SOSYAL BİLİMLERDE TEMEL KAVRAMLAR

Yeni (etkileşimli) medya, Radyo, gazete, dergi ve televizyon gibi ‘geleneksel’ medyadan farklı olarak kullanıcılarına etkileşimli iletişim imkânı sağlayan cep telefonları, tablet ve avuç içi bilgisayarlar, oyun konsolları vb İnternet erişimli iletişim ve enformasyon teknolojilerinin genel adıdır.

İşlevselcilik, medyanın demokrasinin ortak değerlerini insanlara özümseterek bir görüş birliği sağlamadaki rolüne dikkat çekerken çoğulculuk, medyanın toplumdaki farklı gruplarının kendilerini duyurabilmesi için gerekli olduğunu vurgular.

Sosyolog Elihu Katz (1926-), işlevselci bir bakış açısıyla geliştirdiği “Kullanımlar ve Doyumlar” yaklaşımı ile izleyicilerin izlenilen medya içeriklerini aktif bir şekilde değerlendirmelerinin ve medyayı farklı amaçları için kullanmalarının mümkün olduğunu belirtti.

Adorno ve Horkheimer, sanayileşme sonrası modernleşme sürecinin 20. yüzyılda geldiği noktayı ve bu süreçte tanık oldukları kültürel dönüşümü, kültür endüstrilerinin bir sonucu olarak analiz ettiler.

Özellikle, Marks’ın ideoloji ve kültürü toplumun ekonomik alt-yapısının belirlediğini süren klasik modelinden, ideolojinin görece özerkliğini vurgulayan Yapısalcı yaklaşımlara geçilmesi önemlidir.

Ekonomik belirlenimci bir yorumdan uzaklaşarak medyanın belirli egemen görüşleri nasıl yeniden ürettiği sorusuna yoğunlaşan kuramcılardan birisi Louis Althusser’dir

Klasik Marksist görüşten farklı olarak Althusser, medyanın -diğer ideolojik aygıtlarla birlikte- egemen sınıfın doğrudan kontrolünden görece özerk olduğunu belirtir.

Antonio Gramsci’nin (1891-1937) ise özellikle hegemonya teorisi Britanya Kültürel Çalışmalar Okulunun medya analizinde oldukça önemlidir.

Birmingham Üniversitesinde kurulan Çağdaş Kültürel Araştırmalar Merkezi Britanya Kültürel Çalışmalar Okulu olarak anıldığı gibi kısaca Birmingham Okulu olarak da bilinir. Uzun yıllar Stuart Hall’un (1932- ) direktörlüğünü yaptığı bu okula göre iletişim, “anlamlandırma” mekanizması içinde çalışır. Bundan dolayı bu mekanizmayı çözümlemek için ideoloji, dil, anlam, temsil, iktidar olguları ürerinde durulmalıdır. Bu yaklaşım İnşacı dil/temsil modeline dayanır.

İlk kez Manuel Castells tarafından 90’lı yıllarda geliştirilen ağ toplumu kavramı, 20. yüzyılın sonlarında enformasyon ve iletişim teknolojileri alanında yaşanan radikal gelişmeleri ve bu gelişmelerin yarattığı toplum modelini tanımlamak amacıyla kullanılıyor.

Howard Rheingold’un ilk kez 1993 yılında kullandığı “sanal cemaatler” (virtual communities) kavramı, bir yandan cemaat kavramının doğasına yakın özellikler barındırırken bir yandan da kavramın geleneksel tanımlarından uzaklaşan bir topluluk modelinin doğmakta olduğunun işaretlerini veriyordu.

Doğru cevap A seçeneğidir.  Web 2.0, ikinci nesil İnternet hizmetlerini, yani İnternet kullanıcılarının ortaklaşa ve paylaşarak yarattığı sistemi tanımlanmaktadır.

20. yüzyıl başından 1940’a kadar iki büyük dünya savaşı arasındaki yılları kapsayan ilk dönemde medyanın çok güçlü ve ikna edici bir etkisi olduğuna dair ortak bir görüş egemen olmuştur. Bu dönemde Harold Laswell hipodermik şırınga modeline ortaya atmış ve buna göre medya mesajları insanların beynine tıpkı bir şırıngadan ilacın zerk edilmesi gibi veriliyordu.

Doğru cevap: E

Doğru cevap C seçeneğidir. Çalışmalarında çoğunlukla medya endüstrileri ya da hükümetlere yapılan profesyonel araştırmalarda seçim ve reklam kampanyalarının etkisi ölçülmeyi amaçlayan Lazarsfeld ve arkadaşları, bu tür kurumların kendi yönetsel amaçları için anlamlı olabilecek ve bir kullanım değeri olabilecek sonuçlar elde etmiş olabilirler. Ancak bu bakış açısının, medyanın toplumsal anlamına dair sosyolojik bir değerlendirmeye katkısı sınırlı olacaktır.

Doğru cevap D seçeneğidir. Sosyolog Elihu Katz (1926-), işlevselci bir bakış açısıyla geliştirdiği “Kullanımlar ve Doyumlar” yaklaşımı ile izleyicilerin izlenilen medya içeriklerini aktif bir şekilde değerlendirmelerinin ve medyayı farklı amaçları için kullanmalarının mümkün olduğunu belirtti. İnsanların “birey” olarak ne gibi beklenti ve amaçlarla medyayı kullandığının göz ardı edildiğini ifade eden Katz, medyanın insanlara ne yaptığını değil, insanların medyayı ne amaçla kullandığına bakılması gerektiğini vurguladı.

