SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Oran ölçeği kendisinden önce gelen sınıflama, sıralama ve aralık ölçeklerinin tüm özelliklerini taşımanın yanında gerçek bir sıfır noktası da içerir. Bu nedenle katlardan söz edilebilir. Verilen özellikler içinde sıfır noktasının yokluk ifade ettiği ya da 2 kat, 5 kat gibi yorumlamaların yapılabildiği tek özellik uzunluktur.

Araştırmalarda kullanılan istatistiksel teknikler genellikle iki gruptan birisinin altında yer alır. Bunlar betimsel ve yordamsal olarak ayrılır. Betimsel teknikler, var olan durumu sayılarla tanımlamaya olanak sağlarken yordamsal teknikler aralarındaki ilişkilerden ya da nedensellik bağlarından hareketle herhangi bir değişkenin durumundaki değişimden başka değişkenlerdeki durumun nasıl etkileneceğini öngörmeye olanak tanır.

Frekans, belirli bir dağılımdaki her aralıkta kaç değer bulunduğunu ya da aralıklara dayanmayan tekil değerlerin kaç kez tekrarlandığını gösterir. Örneğin, 50 kişilik bir öğrenci grubunda uygulanan bir sınavda her puanın kaç kişi tarafından alındığına bakmak istiyorsak puanların ya da ouan aralıklarının karşısındaki frekans (f) değerlerine bakmamız yeterlidir.

Eğer bir dağılımda düşük puanlarda bir yığılma varsa düşük puanların bölgesinde frekanslar yüksektir. Dolayısıyla, çok sayıda birey düşük puan almış demektir ve dağılım eğrisi orada yukarıya doğru tırmanır. Doğal olarak yüksek puanların frekansları düşüktür ve dağılım eğrisinin kuyruğu sağ (pozitif) tarafa doğru uzamaktadır. Kuyruk ne tarafa uzuyorsa o yönde bir çarpıklıktan söz edilebileceği için soruda tanımlanan dağılımın sağa çarpık olduğu söylenebilir.

Bir araştırmada Ho hipotezi her zaman farksızlık ya da fark olmadığını ifade eder. Buna istatistiksel hipotez de denilmektedir. Bu karşılık, H1 hipotezi fark olduğunu ve Ho hipotezinin doğru olmadığını belirtir. H1 hipotezine alternatif hipotez, karşıt hipotez gibi isimler de verilmektedir. Veri çözümlemesinin sonucunda kabul ya da ret edilecek olan hipotez Ho hipotezidir. H1 hipotezi yalnızca test,n tek yönlü mü yoksa çift yönlü mü yapılacağını gösterir.

Burada 2X2 yansızlaştırılmış blok desen söz konusudur. İki faktör (dizi türü ve cinsiyet) vardır ve her faktörün iki düzeyi (şiddet dizilerine karşı romantik diziler ve kadınlara karşı erkekler) bulunmaktadır. Dolayısıyla veri çözümleme için en uygun istatistiksel tekniğin iki yönlü varyans analizi (two-way ANOVA) olduğu söylenebilir.

Nitel araştırmalarda betimleme ile "ne, çözümleme ya da analiz ile "neden" ve "nasıl" sorularına yanıt bulunur; yorumlama ise verileri "anlamlandırma" sürecidir. Yargı oluşturma sonuçlara ulaştıktan sonra yapılır. Raporlama işi en son yapılan iştir.

Birey ya da nesnelerin özelliklerini açıklamada sınıflama, sıralama, aralıklı ve oranlı olmak üzere dört ölçek türü bulunmaktadır. Ölçülen özelliğin nicel veriler­le betimlenmesinin­ olanaklı olmadığı durumlarda, ölçüm sonucunda elde edi­len veri­ler miktar göstermiyorsa, sadece ölçülen özelliğe bir ­is­im veri­lebi­li­yorsa sınıflama ölçeği­ kullanımı söz konusudur. Bireylerin cinsiyetlerine göre erkek ya da kadın olarak gruplandırılmaları ya da yaşadıkları coğrafi bölgeye göre yed­i grupta incelenmeler­i bu ölçek türüne örnektir. Burada dikkat edilmesi­ gereken bi­r birey ya da nesne aynı anda farklı sınıf ­içeri­si­nde bulunamaz. Ayrıca sınıflar herhangi bir miktar ­ifade etmez. Dolayısıyla oransal karşılaştırmalar yapılamadığı gibi, değişkene verilen değerlerin sıralamasını yapmak da söz konusu değildir. Sıralama yapılması gerekiyorsa bu amaçla geliştirilen sıralama ölçeğinin kullanılması gerekir. Doğru yanıt D seçeneğinde verilmiştir.

