Avrupa Birliği Projeleri: Geliştirilmesi ve Yönetimi

AET’nin amacı, malların, iş gücünün, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaştığı bir ortak pazarın kurulması ve nihayetinde siyasi bütünlüğe gidilmesiydi (Türkiye Cumhuriyeti Avrupa Birliği Başkanlığı, 2020).

Altı üye devlet, 1957’de, iş gücü ile mal ve hizmetlerin serbest dolaşımına dayanan bir ekonomik topluluk kurmaya karar verdiler. Böylece, kömür ve çeliğin yanı sıra diğer sektörlerde de ekonomik birliği kurmak amacıyla, 1957’de Roma Antlaşması imzalanarak Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) kuruldu.

Avrupa Ekonomik Bakanlar Konseyi, Türkiye’nin yapmış olduğu başvuruyu kabul ederek üyelik koşulları gerçekleşinceye kadar geçerli olacak bir ortaklık anlaşması imzalanmasını önermiştir. Söz konusu anlaşma 12 Eylül 1963 tarihinde imzalanan Ankara Anlaşması’dır ve 1 Aralık 1964 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Ankara Anlaşması Türkiye’nin ortaklığa kabulü sürecini farklı evreler üzerinden şekillendirmiştir. Bu evreler; hazırlık dönemi, geçiş dönemi ve nihai dönem olarak tanımlanmıştır.

Söz konusu zirve, Türkiye-AB ilişkilerinin dönüm noktası olarak gösterilebilir. Helsinki Zirvesi’nde Türkiye’nin adaylığı resmen onaylanmış ve diğer aday ülkelerle eşit konumda olacağı açık ve kesin bir dille ifade edilmiştir.

3 Ekim 2005 tarihinde Lüksemburg’da yapılan Hükûmetlerarası Konferans ile Türkiye resmen AB’ye katılım müzakerelerine başlamıştır.

Birlik programları, AB’ye üye ülkeler arasında işbirliğini geliştirerek Avrupalılık bilincinin, yenilikçilik ve girişimcilik anlayışının yerleşmesini desteklemek, AB politikalarının ve mevzuatının uygulanmasına ve Birliğin karşılaştığı sorunlara ortak çözümler yaratılmasına katkı sağlamak amacıyla oluşturulmuştur.

Avrupa Birliği projeleri farklı hibe çağrıları çerçevesinde gerçekleştirilebilir. Her bir hibe çağrısı, ilgili hibeye yönelik projenin sunulmasına ilişkin olarak gereken dokümanları ve sürece yönelik prosedürleri kapsamaktadır. Bu süreçlerin takibine ilişkin olarak yayımlanan “Hibe Rehberi’nde” hibe programı ve süreçlerine ilişkin olarak gerekli bilgiler yer alır. Bu bağlamda hibe rehberi, hibe programının neden açıldığı, programın konusuyla ilgili mevcut durum ve hangi sorunlara çözüm bulunması beklendiği, duyurusu yapılan programın ve öncelik alanlarının hedefleri ve amaçlarının neler olduğunu belirten ayrıntılı aydınlatma metnidir.

Hibe rehberinde proje başvurusunda bulunmak isteyen kişiler, kurumlar, sivil toplum örgütleri ve tüm ilgilenenler için yer alan bilgilerin kapsamı oldukça detaylı olarak belirtilmektedir. Bu bilgiler
aşağıda ifade edilmiştir:

• Hibe programının neden açıldığı
• Programın konusuyla ilgili mevcut durum ve hangi sorunlara çözüm bulunması beklendiği
• Duyurusu yapılan programın ve öncelik alanlarının hedefleri ve amaçları
• Program kapsamında sağlanacak mali yardım miktarı ve oranlarının alt ve üst limitleri
• Hibe programına hangi kurumların başvurabileceği ve ortak olabileceği
• Hibe verilecek projelerin uygulama süresi
• Desteklenecek proje türleri ve faaliyetler
• Desteklenmeyecek faaliyetler
• Projelerin hangi bölgeler ve illerde uygulanabileceği
• Uygulanacak projelerde hangi maliyetlerin uygun olduğu
• Başvurunun nasıl ve nereye yapılacağı, hangi dokümanların sunulması gerektiği
• Başvuruların nasıl değerlendirileceği

Hibe projelerine verilen finansal destek aslında bir tür “koşullu” fondur. Amaç, program önceliklerine göre tasarlanmış bir projenin sonuçlarına ulaşabilmesi için proje bütçesinin belli bir yüzdesinin hibe katkısı olarak verilmesidir. Bu bağlamda başvuru sahibinin proje sürecine yapması gereken katkının alt ve üst limitlerini, başvuruyu yapan tarafın ilgili katkının oransal olarak ne kadarını gerçekleştirebileceği konusundaki ayrıntıları kapsamaktadır. 

