SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Bu sorunun doğru yanıtı, B seçeneğidir.

Bu sorunun doğru yanıtı, C seçeneığidir.

Bu sorunun doğru yanıtı, D seçeneğidir.

Bu sorunun doğru yanıtı, E seçeneğidir.

Bu sorunun doğru yanıtı, A seçeneğidir.

Bu sorunun doğru yanıtı, B seçeneğidir.

Bu sorunun doğru yanıtı, C seçeneğidir.

Bu sorunun doğru yanıtı, D seçeneğidir.

Bu sorunun doğru yanıtı, E seçeneğidir.

Araştırmalarda evreni iyi temsil eden bir örneklem seçilmelidir. Örneklem aracılıyla evren hakkındaki bilgilere sahip olunabilmektedir.

Elbette örneklemin büyüklüğü ve temsil gücünün yüksek olması, bazı durumlarla ya da koşullarla yakından ilişkilidir. Öte yandan, örneklemin yeterli büyüklükte olması, istatistiksel analizlerde gerekli olan normallik koşulundan kaynaklanmaktadır.  Örneklemin büyüklüğü ile temsil gücü arasında mantıksal bir bağ olmakla birlikte, her zaman büyük örneklemin evreni daha iyi temsil edeceği söylenemez. Örneklemin temsil gücünün olması, örneklem seçiminde doğru yöntemlerin kullanılmasını ve evrende bulunan alt değişkenlerin yansız biçimde ve benzer oranlarda örneklemde bulunmasını gerektirir.

En önemli kural örneklemin her zaman büyük olması değil, evrendeki tüm alt gruplar ve tabakaların örneklemde kapsanmış olmasıdır. Sorunun doğru cevabı E seçeneğinde verilmiştir.

Sistematik örnekleme tekniği, evrenin kaç bireyden oluştuğu biliniyorsa kullanılmaktadır. Uygulamada sırasıyla şu adımlar izlenmektedir: Önce evrenin büyüklüğüne ve araştırmanın amacına dayanarak örneklemin kaç bireyden oluşacağı kararlaştırılır. Ardından evrenin büyüklüğü örneklem büyüklüğüne bölünerek aralık genişliği saptanır. Bundan sonraki adım, aralık genişliğinden küçük olacak şekilde rastgele bir sayının belirlenmesidir. Son olarak, belirlenen sayıdan başlayıp her seferinde aralık genişliği kadar atlayarak kimlerin örnekleme gireceğine karar verilir.

Soruda verilen örnek durum sistematik örnekleme yöntemidir. Sorunun doğru cevabı B seçeneğinde verilmiştir.

Küme örnekleme tekniğin kullanıldığı durumlarda bireylerden çok evrenin içindeki alt grupları örnekleme birimi alarak seçki yapılır. Başka bir deyişle, tek tek bireyler yerine belirli bir özellik etrafında kümeleşmiş birimler örnekleme alınır. Evrenin her zaman tabakalara ayrılamaması ya da bireyleri deneysel gruplara istediğimiz gibi atama olanağının bulunmadığı durumlar kümelerle çalışmayı gerektirebilir. Kümeler halinde çalışmak, tek tek bireylerle çalışmaktan daha kolay olabilir. Bunun için de küme içindeki birim sayısının az olması tercih edilir. Örneğin ilköğretim beşinci sınıf öğrencileriyle deneysel bir araştırma yapacağımızı varsayalım. Okulda 9 adet beşinci sınıf şubesi ve her şubede yaklaşık 30 öğrenci olsun. Araştırmacı yaklaşık 90 deneğe gereksinim duyuyorsa her sınıftan onar kişi seçerek araştırmaya katmak okuldaki programı aksatabilir. Bu nedenle, araştırmacı okul yönetimiyle anlaşarak üç şubedeki öğrencilerle araştırmasını yapabilir. Şubelerden her birini ayrı bir deneysel grup olarak alabilir. Kuşkusuz, bunun için başlangıç itibariyle şubeler arasında anlamlı bir farkın olmamasına dikkat edilmelidir.

Bu durumda sorunun doğru cevabı B seçeneğinde verilmiştir.

Küme örnekleme tekniğin kullanıldığı durumlarda bireylerden çok evrenin içindeki alt grupları örnekleme birimi alarak seçki yapılır. Başka bir deyişle, tek tek bireyler yerine belirli bir özellik etrafında kümeleşmiş birimler örnekleme alınır. Evrenin her zaman tabakalara ayrılamaması ya da bireyleri deneysel gruplara istediğimiz gibi atama olanağının bulunmadığı durumlar kümelerle çalışmayı gerektirebilir. Kümeler halinde çalışmak, tek tek bireylerle çalışmaktan daha kolay olabilir. Bunun için de küme içindeki birim sayısının az olması tercih edilir. Örneğin ilköğretim beşinci sınıf öğrencileriyle deneysel bir araştırma yapacağımızı varsayalım. Okulda 9 adet beşinci sınıf şubesi ve her şubede yaklaşık 30 öğrenci olsun. Araştırmacı yaklaşık 90 deneğe gereksinim duyuyorsa her sınıftan onar kişi seçerek araştırmaya katmak okuldaki programı aksatabilir. Bu nedenle, araştırmacı okul yönetimiyle anlaşarak üç şubedeki öğrencilerle araştırmasını yapabilir. Şubelerden her birini ayrı bir deneysel grup olarak alabilir. Kuşkusuz, bunun için başlangıç itibariyle şubeler arasında anlamlı bir farkın olmamasına dikkat edilmelidir.