Doğru cevap B seçeneğidir. Bu okulun temsilcileri: Theodor W. Adorno (1903-1969), Max Horkheimer (1895-1973), Walter Benjamin (1892-1940), Leo Lowenthal (1900-1993) ve Herbert Marcuse’un (1898-1979)

Doğru cevap A seçeneğidir. Birmingham okuluna göre göre iletişim, “anlamlandırma” mekanizması içinde çalışır. Bundan dolayı bu mekanizmayı çözümlemek için ideoloji, dil, anlam, temsil, iktidar olguları ürerinde durulmalıdır. Bu yaklaşım İnşacı dil/temsil modeline dayanır. Bu modelde dil, kendi dışında var olan anlamın şeffaf taşıyıcısı olan bir iletişim aygıtı değildir, aksine anlam, dil içinde ve dil dolayımıyla inşa edilir. Nesnel, saf bir şekilde dış dünyada duran bir toplumsal anlam yoktur. Anlam, sabit ve verili değil, tersine oluşturulan bir şeyse bu durumda aynı olaylara farklı anlamlar atfedilebilir. İşte medya anlamın bu şekilde top- lumsal inşası sürecinde önemli bir rol oynar. Yani medya, “gerçekliği” yalnızca yeniden üretmemekte daha önemlisi onu tanımlar. Medyanın topluma, hayata ve dünyaya dair anlamın oluşmasında rol oynaması onun ideolojik bir işlevi yerine getirdiğini gösterir.

Doğru cevap C seçeneğidir. Dijital bölünme kavramı teknolojiye sahip olmak ya da olmamak sorununa indirgenemeyecek kadar karmaşıktır; alt başlıklara ayrılmalı, diğer uçurumlarla ve bölünmelerle ilişki içinde tartışılmalıdır. Ulusal, bölgesel, küresel eşitsizliklerden beslenen ve dünyayı farklı bölgelere ayıran coğrafi uçurumlar, ırk, sınıf, eğitim, toplumsal cinsiyet, yaş ve gelir gibi sosyo-demografik engellerin yarattığı toplumsal uçurumlar, bilgi akışını, politik sürece ve eylemlere etkin katılımı sınırlayan rejimlerin yarattığı (anti)demokratik uçurumlar gi- derilmeksizin bireyler ve toplumlar arasındaki dijital makasın daraltılması mümkün gözükmüyor.

Doğru cevap A seçeneğidir. Enformasyon ve iletişim teknolojileri alanında yaşanan radikal gelişmeleri ve bu gelişmelerin yarattığı toplum modelini tanımlamak amacıyla kullanıllan ağ kuramını Manuel Castells 1990larda, yani 20. yy'ın sonlarında geliştirmiştir.

Doğru cevap D seçeneğidir. Ders kitanının 173. sayfasında aşağıdaki şekilde belirtilmiştir: "Uzun yıllar başarılı olan ve ekonomik ve toplumsal etkileri açısından 20. yüzyılın en önemli gelişmeleri arasında sayılan Fordist üretim modeli, 1960’lara gelindiğinde kriz sinyalleri vermeye başladı: Ücret politikaları, sosyal politikalar, yüksel maliyetli altyapı çözülmesi güç ekonomik sorunlara yol açtı. Bu yıllarda Batılı toplumlarda, Daniel Bell gibi önde gelen düşünürlerin öngörülerini haklı çıkaracak bazı gelişmeler yaşandı: Yaşanan kriz karşısında hizmet sektöründe çalışanların sayısı düzenli olarak artarken tarım, madencilik sektörünün yanı sıra ikincil endüstrilerde çalışanların sayısı azalma eğilimi gösterdi. Ulus-temelli Fordist üretim biçimi verimli olmaktan uzaklaşırken yerini dünyanın farklı bölgelerine yayılan parçalı ve esnek üretim modellerine bırakıyordu. Böylesine karmaşık bir üretim sürecinin yönetilebilmesi, bilgi ve iletişim teknolojilerine olan gereksinimi de kaçınılmaz olarak artırıyordu. Bu yeni toplumsal yapı içerisinde üretim araçlarına sahip sermayedarların iktidarı hızla zayıflarken bilgi ve enformasyonu kontrol edebilenler (Örn. BİT uzmanları, araştırmacılar, teknokratlar vb.) giderek güçleniyordu."

Doğru cevap C seçeneğidir. Reingold kendi gözlemlerinden yola çıkarak bu yeni cemaatleşme modelinin arkasında çağdaş toplumlarda bireyin yitirmeye başladığı cemaat ruhuna duyulan açlığın bulunduğunu ileri sürüyordu.Sanal cemaatlerin gerçek dünyada çözülmekte olan informal ilişkilerin yerini alma potansiyeli olmakla birlikte bu henüz gerçekleşmemiştir. Doğrudan bireylerin kişisel seçimleriyle oluştuğu için gelenek- sel cemaat yapısına göre daha gerçek ve sahicidir amd daha güçlü olduğuna ilişkin bir bilgi bulunmamaktadır. "Sıkıştırılmış bir zaman ve uzamda iletişimde olma" sanal cemaatlerin nitelikleri arasındadır. Ancak sanal cemaatlere ait olma sosyal medyayı etkili kullanımın değil, bağımlılığın göstergesidir.