SOSYAL BİLİMLERDE TEMEL KAVRAMLAR

Sembolik Etkileşim Yaklaşımı'nda for­mel ve informel olmak üzere iki tür sosyalleşme aracının varlığından söz edilir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Soru kökünde ekonomi kavramının tanımı yer almaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Hatasız üretim ile üretim ve yönetimde sürekli iyileştirme, toyotaizm örgütlenme biçiminin özelliğidir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Fazla üretim, müşterinin hangi ürünü, ne kadar ve ne zaman istediği ile gerçekte üretilen arasındaki fark olarak açıklanabilir.

Bir tür esnek üretim biçimi olan yalın üretimin temel felsefesi, Japonya'nın, Japon toplumunun değerleriyle yakından ilgilidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Taylor'a göre babadan kalma yönetim anlayışı yerine bilimsel yönetimin tesis edilmesi, zaman ve yöntem araştırması yapılması gerekir. Doğru cevap e seçeneğidir.

Bilgiyi işin incelenmesine uygulayan Taylor, önce işin analizini daha sonra da mühendisliğini yapmıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Ekonomi, mallar ile hizmetlerin, üretimi dağıtımı ve tüketimini örgütleyen sosyal bir kurumdur. Ekonomiyi bir “kurum” olarak adlandırmak, en azından genel hatlarıyla kestirilebilir yerleşik davranışlar içinde işlev gördüğünü ima eder. Sosyologlar, ekonominin diğer sosyal kurumların alan ve oluşumunu eleştirel olarak inceleyerek belli ekonomik düzenlemelerin özelliklerini tartışırlar. Cevap D seçeneğidir.

Fonksiyonalist teoriler, daha çok toplumda istikrarın nasıl sürdürüleceği ile ilgilenirler. Cevap A seçeneğidir.

Fonksiyonalist ve çatışmacı yaklaşımlar ekonomik düzenin işleyişi ve sonuçları üzerinde dururken Sembolik Etkileşim yaklaşımı bireyler, gruplar ve ekonomi arasındaki etkileşimi konu alır. Birçok sembolik etkileşimci, kariyer sosyalleşmesinin (career socialization) etkisini vurgular; özellikle de çalışma ve kariyer hakkındaki düşünce biçimimiz ile edinilen bilgi süreciyle ilgilenir. Çalışma ve kariyer sosyalleşmesi, büyük ölçüde sosyalleşme araçlarıyla yaşam boyunca sürer. Cevap B seçeneğidir.

Atölyelerde ve bürolarda yapılan ve önemli bir hüner gerektirmemekle birlikte sürekli tekrarlanan işleri inceleyen Taylor’un önermeleri (yöntemleri) şunlardır: Bir işi yapmak için “en iyi tek yolu” bulmak amacıyla zaman ve yöntem araştırmasını kullanın. En iyi yöntem, günlük üretimi en yüksek ortalama düzeye çıkaran yönetim anlayışıdır. • İşçiler, her iki el hareketlerini anında doğal olarak yapabilir hâle gelmelidir. • İşi en iyi ve en hızlı bir biçimde yapabilmesi için işçiyi özendirin. Bu amaçla bütün aletlerin yerleri sabit ve tanımlanmış olmalıdır. • İşçiye verilen ücret ile onun performansı arasında yakın ilişki olmalıdır. İşçi standart üretim düzeyine eriştiği zaman, günlük ücret dışında belli bir ek prim verilerek motive edilmelidir. İşçinin çalışmasını kuşatan yöntemde, makinelerin hızı, iş öncelikleri gibi koşulları düzenlemek için uzmanlaşmış kimseler kullanılmalıdır. Özetle belirtmek gerekirse mevcut teoriler içinde en deterministik ve teknokratik karakterli olan (Grint,1992:117) Taylor’un bilimsel yönetim anlayışının temel karakteristikleri şunlardır ( Hicks&Gullett, 1992:117): • Babadan kalma yönetim anlayışı yerine bilimsel yönetimin tesisi • Çatışma değil uyum • Bireycilik değil iş birliği • Sınırlı üretim yerine, maksimum üretim • Her insanın etkinliğinin ve refahının maksimum düzeyde artırılmasıdır. Cevap E seçeneğidir.

Okul, formel sosyalleşme araçları arasında yer alır. Doğru cevap C seçeneğidir.