Bu durumda sorunun doğru cevabı A seçeneğinde verilmiştir.

Gelişi güzel örnekleme tekniğinde örneklem büyüklüğü çoğu zaman araştırmacı tarafından keyfi olarak belirlenir. Örneklem seçiminde araştırmacının kullandığı belli bir sistematik yoktur. Araştırmacı her ne kadar yansız seçim yaptığını düşünse de, örneklem seçimi konusunda kapsamlı bir çalışması olmadığı için yansızlıktan söz edilmesi olanaklı değildir. O anda kim varsa onu örneklem olarak belirlemek gelişigüzel örneklemedir.

Sorunun doğru cevabı E seçeneğinde verilmiştir.

Olasılıksız örneklemede, araştırma açısından önemli olan belirli bir ölçüte dayanarak örneklem alınmaktadır. Bu tür örneklemeler çoğu zaman araştırmacının görüşlerine ve kararlarına dayanmaktadır. Olasılıksız örneklemede evreni temsil etme kaygısı taşınmaz. Olasılıklı örneklemeden farklı olarak, evren parametrelerini belirlemek değil örneklemin amaç doğrultusundaki verilerini derinlemesine çözümleme çabası baskındır.

Gelişigüzel örnekleme, amaçlı örnekleme, kota örneklemesi, kartopu örnekleme, kolaylı örnekleme ve gönüllü örnekleme bunlara örnektir. Ayrıca, çok düzeyli örnekleme vardır ki o da hem olasılıklı hem de olasılıksız örnekleme yöntemlerini içerebilen karma bir yönteme dayanmaktadır.

Dolayısıyla cevaplarda verilen kota örneklemesi bu guruba dâhil edilmektedir.

Varyans şu şekilde hesaplanır: Tüm puanlar toplanıp, örneklem büyüklüğüne (n) bölünerek ortalama (M) bulunur. Her bireyin puanı ile ortalama arasındaki fark belirlenir. Bu rakamların teker teker kareleri hesaplanır. Hesaplanan değerler toplanır. Bulunan son toplam örneklem büyüklüğüne (n) bölünür. Bulunan değer varyanstır. Varyansın karekökü ise standart sapmayı gösterir.

Sorunun doğru cevabı C seçeneğinde verilmiştir.

Örneklem büyüklüğü belirlenirken dikkat edilmesi gereken öğeler şunlardır:

olarak sınıflandırılmaktadır. Bu öğeler arasında araştırmacının özellikleri bulunmamaktadır.

Sorunun doğru cevabı D seçeneğinde verilmiştir.

Araştırmalarda evrene uygun örneklemi seçmek her zaman kolay değildir. Araştırmacıların bu konuda gereken özeni göstermeleri beklenir. Araştırmalarda evren ve örneklem konusuyla ilgili yaşanan ciddi sorunlar şu şekilde sıralanabilir:

Dolayısıyla araştırma amacı doğrultusunda evrenin niteliği acısından kimi zaman büyük bir örneklem seçimi gerekirken kimi zaman büyük bir örnekleme seçimi gerekmemektedir. Sorunun doğru cevabı C seçeneğinde verilmiştir.

Kartopu Örnekleme tekniğine çoğu zaman “dedektif yaklaşımı” da denilmektedir.  Araştırma konusuna ilişkin örneklemin başlangıçta belirsiz olduğu durumlar için özellikle uygun bir örnekleme tekniğidir.  Bir noktadan başlayarak yeni bilgilere ve yeni kitlelere ulaşılır. Başlangıçta örnekleme seçilen bireylerden toplanan bilgiler ya da sağlanan yardımla başka bireylere ulaşılır ve onlar da örnekleme katılarak veri toplama işlemine devam edilir.  Kartopunun yuvarlanarak büyümesi gibi gittikçe genişleyen bir örneklem söz konusudur.  Araştırmanın başında belirsiz olan örneklem, ulaşılan bilgiler sayesinde gittikçe belirginleşir ve katılımcı sayısı artar.  

Sorunun doğru cevabı A seçeneğinde verilmiştir.

Evrenin tümünden veri toplamaya “tamsayım”” denilmektedir. Tamsayım durumunda evreni oluşturan her öğeden tek tek ve eksiksiz veri toplanarak evrenin parametreleri belirlenir. Doğru cevap A’dır.