Sorunun doğru yanıtı E seçeneğinde verilmiştir. Bir ölçme aracıyla ölçme yapılırken bir başlangıç noktası alınır. Ölçmeye başlangıç olan bu noktaya, ölçmede sıfır noktası adı verilir. İki tür sıfır noktası vardır: Mutlak (gerçek) sıfır noktası ve keyfi (izafi, itibari) sıfır noktası. A, B, C, ve D seçeneklerinde kullanılan ölçme araçlarının başlangıç noktası olan sıfır, keyfidir. Keyfi sıfır noktası, mutlak bir yokluğu göstermez. Örneğin havanın 0 derece olması, sıcaklığın; sınavdan 0 alınması hiçbir bilginin olmadığı anlamına gelmez. Öte yandan ağırlık ölçmede kullanılan kilogramdaki 0 noktası bir ağırlığın olmadığını, mutlak bir yokluk olduğunu gösterir.

Toplanan verilerin özetlenmesinde kullanılan en basit yol frekans dağılımlarını özetleyen tablolardır. Bu tablolar bir değişken içerisinde her bir değerin ya da değer kümesinin kaç kez tekrar ettiğini görmeye yarayan araçlardır. Bunların hazırlanabilmesi için öncelikle verilerin sıralanması, ardından aynı değere sahip katılımcı sayılarının bu verilerin karşına yazılması gerekir.  Bunu yüzde hesaplaması izler. Soruda 49 ve altında puan alanların tüm grup içindeki yüzdesi sorulmaktadır. Bunun için 49 puanının yer aldığı satırdaki toplamalı yüzde sütununa bakılması gerekir. Buna göre doğru yanıt C seçeneğidir.

Sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir. 39 üstünde puan alan öğrencilerin belirlenmesinde frekanslara bakılır. Çizelgeye göre 40-44, 45-49, 50-54 ve 55-59 arası puan grupları 39 puanının üstünde yer almaktadır. Bu aralıkların frekansları toplandığında (11+8+5+5) sonuç 29’dur. Diğer bir değişle 45 öğrenciden 29’u 39’un üstünde bir puan almışlardır.

Ortanca (medyan), küçükten büyüğe ya da büyükten küçüğe doğru sıralanmış bi­r veri­ d­izi­l­imi­ni­ tam ortadan iki­ye ayıran noktaya denk düşen puandır. Bi­r başka dey­işle değerler büyüklüklerine göre sıralandıktan sonra yüksek notlarla düşük notların tam ortasında kalan katılımcının notu, ortancayı (medyan) verir. Soruda puanların küçükten büyüğe ya da büyükten küçüğe sıralanmadığı görülmektedir. Bu bağlamda ortancanın hesaplanabilmes­i ­içi­n ver­iler­in en azından sıralama düzey­inde olması gereki­r. Buna göre soruda yer alan değerler önce şu şekilde sıralanmalı (8, 10, 13, 18, 23, 24, 25, 28, 56, 67, 76, 76, 81), ardından tam ortadaki değer bulunmalıdır. Buna göre dizilimin tam ortasında (baştan ve sondan sayıldığında yedinci sırada) yer alan değer 25, yani C seçeneğidir.

