SOSYAL DAVRANIŞ VE PROTOKOL - Deneme Sınavı - 2

Ahlâk, bir toplumun din, inanç, örf-âdet vb. sosyal ve kültürel değer yargılarından oluşan ve kişilerin sosyal yaşamlarında davranşsal olarak uymak zorunda oldukları yazılı olmayan hukuk kurallarıdır. Çünkü bazı davranışlarımız, hukuki olarak suç teşkil etmez ama toplum tarafından ahlaki olarak ayıp kabul edilir. Örneğin, kişi “böyle davranırsam suç olur mu?” Şeklinde düşünürse o davranış hukuk kuralı; “ayıp olur mu?” diye düşünürse ahlâk kuralıdır.

Türk toplumunun örf ve âdetlerinin temelinde çoğunlukla OrtaAsya Türk-Şamanlık kültürü (töre ve gelenekleri) ile 10. yüzyıldan itibaren Arap- İslam geleneklerinin etkisi vardır.

Türk toplumu, 10. yüzyıldan itibaren Arap-İslam geleneğinin etkisi altına girmeye başlamıştır.

Sosyal yaşamda genel olarak erkek hanıma, küçük büyüğe, genç yaşlıya; genç kız yaşlı erkeğe ve hanıma; yaş farkı fazla değilse evlenmemiş (bekâr) hanım evli hanıma; yeni gelen, orada bulunanlara, yeni gelen üst düzeyde ise, orada bulunanlar yeni gelene; tek kişi çifte ve topluluğa; konuşmacı topluluğa; akraba ve yakın dostlar diğerlerine; hanımlar devlet ve hükûmet adamlarına, üst yöneticilere, yaşlı erkeklere, bilim ve din adamlarına tanıştırılır.

Bir erkek, makam sahibi önemli bir kişiyle ya da yaşlı biriyle tanıştırıldığında, üst düzeyde ya da yaşlı olan kişi “memnun oldum”; tanışan kişi ise “müşerref oldum” veya “onur duydum” demelidir.

Tokalaşmak için el uzatma hakkı ev sahibine, sosyal ortamda aynı cinsten olanlar arasında yaşlı olana, kadın erkek arasında hanım olana aittir. Resmî ortamda ise, daima üst’e aittir. Bununla beraber, bir hanım, makam ve statü sahibi ya da yaşlı bir erkek ile tanıştırıldığında erkeğin önce el uzatmasını beklemelidir.

Yanaktan öpmek ve öpüşmek Türkiye’de; Akdeniz, Yakın ve Orta Doğu ülkelerinde karşılama ve uğurlamada uygulanan samimiyet ifadesidir.

Özel yaşam veya resmî görevle ilgili olarak rahatsız edici bir soru sorulduğunda “özür dilerim, bu konu yalnızca beni ilgilendiriyor” denmelidir.

Konuşma ve tartışma sırasında, karşı tarafın görüşlerine katılmama durumu söz konusu olduğunda, kişiye “yanlış düşünüyorsunuz”, “doğru değil”, “hatalısın” gibi kırıcı sözler söylemek yerine, “ben bu konuda farklı düşünüyorum” ya da “size saygı duyuyorum” veya “haklısınız” deyip görüş ve düşünce belirtmemek daha doğru bir yöntemdir.

Eşit konumdaki kişiler arasındaki telefon konuşmasında; telefonla arayan kişinin telefonu önce kapatması gerekir. Özel ve sosyal ortamda, iki hanım ya da iki erkek telefonla konuşurken yaşça büyük olan önce kapatır. İş hayatında, üst odadayken telefon gelmesi hâlinde, “özür dilerim” ya da “izninizle” deyip telefona cevap verilmeli ancak görüşme kısa tutulmalı veya arayan kişiye o anda müsait olunmadığı, daha sonra aranacağı kendisine ifade edilmelidirAst-üst arasında görüşmelerde ise, ast daima üst ile irtibatlandırılır Yöneticinin yanında veya odasında iken sadece daha üst makamlardan telefon geldiğinde, önce makamında bulunulan yöneticiden izin alınmalı ve “özür dilerim, genel müdürlükten/valilikten arıyorlar, müsaadenizle” gibi ifadelerle telefon açılmalı ve kısa konuşma yapılmalıdır.