Kısıtlı teklif çağrısı teklifleri proje ön teklifi ve tam başvuru isimli 2 aşamada değerlendirilir. Dolayısıyla ilk aşamada proje ön teklifinin sunulması gerekir. Ön teklif aşamasını geçen tekliflerden tam başvuru formunu doldurmaları ve talep edilen belgeleri sunmaları istenir. Takiben, değerlendirme ve seçme ile süreç sona erer. Açık teklif çağrısı teklifleri ise tek aşamada alınır, değerlendirilir ve seçilir. 

Proje; belirlenen süre içinde ortaya konulan soruna ilişkin çözüm önerilerini kapsayan iş paketlerinden oluşan, belirli bir bütçeye sahip, ilgili ortaklık yapısına bağlı olarak tüm ortakların yetki ve sorumluluklarının belirlendiği planlanmış faaliyetler bütünüdür.

Henry Gantt tarafından tasarlanan, iş yönetiminde zaman planlamasını sağlamaya yönelik oluşturulmuş bir diyagramdır. 1910 yılında ortaya çıkarılmış bu çizelge, yaygın olarak proje yönetiminde kullanılarak bir zaman ölçeğine göre görevlerin planlanması için kullanılan bir araçtır. Gantt çizelgesi, iş planlaması gerektiren birçok sektörde kendine yaşam alanı bulabildiği için günümüzde de üretim ve proje planlamalarında yaygın bir şekilde kullanılan görsel bir iş planlama aracıdır.

• Proje ortakları, hedef grubu ve proje sonuçlarından etkilenecek olan nihai faydalanıcılar belirlenmelidir.
• Proje süreci içinde ortaklar arasında yetki ve sorumlulukların sınırlarının çok net biçimde ifade edilmiş olması gerekir.
• Proje başvuru sürecinde belirtilen Gantt (iş-zaman akış) şemasına uygun biçimde faaliyet üretilmesi gerekir.
• Proje sonuçlarının, üçüncü kişi ya da kurumlara yaygınlaştırılması sağlanmalıdır.

Öncelikle kendi ülkemizde ve Avrupa ölçeğinde tespit etmiş olduğumuz soruna ilişkin çözüm önerisi, yaklaşım ya da konuya ilişkin çözüm odaklı bir fikrimiz varsa tüm bu tanımlanan süreçleri birlikte
gerçekleştirebileceğimiz; çağrıda belirtilmiş olan hedeflere ve iş programının gerçekleştirilmesine katkıda bulunacak; sorumluluk alacak ve oluşturulan çözümün bir parçası olarak bu çözüm önerileri bütününü yaygınlaştırma sürecine katkı sağlayacak stratejik ortaklarımız olmalıdır. Ayrıca ortaya konulan proje fikrinin kesinlikle ilgili hibe programında açıklanan öncelikli alanlar ile uygun olması
gerekir. 

Başarılı bir proje ortaya çıkarmak için aşağıda sıralanan sorulara cevap verilebilmelidir:

• Ne tür bir proje yürüteceksiniz? (Kapsamı, sınırları, hedefleri ve hedeflenen sonuçları, özellikle beklenen etkisi)
• Sonuçları ne yapmayı tasarlıyorsunuz? (Proje sonuçları arasında elde edilen fikrî çıktıları kişi, kurum ve işletmeler açısından nasıl yaygınlaştıracaksınız?
• Projeyi kimle gerçekleştireceksiniz? Kim ne yapacak? (Konsorsiyum, görevlerin dağılımı ve sorumluluklar)
• Niçin Komisyon tarafından finanse edilmeli? (Avrupa katma değeri)
• Nasıl başarıyla tamamlanacak? (Olanaklar, yönetim, metodoloji)
• Ne kadara mal olacak? Hangi sübvansiyonu almayı umut edebilirim? (Bütçe planı ve toplumsal katkısı)
• Gantt (İş -Zaman) takvimi nasıl olacak?
• Kurumumdan desteğim var mı? (İnsan kaynakları, finansal olanaklar...)
• Koordinatör olmaya hazır mıyım? (Yani hem konsorsiyumun başı hem de Komisyon nezdinde baş sorumlu olmaya)

AB hibe programlarından yararlanarak projeleri sonuçlandırabilmek için özellikle üç aşamayı yerine getirmede başarılı olmak zorunludur. Bu aşamalar; proje hazırlama, finansman temini ve faaliyetleri uygulama şeklinde sıralanabilir (Karaçay, 2017).

