SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Bilimin temek özellikleri; görgül, sistematik ve nesnel olmasıdır. Bilimin görgül olması bilgiye somut kanıtlarla ulaşıldığını, nesnel olması ise yanlılıktan uzak olduğunu ifade etmektedir. Sistematiklik ise bilimsel bilginin belirli kurallara göre elde edilmesi, düzenlenmesi ve birikimli olarak geliştirilmesiyle ilişkilidir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Epistemoloji: Bilginin elde edilme yolu, doğası, biçimleri, kaynağı 

doğruluğu ve sınırlarını inceleyen bilim dalıdır.

Nicel araştırma görgüldür. Pozitivizmin doğası nicel araştırmanın görgül yöntemle yapılmasını gerektirir. Bu, araştırma değişkenlerinin beş duyu yoluyla ölçülebilmesi demektir. Görgül yöntemlerle neden-sonuç ilişkilerinin açıklanması olanaklıdır.

Nitel araştırmalar tümevarımcı bir yaklaşımı benimsemektedir. Verilerden kurama ulaşmaya çalışılır. Bu nedenle önceden oluşturulmuş denenceler bulunmaz. Var olan durumu ve olguyu derinlemesine inceleyerek kuramsal sonuçlara ulaşmak hedeflenir. Veriler sentezlenerek ikna edici kuramlara dönüştürülür. Bu yaklaşım, aynı zamanda tek doğru olmadığı ya da evrenin çok düzenli ve sistematik bir yapıya sahip olmadığı düşüncesinin sonucudur. Doğrular ve kuramlar dışarıda bir yerde hazır bulunmaz. Araştırmacı içinde bulunduğu bağlam ve değerler sistemi doğrultusunda doğruların oluşturulmasında etkin roldedir.

Örnekolay Tarama Modelleri

Örnekolay tarama modelleri, belirli bir olguya ilişkin ayrıntılı betimleme yapmak amacıyla kullanılır.

Eylem Araştırması

Eylem araştırması, uygulamada yaşanan sorunlara etkin çözümler üretmek amacıyla uygulayıcıların kendi başlarına ya da araştırmacıların yardımıyla uygulama sürecini incelemelerine dayanır.

Fenomenolojik Çözümleme

“Olgubilim” ya da “görüngübilim” olarak da adland›r›lan fenomenolojik modelde alg›lar, duygular gibi olgulara odaklanarak özü görmek, sezmek hedeflenmektedir. Baflka bir deyiflle, bu modeldeki araflt›rmalarda asl›nda fark›nda oldu¤umuz ama derinlemesine bir anlay›fla sahip olmad›¤›m›z olgular üzerinde odaklan›lmaktad›r. Belki de bu yüzden fenomenolojiye “özü görüntüleme yöntemi” de denilmektedir. Bu yöntemin kurucusu olan Edmund Husserl (1969) zamana ve yere ba¤l› olma- yan genel, ideal nesneleri (özler) olgu olarak görünebilir ve alg›lanabilir hale ge- tirmenin olanakl› oldu¤unu düflünmektedir. Bu yaklafl›mda somut özlerin ancak betimleme yoluyla ifade edilece¤inden hareketle sezgiye dayanan, betimlemeye yönelik bir öz bilimi olarak kabul edilmektedir (Öktem, 2005).

Etnografik ‹nceleme

Etnografik model, insan davran›fllar›n›n kökenlerini inceleyen antropoloji alan›nda geliflmifl olup bireyin davran›fllar›n›n ait oldu¤u toplumsal ortamda gözlemlenme- sini gerektirmektedir. Riemer (2008), etnografik modelin asl›nda toplumsal kuram- lar çerçevesindeki kültürel yorumlamalar oldu¤unu belirtmektedir. Bu nedenle, et- nografik modele “kültür çözümlemesi” de denilmektedir. Kültür çözümlemesi ya- parken bireysel alg›lar, de¤erler, tutumlar ve davran›fllar kadar belirli bir grup, top- luluk ya da kurum içindeki toplumsal yap›, de¤erler, iflleyifl ve davran›fllar da in- celeme konusu olabilmektedir.

Tarihsel Araflt›rma

Bir olay›n önceki dönemlerle iliflkisinin araflt›r›lmas›nda ya da önceki dönemlerde olan bir olay›n flimdiki olaylara etkisinin incelenmesinde genellikle tarihçiler tara- f›ndan kullan›lan bir yöntemdir. Aguste Comte’a göre bu tür araflt›rmalar, tarihsel yöntemi kullanarak toplumsal düzeni ve toplum yasalar›n› analiz eden bir yakla- fl›m ortaya koymaktad›r.

Eylem Araflt›rmas›

Eylem araflt›rmas›, uygulamada yaflanan sorunlara etkin çözümler üretmek amac›y- la uygulay›c›lar›n kendi bafllar›na ya da araflt›rmac›lar›n yard›m›yla uygulama süre- cini incelemelerine dayan›r. Bu, bir anlamda ifllevsel bir araflt›rma-uygulama bile- flimidir. Model, özünde kat›l›mc›lar›n kendi eylemlerini ve uygulamalar›n› de¤erlendirdikleri süreçlere dayand›¤› için süreç odakl› bir yaklafl›m egemendir. Sorun, kat›l›mc› bir flekilde ve uzun süre incelenebilmektedir.

