SOSYAL BİLİMLERDE TEMEL KAVRAMLAR - Deneme Sınavı - 4

D

A

B

C

A

Platon ve Aristoteles toplumu bütünün parçalara olan hükmü üzerinden ele almamıştır.

Thomas Hobbes (1588-1679) "kaba materyalist" ve "indirgemeci" yaklaşımında bireyin, toplumu kendi kişisel ihtiyaçlarını karşılamakta bir araç olarak değerlendirdiği iddiasını ileri sürmüştür.

Simon, fizyolojiden ödünç aldığı bu kavramla toplumu "organizma" kavramı ile ilişkilendirilmiş ve bir organizma gibi incelenebileceğini öne sürmüştür.

Muhafazakarlık Karl Marx'tan çok önce, Orta Çağ'ın ardından gelen aydınlanmacılığa karşı alternatif olarak geliştirilmiş bir kavramdır.

Émile Durkheim geliştirdiği "işlevselci" toplum kuramında daha çok toplumsal konsensüs, bilinç, vicdan gibi olgusal kavramlar üzerinde durmuş; kolektif bilinç ve norm kavramlarını öne sürmüştür.

Muhafazakar felsefenin en önemli temsilcilerinden biri olan Lois de Bonald, çıkış noktası olarak bireyi değil toplumu, "doğrudan Tanrı'nın yarattığı toplum" u esas alır. Bonald bireyin toplumu değil, toplumun bireyi biçimlendirdiğini kabul eder. Ona göre toplumsal hayatın temel amacı, bireysel özgürlük değil, otorite olmalıdır. Çünkü insanlar ancak aile, yerel topluluk, kilise ve loncanın otoritesi altında refaha ulaşabilir. Ona göre toplumsal bağların özü hiyerarşidir. Eşitlikten söz etmekse aylaklık ve günahkarlıktır. İnsan ancak toplum için varolur; toplum onu kendi amaçları doğrultusunda biçimlendirir. Birey kendi başına çaresizdir, hiçbir katkıda bulunamaz. İnsan hayatı toplum onu nasıl yapmışsa ancak o olabilir.

Spencer, Sosyal Darwinist bir bakış açısıyla toplumların tıpkı doğa gibi doğal ayıklanma, hayatta kalma ve adaptasyon süreciyle ilişkili belirli temel yasalara geliştiklerini öne sürer. Spencer, biyolojik organizmalar gibi toplumların da basit yapılardan karmaşık yapılara doğru geliştiklerini belirtir. İnsan topluluklarının yalın ve homojen ilkel kabile gruplarından, gelişmiş ve farklılaşmış modern sosyal sistemlere doğru evrimleştiklerini düşünür.