Bebeğe isim verme son derece önemlidir. Bebeğe isim verilirken onun gelecek hayatında bu isimle ilgili zorlukla karşılaşmaması düşünülmelidir. İsim verirken; ismin çocuklar arasında alay konusu olmamasına ve olumsuz bir anlam taşımamasına (Kezban, Satılmış, Sanem vb.), moda olan isimlerden, siyasi liderlerin, ünlü̈ sanatçı ve sporcuların isimlerinden olmamasına, uzun olmamasına, zor yazılmamasına ve zor söylenmemesine, kardeşler arasında karışıklığa meydan vermemesine dikkat edilmelidir.

Evlenmeye karar veren çift istenmeye gidildiğinde anlaşma sağlanırsa söz kesilir, daha sonra nişan tarih ve yeri belirlenir. Nişan yapılır, bir süre sonra resmi nikâh kıyılır. Dini nikâh resmi nikâhtan önce kıyılmaz. Düğün merasimi nikâhtan sonra veya nikâhla birlikte yapılabilir.

Genel olarak ve nikâhta/düğünde gelin beyaz gelinlik giydiğinde, damat koyu renk takım elbise veya smokin giymelidir. Gelin tayyör giyerse damat beyaz gömlek, koyu renk düz kravat ve koyu renk (genelde siyah) takım elbise giymelidir. Nikâhta/düğünde damat, renkli ve desenli kravat takmamalıdır.

Ülkemizdeki geleneksel uygulamada önce gelinin annesi ve babası, sonra damadın annesi ve babası çift olarak birlikte yer almakta; en sonda gelin ve damat bulunmaktadır.

Davet edildikleri halde düğüne gidemeyenler, düğünü izleyen iki üç̧ hafta içinde, evlenen gençleri veya onların ailelerini evlerinde kutlama ziyaretinde bulunarak hediyelerini sunabilirler. Ancak davetiye almayan veya nikâha ya da düğüne davet edilmeyen kişilerin hediye sunması gerekmez.

Ülkemizde yerleşmiş geleneklere göre; damat tarafı gelinlik, yüzük, çiçekler, nikâh ve düğün masrafları ve balayı harcamalarını karşılar; gelin tarafı yatak odası ve mutfak takımlarını, çeyiz, davetiye, ilan, fotoğraf ve film masraflarını karşılar.

İkinci evliliğini yapan hanım nikâhta gelinlik giymez; koyu renk takım (tayyör) giyer ve başını bir şapka ile süsler.

Görev şehidi görevlilerin ve kurum amiri yöneticilerin cenaze törenleri kurumsal yönetmelik ve yönergelerde düzenlenmiş ya da kurumsal ve yöresel geleneklere göre düzenlenmektedir.

Türkiye’de, İslam inancına göre, ölümün 7., 40. veya 52. günleri ve ölüm yıldönümlerinde vefat eden kişinin veya yakınının evinde ya da en yakın camide “mevlit” okutulur.

A seçeneği yanlıştır çünkü isim koyma hakkı çocuğun annesi ve babasına bırakılmalıdır. B seçeneği yanlıştır çünkü babanın ekonomik durumuna uygun bir hediye alması yeterli olur. C seçeneği yanlıştır çünkü çünkü aile yakınları bu mutlu anı tebrik etmek için anne ve babanın yanında olmak isterler. D seçeneği yanlıştır çünkü doğum olduğunda baba annenin yanında kalarak ona destek olur ve en mutlu duygusal anlarını paylaşır. Yeni doğan bebek hassas bir yapıda olduğu için eğer durum uygun değilse ziyarete gelenler bebeği görmekte ısrar etmemelidir.