Dayanaklı kuram kullanarak sistematik, özgün ve oluşturmacı desenlerde araştırma yapılabilir. Sistematik desen genellikle eğitim araştırmalarında kullanılmaktadır. Sistematiklik, veri analizi aşamalarının açık, belirli bir eksen doğrultusunda ve seçici kodlamayla yapıldığını ve mantıklı bir paradigmanın geliştirilmesini ya da oluşturulan kuramın görsel bir resminin sunulduğunu ifade etmektedir. Özgün desen kural ve prosedürlerin üzerinde aşırı durulmasına tepki olarak ortaya çıkmıştır. Glaser (1992) belirli ve önceden hazırlanmış kategorilerden daha önemli olanın verilerden kuram ortaya çıkmasına izin vermek olduğunu düşünmektedir. İyi bir dayanaklı kuramın uygun, işleyen, ilgili ve değişime açık olması gerektiğini söyleyen Glaser, temel toplumsal süreci aydınlatmada olay-olay, olay-kategori ve kategori-kategori karşılaştırmalarının gerekli olduğunu belirtmektedir. Ancak bu süreçte odak noktasının kategorileri tanımlamak değil kategoriler arasındaki ilişkileri belirleyerek kuram oluşturmak olması gerektiğini savunmaktadır. Oluşturmacı desen ise Charmaz (1990) tarafından şekillendirilmiştir. Bu desen; bakış açısı, değerler, inançlar, duygular, kabuller ve ideolojilere olguları toplama ve değerlendirmeden daha çok önem vermesiyle nicel ve pozitivist yöntemden ayrışmaktadır. Bu desende araştırmacı katılımcının deneyimlediği olgu ya da sürece ilişkin hissettikleriyle ilgilenmektedir. Örneğin, hasta olmanın birey için ne anlama geldiği araştırmaktadır (Creswell, 2008, s.401).

Eşzamanlı karma model olarak bilinen yaklaşım bazen “karma model” olarak da adlandırılmaktadır. Bu yaklaşıma dayanarak araştırma yapılırken araştırmanın belirli bir aşamasnda hem nicel hem de nitel paradigmayı yansıtan yöntem ve tekniklerden yararlanılmaktadır. Baflka bir deyşlle, birbirini tamamlayacağ› düşünülen yöntemler aynı aşamada birleştirilerek kullan›lmaktad›r.

Bilim, genel olarak “gerçeği kanıtlara dayalı olarak belirli bir sistematik içinde arama yöntemi ve bu yolla üretilen bilgiler bütünü” olarak tanımlanmaktadır. Bu tanıma göre bilimin görgül, sistematik ve nesnel yanı ön plana çıkmaktadır. Bilimin görgül olması bilgiye somut kanıtlarla ulaşıldığını, nesnel olması da yanlılıktan uzak olduğunu ifade etmektedir. Sistematiklik ise bilimsel bilginin belirli kurallara göre elde edilmesi, düzenlenmesi ve birikimli olarak geliştirilmesiyle ilişkilidir. Buna göre doğru yanıt A seçeneğidir.

Sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir. Comte, bilimsel gelişime evrimci bir bakış açıyla bakmakta olup, bilim tarihini de söz konusu ilerleme mantığıyla değerlendirmektedir. Comte’ un üç hal yasası olarak bilinen sınıflamasına göre tanrıbilimsel çağ ya da hayali hal, metafizik çağ ya da soyut hal, pozitivist çağ ya da bilimsel hal olmak üzere üç çağ/hal vardır.

Doğru yanıt B seçeneğidir. Bilim tarihi ve bilim felsefesi alanındaki öncü isimlerden biri de Karl Popper’dır. Pozitivizmin doğrulanabilirlik ilkesine karşı yanlışlanabilirlik ilkesini ortaya atan Popper’a göre bilimsel ilerleme, bilimsel doğruların biriktirilmesiyle değil yanlış bilgilerin ayıklanmasıyla gerçekleşebilir.

Olay ve olgulara kapsamlı bir bakış açısı sağlayan düşünsel çerçeveye paradigma denir.Bu nedenle doğru cevap "A" dır.

Comte’ un üç hal yasası olarak bilinen sınıflamasına göre tanrı bilimsel çağ ya da hayali hal, metafizik çağ ya da soyut hal, pozitivist çağ ya da bilimsel hal olmak üzere üç çağ/hal vardır.

Pozitivizmin doğrulanabilirlik ilkesine karşı yanlışlanabilirlik ilkesini ortaya atan kişi Karl Popper'dır. Bu nedenle doğru cevap "E" dir.

A,B,C, D seçeneklerinde nicel araştırmanın özellikleri yer almıştır, ancak  öznel olan araştırma türü niteldir. Bu nedenle doğru cevap "E" dir.

Genel tarama modelleri de kendi içinde “tekil tarama modeli” ve “ilişkisel tarama modeli” olmak üzere iki grupta incelenebilir. Bu nedenle doğru cevap "A" dır.

Korelasyon, t-testi, varyans analizi ve çoklu regresyon gibi istatistiksel teknikler yardımı ile değişkenler arasındaki ilişkiler belirlenebilir ya da grup ortalamaları karşılaştırılabildiği model ilişkisel modeldir.Bu nedenle doğru cevap "C" dir.

A,B,C ve E seçeneklerinde yer alan maddeler tarama modelidir;ancak D seçeneğinde yer alan madde deneme modelidir.Bu nedenle doğru cevap "D" dir.

B, C,D ve E seçeneklerinde yer alan modeller nicel araştırmaların içinde yer alır;anca olgubilim nitel araştırmaların içerisinde yer alır.Bu nedenle doğru cevap "A" dır.