Durkheim (1858-1917), işlevselci bir toplum teorisi geliştirir. Ona göre toplum, bağımsız bir parçalar sisteminden oluşan diğer organizmalar gibi işler. Ancak ekonomi, aile, yönetim v.b nedenlerden oluflan bu parçaları bir arada tutan şey, temel bir değerler sistemi, yani bir ahlaki konsensüs veya kolektif bilince dayanan, normlar adı verilen bir toplumsal kılavuzdur. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Parsons bir sistemin, hangi düzeyde olursa olsun, varlığını sürdürebilmesi için dört temel ihtiyaçı karşılaması gerektiği düşüncesini ilgili sözcüklerin İngilizce baş harflerinden oluşturduğu- AGIL Şeması’yla açıklar. Bunlar A=Adaptasyon; G=Amaca ulaşma; I=Bütünleşme; L=Varlığını sürdürme biçiminde sıralanır. Sırasıyla aktarırsak (1) her toplum kendi üyelerinin gıda, giyim ve barınma ihtiyaçlarını karşılamak zorundadır. Bu yüzden kendi kaynaklarını üretmek, dağıtımlarını yapmak ve dış çevreye uyum sağlamak için ekonomik sisteme ihtiyaç duyar. Adaptasyon, ayrıca çevreden ustaca yararlanacak ekonomik metalar ve zenginliklerin üretimiyle ilgilidir. Adaptasyon’u karşılayan kesim, ekonomi ve ekonomiyi güdüleyen kaynak paradır. (2) Her toplum kendi amaçlarını oluşturmak, kararlar vermek ve organizasyonlar yapmak zorundadır ve bu yüzden bir siyasal sisteme ihtiyaç duyar. Örneğin, siyasal kesim, faaliyetleri gücün meşru kullanımıyla koordine ederek hedeflere ulaşmaya çalışır. (3) Her toplum bir aidiyet, topluluk/cemaat duygusu ve ortak bir kimlik yaratmak zorundadır. Bir toplum toplumsal bölünmeler ve çatışmaları engellemek zorundadır, aksi takdirde çözülmeye uğrayacaktır. Bu yüzden, yerleşik davranış kuralları (din), iletişim (medya) ve sosyal kontrole (hukuk, mahkemeler, polis ve hapishaneler) ihtiyaç duyar. (4) Diğer bütün türler gibi her toplum kendini meydana getiren üyelerin sürekli ölmesi ve onlar›n yerine yenileri gelmesine rağmen, bizzat varlığını sürdürmeye çalışır. Kendi kurallarını, âdetleri ve kültürünü kuşaktan kuşağa aktarmaya çalışır ve bu örüntü/kalıp devamlılığı, esas olarak akrabalık sistemine, çocuğunu sosyalleştiren aileye bağlıdır. Bu süreç okul, medya, din ve hukuk gibi diğer toplumsal kurumlarla pekiştirilir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Parsons bir sistemin, hangi düzeyde olursa olsun, varlığını sürdürebilmesi için dört temel ihtiyaçı karşılaması gerektiği düşüncesini ilgili sözcüklerin İngilizce baş harflerinden oluşturduğu- AGIL Şeması’yla açıklar. Bunlar A=Adaptasyon; G=Amaca ulaşma; I=Bütünleşme; L=Varlığını sürdürme biçiminde sıralanır. Sırasıyla aktarırsak (1) her toplum kendi üyelerinin gıda, giyim ve barınma ihtiyaçlarını karşılamak zorundadır. Bu yüzden kendi kaynaklarını üretmek, dağıtımlarını yapmak ve dış çevreye uyum sağlamak için ekonomik sisteme ihtiyaç duyar. Adaptasyon, ayrıca çevreden ustaca yararlanacak ekonomik metalar ve zenginliklerin üretimiyle ilgilidir. Adaptasyon’u karşılayan kesim, ekonomi ve ekonomiyi güdüleyen kaynak paradır. (2) Her toplum kendi amaçlarını oluşturmak, kararlar vermek ve organizasyonlar yapmak zorundadır ve bu yüzden bir siyasal sisteme ihtiyaç duyar. Örneğin, siyasal kesim, faaliyetleri gücün meşru kullanımıyla koordine ederek hedeflere ulaşmaya çalışır. (3) Her toplum bir aidiyet, topluluk/cemaat duygusu ve ortak bir kimlik yaratmak zorundadır. Bir toplum toplumsal bölünmeler ve çatışmaları engellemek zorundadır, aksi takdirde çözülmeye uğrayacaktır. Bu yüzden, yerleşik davranış kuralları (din), iletişim (medya) ve sosyal kontrole (hukuk, mahkemeler, polis ve hapishaneler) ihtiyaç duyar. (4) Diğer bütün türler gibi her toplum kendini