SOSYAL BİLİMLERDE TEMEL KAVRAMLAR

Émile Durkheim’in (1961: 62) tanımından yola çıkarsak “Kutsal şeylere, yani bir kenara ayrılmış ve yasaklanmış şeylere ilişkin inanç ve uygulamaların birleşik bir sistemi -Kilise diye anılan bir tek ahlâkî toplulukta birleştiren inanç ve pratikler, onlara taraftar olanların tümü”nü ‘din’ olarak ayırd edebiliriz.

Kutsal kavramı Durkheim’ın bütün toplumları incelerken baz aldığı kavramlardan biridir. Ona göre bütün toplumlar her şeyi “kutsal” ve “din dışı” şeklinde ayıran bir kategorileştirme sistemine sahiptir. Din de bir bakıma bu ayırıma dayanır.

Émile Durkheim (1858-1917), sosyolojiyi bir disiplin hâline getirmiş, özellikle din sosyolojisi alanında en önemli çalışmaları yapmış ve işlevselci yaklaşımları formüle etmiş Fransız sosyolog. Özellikle “Dini Hayatın ilk Biçimleri” isimli eseriyle din sosyolojinin en önemli kitaplarından birini yazmıştır.

Sekülerleşme, dünyevileşme anlamında kullanılır. Günlük hayatın veya siyasi düzenin dinin etkisinden arınmasıdır. Bazı kullanımlarda sadece siyasal düzenin bir özelliği olan laiklik (laicite) den ayırt edilebilir. Sekülerleşmeyi insanlar kendi tercihleriyle veya toplumsal hayatın veya siyasal düzenin etkisiyle yapabilirler.

Marx, dini diğer bütün üstyapı kurumları gibi egemen sınıfların çıkarlarına hizmet eden bir ideoloji olarak değerlendirmiştir.

Dinin devlet yapısını veya siyaseti tamamen belirlediği örneklere teokratik rejim(ler) denir.

İbn Haldun, Tunus’ta doğmuş ve hayatı boyunca Fas, Gırnata, Cezayir, Mısır’da değişik devlet görevlerinde bulunmuş ve bu görevleri dolayısıyla devlet hakkında güçlü gözlemler yapmış bir tarihçi. Sosyolojinin bir disiplin olarak adının bile konmadığı bir tarihte yaşamış olsa da tarihi yapma tarzı dolayısıyla dünyadaki ilk sosyolog olarak nitelenmeyi hak etmektedir. Gerçekten de başta temel eseri Mukaddime olmak üzere diğer kitaplarında da geliştirdiği yaklaşımlar bugün de toplumsal değişimi anlamak için önemli bir çerçeve sunmaktadır.

Dinî sosyoloji, sosyolojiyi dinin veya belli bir dinin perspektifinden ele almaktır. Buna göre söz konusu dinin nasıl bir toplum yapısı önerdiği, kurumlar arasındaki ilişkilerin nasıl olması gerektiğine dair tespitlerinden ziyade önerileri temellendirilmeye çalışılır.

Sosyolojinin kurucusu olarak kabul edilen kişi Auguste Comte'dur.

Din sosyolojisinin gerçek anlamda çerçevesi belirlenmiş bir disiplin olarak ilk defa Durkheim tarafından uygulanmış olduğu rahatlıkla söylenebilir.

Émile Durkheim.

Louis Althusser

Sekülerleşme.

Dini toplumsal bütünlüğün
sağlanmasında ve sürdürülmesinde en güçlü yapıştırıcı (tutkal veya çimento) olarak görüyor ve bu işlevinin sürdürülmesine olumlu bakıyordu.

Dinin bir hurafe ve uydurma olduğunu düşünse de bunun aynı zamanda toplum için işlevsel yönleri olan bir gereklilik olduğunu düşünmüştür.

Din ve Siyaset ilişkisi.

Ludwig A. Feuerbach.

Atalar ruhu.

Émile Durkheim.

Söz konusu dinin nasıl bir toplum yapısı önerdiği,