İnformel sosyalleşme araçları: Genelde aileler ilk ve en önemli sosyalleşme araçlarıdır. Ekonomik davranışla ilgili olarak aileler, çocukların çalışmaya yönelik tutumlarını ve kariyer süreçlerini etkiler. “İsyankâr çocuk” imajına rağmen, çocuklar genellikle aileleri ile aynı mesleklere girerler. Bu süreç mesleki miras olarak adlandırılır. Bazı durumlarda mesleki miras, aileler çocuklarını aile işletmelerine getirdiklerinde başlar ve öncelikle sıradan işler yapan çocuklar daha sonra orada yönetici olurlar. Cevap D seçeneğidir.

Kitle üretim biçiminin temel özellikleri şunlardır: •Standart parçaların birleştirilmesi, özel amaçlı makinelerin kullanımı, işgücünün vasıf yönünden fragmantasyonu ve montaj hattı • Büyük hacimli kitle üretimi yoluyla sağlanan ölçek ekonomileri • Gümrük duvarları yoluyla korunan pazarlarda, uzun süreli standart mal üretimi • Büyük fabrikalarda yarı vasıflı kitle işçileri ile yüksek ücretli işçilerin konsantrasyonu • Merkezî yönetim tarafından karakterize edilen işin örgütlenmesinin hiyerarşik ve bürokratik biçimi •Arz, talep ve refah dengeleri ve Keynezyen politikalar tarafından düzenlenen ulusal devlet ekonomilerinin yönetimi • Kitle üretimi ve kitle tüketimi arasındaki bağlantının mevcudiyeti. Gümrük duvarları yoluyla korunan pazarlarda, standart mal üretiminin azaltılması. Kitle üretim biçiminin özelliklerinde yer almamaktadır. Cevap B seçeneğidir.

1970’lerin sonlarından itibaren kitle üretiminin krize girmesi neticesinde işin örgütlenmesinde yeni arayışlar başlamıştır. Ortaya çıkan bu üretim biçimi Lash ve Urry gibi bazı sosyologlar tarafından çok net bir görünüm sergilemediğinden sermayenin düzensiz yeniden yapılanması ya da örgütsüz kapitalizm (disorganized capitalism) olarak tanımlamaktadır. Ancak bugün yeni üretim düzenini tanımlamada en çok kullanılan esnek üretim kavramıdır. Cevap C seçeneğidir.

Toyota’nın üretim biçiminden esinlenerek geliştirilen ve Toyotaizm denilen anlayışın bir parçası olan örgütlenme biçimine göre kitle üretiminin standartlaşma anlayışından farklı olarak ürün farklılaşmasının artırılması yoluna gidilmesi; üretim ve yönetimde sürekli iyileştirme yaklaşımı ile hatasız üretim gerçekleştirme anlayışının önemsenmesi Toyotaizm üretim ve örgütlenme biçiminin en temel özelliğidir. Cevap E seçeneğidir.

•Fazla işçiler de dâhil olmak üzere, stok fazlalığı kaldırılır, • Kalite ve etkinlik doğru orantılı kabul edilir; kaliteden taviz verilemez, • Bir üründen diğerine hızla değişebilme yeteneğine önem verilir, • Üretim sürecini gerekli şekilde anlayan çok becerikli elemanlar vardır, • Eğitime gerekli şekilde önem verilir, • İyi eğitimli işçileri elde tutmaya önem verilir, • Ücret sistemi, şirketin, tesisin ve bireyin performansına kısmen bağlıdır, • Statü engelleri azaltılır, • Yüksek bağlılığa dayalı iş uygulamaları vardır. Bu özellikler esnek ya da yalın üretimini tanımlamaktadır. Cevap A seçeneğidir.

Çatışmacı yaklaşımın temellerini Karl Marks (1818-1883) ortaya atmıştır. Karl Marks’ın çalışmalarının önemli bir kısmı, insanın toplumsal davranışını ekonomiye dayandırır.

Enformasyon toplumu imalata değil, hizmet ve dolayısıyla enformasyon/bilgi üretimine dayanan toplumdur. Cevap D seçeneğidir.

Post-Endüstriyel Çağ'da yeni toplumun merkezinin imalattan bilgiye kayması söz konusudur. Doğru cevap A seçeneğidir.