meydana getiren üyelerin sürekli ölmesi ve onlar›n yerine yenileri gelmesine rağmen, bizzat varlığını sürdürmeye çalışır. Kendi kurallarını, âdetleri ve kültürünü kuşaktan kuşağa aktarmaya çalışır ve bu örüntü/kalıp devamlılığı, esas olarak akrabalık sistemine, çocuğunu sosyalleştiren aileye bağlıdır. Bu süreç okul, medya, din ve hukuk gibi diğer toplumsal kurumlarla pekiştirilir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Aile, toplum ve devlet olmak üzere üç ahlakilik dünyası olduğunu düşünen, diğerlerini de zorunlu olarak görse de devleti en üste yerleştiren Hegel’e göre toplum kendine özgü kanunlara sahip bir yapıdır. Toplum olarak anılan oluşum son derece rasyonel bir iktisadi topluluk, do¤rudan bir piyasa ve mübadele toplumudur. Toplum insan ihtiyaçlarının, iş bölümünün, birikmiş iktisadi malların fiyat mekanizması aracılığıyla dağıtımının do¤al olarak düzenlenmesi sistemi, bir tür ekonomik maddî ilişkilerdir. Toplumun yap›sal kanunu, bireylerin aile birli¤indeki organik bağlılıklarından ayrılmış, sadece bireyler olarak birbirleriyle satıcı ve alıcı, işçi ve işveren, arz eden ve talep eden olarak belirli çıkarlarla karşılaşması esasına dayanır. Toplum içinde bireyler sadece bu münasebetle birbirlerine yanaşır ve bağlanır. Her birey sadece kendi bireysel çıkarının, bireysel amaçlarının peşindedir. Genele dâhil olduğu hâlde, bireyin kendisinin dışındakiler onun için hiçbir anlam ifade etmez. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Thomas Hobbes (1588-1679), kendi kaba materyalist ve indirgemeci yaklaşımından hareketle olaylar›n nedeni olan nesnenin hareket yasalarının insan davranışları alanında olduğu kadar toplumsal olaylar alanında da geçerli olduğunu belirtir. İnsanın toplum içindeki davranışlarının temelinde “hayatını sürdürmek amacı” veya bunun uzantısı olan ‘güvenlik isteği’ ve ‘bencillik’ yattığını düşünen Hobbes’a göre birey açısından aslolan kendi çıkarlarıdır ve toplum bireysel çıkarların gerçekleştirilme aracıdır. Ayrıca, bu ‘doğa durumu’nda güvenlik isteği insan doğasının temel ihtiyacıdır. Öteki insanlar arasındaki bir insan, onlar üzerinde egemenlik kurmadıkça kendini güvenli hissetmeyeceği için bu istek toplum içinde uygulandığında ‘iktidar arzusu’na dönüşür. Bu yüzden, bir insanın öteki insanlarla ilgilenmesinin bir nedeni kendi güvenliğiyle ilgili kaygılarıdır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Klâsik dönemde dört temel kurucunun toplum anlayışları ve tanımları öne çıkar. Bunlardan ilk ikisi Marx ve Durkheim daha yapısalcı bir eğilim içinde doğrudan toplum (ve yapı) temelli açıklamalar yaparken diğer ikisi Weber ve Simmel ise bireysel eylem temelli açıklamalar yapar. Doğru yanıt E seçenğidir.

Marx'a göre, sömürü ve yabancılaşma, farklı biçimlerde, üretim araçlarında özel mülkiyetin olduğu her toplumda ortaya çıkar, yani egemen sınıf üyelerinin yararına mallar üretmeyi sürdürebilmek için alt sınıfların daima emek güçlerini satmak zorunda kaldıkları her toplumda bir tabakalaşma yapısı vardır. Marx söz konusu sorunların sadece kolektif mülkiyetle çözülebileceği bir ‘geleceğin toplumu’ anlayışına sahiptir. Sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Charles Darwin’in düşüncesini sosyal bilimlere, toplum alanına uyarlamaya çalışan Herbert Spencer (1820-1903) organizmacı toplum anlayışlarının örnek temsilcisi olarak görülebilir. Spencer, Sosyal Darwinist bir bakış açısıyla toplumların tıpkı doğa gibi doğal ayıklanma, hayatta kalma ve adaptasyon süreciyle ilişkili belirli temel yasalar’a göre geliştiklerini öne sürer. Sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.