İyi ve başarılı bir proje hazırlayabilmek ve tamamlayabilmek için öncelikle proje hazırlama aşamasının başarılı bir şekilde sonuçlandırılması gerekmektedir. Proje hazırlama aşaması, sizi öngörülen hedefe ulaştıracak zamanın, faaliyetlerin ve bütçenin planlanmasını içerir. Bu aşamada projenin özgünlüğünün, içerik kalitesinin ve diğer başvurulardan farkının net ve etkileyici bir biçimde ortaya konulması gerekir. Bu aşamada tüm proje faaliyetlerin iş paketleri, süreleri, hedef ve sonuç ilişkileri ve bu faaliyetlerin gerçekleştirilmesi ve yaygın etki süreçlerinin geliştirilmesinden sorumlu olacak olan ortaklık yapısının oluşturulması gerekmektedir.

Başarılı bir proje hazırlayabilmenin ikinci adımı finansman temin edebilmek için hibe başvurularında bulunmaktır. Finansman temini olarak adlandırılan bu aşama çerçevesinde proje yazanların uygun hibe programını araştırarak kendi çalışmalarına destek olabilecek hibe programını tespit etmeleri ve başvuruda bulunmaları gerekir. Proje fikrinin hangi hibe programı tarafından fonlanmasının uygunluğunu tespit etmek de bu aşamaya aittir. 

Proje hazırlama basamakları analiz, fonlama, planlama gibi fazlardan oluşmaktadır. 

Validasyon ve kalifikasyon bir ürünün, bir sürecin veya bir sistemin işlevini, önceden belirlenmiş gerekliliklere uygun olarak yerine getirdiğine emin olmak için gerçekleştirilen çalışmalardır. Validasyon
ve kalifikasyon, ISO 9000 gibi kalite sistemlerinin temelini oluşturur (tr.wikipedia.org).

Türkiye 2007-2013 yılları arasında dokuz birlik programına katılım sağlamıştır. Bu programlar aşağıda sıralanmıştır:

• Eğitim ve Öğretim alanında Hayatboyu Öğrenme Programı,
• Gençlik faaliyetlerini destekleyen Gençlik Programı,
• Rekabetçilik ve Yenilik alanlarına destek sağlayan Rekabetçilik ve Yenilik Programı,
• Araştırma ve Teknolojik Yeniliklerin desteklenmesi için 7. Çerçeve Programı,
• Kültür faaliyetlerine destek sağlayan Kültür 2013 Programı,
• Avrupa Kültür Başkentleri Eylemi,
• Sosyal Politika alanında gerçekleştirilen Progress Programı,
• Gümrük alanındaki iş birliğini destekleyen Gümrükler 2013 Programı,
• Vergi alanındaki iş birliğini destekleyen Fiscalis 2013 Programı

Türkiye’nin 2014-2020 yılları arasında katılım sağlaması öngörülen programlar ise şu şekilde sıralanmaktadır:

• Eğitim, Öğretim, Gençlik ve Spor Programı: Erasmus+
• Hayat Boyu Öğrenme Projeleri
• Gençlik (Youth in Action) Programı
• Spor Programı
• Ufuk 2020 Programı
• İşletmelerin ve KOBİ’lerin Rekabet Edebilirliği (COSME) Programı
• Yaratıcı Avrupa
• Fiscalis 2020 Programı
• İstihdam ve Sosyal Yenilik (EaSI) Programı
• Avrupa Dayanışma Programı (ESC)
• CUSTOMS 2020 Programı

Birlik düzeyinde mesleki eğitim de dahil olmak üzere eğitim ve öğretimde iş birliği, hareketlilik faaliyetleri, dönemsel ortaklıklar ve gençlik faaliyetlerini desteklendiği bir programdır.

Erasmus+ programı aşağıda belirtilmiş alanları kapsamaktadır (T.C. Avrupa Birliği Bakanlığı, 2014):
Hayat Boyu Öğrenme perspektifinde okul eğitimi (Comenius), yükseköğretim (Erasmus), uluslararası yükseköğretim (Erasmus Mundus), mesleki eğitim ve öğretim (Leonardo da Vinci) ve yetişkin eğitimi (Grundtvig) kapsayacak şekilde her seviyede eğitim ve öğretim, Gençlik (Youth in Action), Spor. 

Ufuk 2020 programının temel amacı seçilmiş alanlarda yenilikçi, araştırma ve teknoloji odaklı faaliyetleri ve projeleri destekleyerek Birliğin kalkınmasına fayda sağlamaktır.

COSME programı; yenilikçi girişimlerin ve fikirlerin ihtiyaç duyduğu finansmana erişimin kolaylaştırılması, girişimcilik kültürünün yerleşmesi ve iş ortamının iyileştirilmesine yönelik faaliyetleri desteklemektedir.

Programın genel amacı iç pazarın vergilendirme sisteminin ülkeler arası iş birliğini güçlendirerek düzenli olarak işlemesini sağlamak ve iyileştirmektir.