Bir dağılımda değerlerin büyük bir bölümü ortalamanın etrafında toplanmışsa, düşük ve yüksek puanların olduğu uçlara doğru simetrik ve düzenli bir azalma varsa bu dağılım normal dağılım olarak adlandırılır. Bir çanı andıran mükemmel bir normal dağılım eğrisinde verilerin yüzde 50’si ortalamanın sağında, yüzde 50’si ise ortalamanın solunda yer alır. Yine mükemmel bir normal dağılımda aritmetik ortalama, ortanca ve tepedeğer birbirine eşittir. Öte yandan eğer puanların büyük bir kısmı düşük ya da yüksek uçlarda toplanmışsa dağılım çarpıktır. Böyle bir dağılım, puanların büyük bir bölümü düşük değerlerde yığılmışsa sağa çarpık, puanların büyük bir bölümü yüksek değerlerde yığılmışsa sola çarpık dağılım olarak adlandırılır. Bir diğer deyişle öğrencilerin büyük bir bölümü başarısız olmuşsa sağa çarpık, öğrencilerin büyük bir bölümü başarılı olmuşsa sola çarpık dağılım görülür. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Merkezi değişim ile ilgili daha sağlıklı bilgiler veren değer standart sapmadır, çünkü veri dizilimindeki tüm puanları dikkate alan bir formül ile üretilir. Standart sapma, bir dizilimdeki tüm katılımcıların ortalamaya olan uzaklıklarının ortalamasını görmeye yarayan, grubun ne kadar homojen ya da heterojen olduğunu betimleyebilen bir değerdir. Bu değer yüksekse bireylerin ortalama etrafındaki yayılmasının geniş bir aralıkta olduğu; düşük ise grubun ortalamaya çok yakın bir biçimde homojen dağıldığı düşünülebilir. %68, 95 ve 99 olmak üzere üç olasılık söz konusudur. %68 olasılık 1, %95 olasılık 2, %99 olasılık ise 3 standart sapmaya karşılık gelmektedir. Soruda %68 olasılıkla notların hangi aralıkta yer aldığı sorulmaktadır. Bunun için ortalamadan bir standart sapmayla çıkarma, bir standart sapmayla toplama (50-10=40; 50+10=60) biçiminde hesaplanır. Dolayısıyla öğrencilerin notları %68 olasılıkla 40 ile 60 arasında yer almaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Doğru yanıt A seçeneğidir. İngilizce testi ortalaması 50, standart sapması ise 12’dir. +3 z puanı, ortalamanın 3 standart sapma üstüdür. Buna göre hesaplama şu şekilde yapılır: 50+(12*3)=86.

Doğru yanıt A seçeneğidir. Parametrik testler istatistiksel olarak daha güçlü ve evrene daha genellenebilir sonuçlar verir. Ancak bu testlerin gerçekleştirilebilmesi için verilerin türü, merkezi eğilimi, merkezi yayılımı ve evreni temsil edebilme gücü ile ilgili birtakım ön koşulların yerine getirilmiş olması gerekir. Ölçümlerin en az aralık düzeyinde olması, verilerin normal dağılım göstermesi ve karşılaştırılan grupların varyanslarının benzer olması bu şartların başlıcalarıdır. B, C, D ve E seçeneklerinde yer alan parametrik olmayan testler ise bu tür ön koşulların yerine getirilemediği durumlarda kullanılır. Zaten bu testler, evren parametreleri ile ilgili genelleme yapma amacıyla da geliştirilmemişlerdir.

Doğru yanıt E seçeneğidir. Farklı kaynaklarda nitel verilerin çözümleme ve yorumlanmasında yardımcı olabilecek, araştırmaya güç katacak çeşitli yöntemlerden söz edilmektedir. A, B, C ve D seçeneklerinde yer alan yaklaşımlar bunlardan bazılarıdır. Öte yandan E seçeneğinde yer alan etki büyüklüğünü hesaplama, nicel veriler üzerinde gerçekleştirilir. Etki büyüklüğünün hesaplanmasında bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisinin büyüklüğünün ne kadar olduğu belirlenir.

Sürekli değişkenler ise mümkün olan en yüksek ve en düşük puan aralığında sınırsız sayıda değer alabilirler. Başarı testlerinden alınan puanlar, tutum ve kişilik
ölçekleri ya da yaş gibi değişkenler sürekli değişkenlerdir. Bu nedenle doğru cevap "A" dır.Diğer şıklarda lan değişkenler ise süreksiz değişkenlerdir.

A seçeneğinde aritmetik ortalama, C seçeneğinde tepedeğer ya da mod, D seçeneğinde dizi genişliği ya da dağılım aralığı, E seçeneğinde standart sapmaya ilişkin tanımlar yer alırken, B seçeneğinde ortancanın tanımı yer almaktadır.Bu nedenle doğru cevap "B" dir.

II, IV