SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Soruda yoğunluğu tanımlanan alanyazın türü derin alanyazındır. Doğru yanıt B seçeneği.

Soruda verilen tanım geleneksel taramaya aittir. Doğru yanıt A seçeneği.

Kaynakların yayınlandığı yıllara göre kronolojik bir anlatım sırası izleniyorsa bu zamansal bir yöntemdir. Doğru yanıt A seçeneği.

Alanyazın taramasında aktarılmak istenen bilgi başka türlü ya da daha güzel ifade edilemiyorsa ancak o zaman doğrudan alıntı yapılmalıdır. Doğru yanıt B seçeneği.

"Alanyazın taraması; bir konuyla ilgili daha önceden üretilmiş olan bilgileri amaçlı biçimde incelemek ve değerlendirmektir." s. 54

Başarılı bir alanyazın, rastgele bilgilerin biraraya getirilmesi değil eleştirel bakış açısıyla değerlendirilmesi ve bütünleştirilmesidir. Bu nedenle başarılı bir alanyazın incelemesi eklektik değil bütünseldir.

Ahmet'in mesleki yeterlikler konusunu çalışabilmesi için öncelikle konuyu sınırlandırmak üzere kavramsal çerçeveyi oluşturması gerekir.

Bir araştırmacı aklına gelen parlak fikirleri öncelikle alanyazında araştırmalıdır. Büyük olasılıkla kendisinden önce konu çalışılmıştır ve "parlak fikir" ile ilgili çok değişik araştırma bulguları vardır. Bu açıdan ilk yapılması gereken alanyazın incelemesidir.

Alanyazın icelemesinin tüm aşamaları çeşitli zorluklar ve zihinsel çaba gerektirir. Anahtar sözcüklerle listelenen kaynaklara erişme ve bu kaynakları okuyarak inceleme aşaması oldukça önemlidir. Araştırmacı bu aşamada tüm kaynakları tek tek okur, değerlendirir, birbiri ile ilişkilendirir, notlar alır. Yazma süreci tamamen bu okuyup inceleme sürecine dayalıdır. Bu nedenle erişilen kaynakları inceleme süreci diğer aşamalara göre daha fazla zihinsel çaba gerektirir.

İnternette bir arama motoru kullanılarak yapılan bir incelemede karşımıza çıkan bilgilerin geçerli, doğru olma durumu öncelikle sogulanmalıdır. Diğer veri kaynakları daha geçerli ve güvenilir bilgiler sunabilse de arama motorları konu ile ilgili internetteki her tür bilgiyi karşımıza getirebilir. Bu nedenle internet arama motorları ile erişilen bilgiler içinda güncel ve geçerli, doğru olmayan daha fazla bilgi yer alır.

Lalezar (2020)'de, Demir (2008)'in çalışmasına Ekici (2015)'e atıf yapılarak yer verilmesi, Lalezar'ın çalışmasında Ekici'ye ikincil kaynak olarak başvurduğu anlamına gelir. Çünkü asıl vermek istediği Demir'in çalışmasındaki bulgulardır. Ancak doğrudan birincil kaynak olan Demir'e erişmemiş veya erişememiş ve Ekici'nin anlatımından yararlanmıştır.

Ayşe'nin karşısına çıkan 1000 kaynak derin bir alanyazın ile karşı karşıya olduğunu gösterir. Bu derin alanyazında öncelikle nitelikli çalışmaları ve öncü/önemli çalışmaları seçmesi gerekir. Bu konuda danışmanından veya konu uzmamlarından fikir alabilir. Yine güncel kaynakları da seçebilir. Bir başka yol ise anahtar sözcüklerinin seçtiği konuya özgü yeterince sınırlandırıcı olup olmadığıdır. Bu nedenle anahtar sözcükleri de gözden geçirmesi iyi olacaktır. Ancak ilk 30 kaynağı seçmesi kolaycı bir yaklaşım olur ve çok değerli kaynakları gözden çkaçırabilir.

Deneysel ve yarı deneysel çalışmaları belirli ölçütlere göre seçip çalışmaların etki değerlerinden yararlanarak ortak istatiksel sonuca erişmek için yapılan kaynak tarama tekniği meta analizdir.

Alanyazın taraması yapan araştımacıın seçiçi olması gerekir. Ulaştığı her kaynağı eleştirel bakış açısıyla dikkatle incelemelidir. Bu soruda araştırmacı eleştirellik ölçütünü gözetmektedir.

Başarılı bir alanyazın taramasının karakteristik özellikleri, sentezlenmiş bilgi; eleştirel değerlendirme; geniş ve derin; özlü ve anlaşılır; kurallı, ciddi ve tutarlı; bütünleşik bir bölümdür. Bu bağlamda cevap eleştirel değerlendirme, bütünleşik bir bölüm ve sentezlenmiş bilginin olduğu seçenektir.

Alanyazın taramasında bazı sorulara yanıt bulunmuş olur. Bu sorulardan ba­zılarını şu şekilde sıralamak olanaklıdır (Hart, 1998): (a) Önemli kaynaklar ne­lerdir? (b) Konu hakkındaki temel sorunlar ve tartışmalar nelerdir? (c) Konuya ilişkin bakış açıları nelerdir? (d) Sorunun kökenleri ve tanımları nelerdir? (e) Önemli kuramlar, kavramlar, görüşler nelerdir? (f) Çalışma alanının epistemo­lojik ve ontolojik tabanı nedir? (g) Konu hakkında bilgi nasıl yapılandırılmış ve düzenlenmiştir? (h) Bugüne kadar araştırılmamış sorunlar ve sorular nelerdir? Bu kapsamda “Konuya ilişkin bakış açıları nelerdir?”; “Sorunun kökenleri ve tanımları nelerdir?”; “Çalışma alanının epistemo­lojik ve ontolojik tabanı nedir?” maddelerinin olduğu seçenek doğru cevaptır.

Alanyazın tara­ması sırasında araştırılmaya muhtaç ya da aydınlatılmayı bekleyen yeni konular da ortaya çıkabilir. Bir anlamda, keşfedilmeyi bekleyen yeni bilgi alanları bulunur. Saptanan boşluklar, yeni yapılacak çalışmalar için “araştırma uzayı” olarak da ad­landırılır. Cevap araştırma uzayıdır.

Bir araştırmacının alanyazın taraması yapabilmesi için öncelikle üzerinde çalışaca­ğı konuyu belirlemesi gerekir. Bunu yaparken konuyu somut ve belirgin bir başlık haline getirme zorunluluğu vardır. Bu kapsamda cevap konuyu seçmedir.

Başka kaynakların bulgularını rapor eden kaynaklara ikincil kaynak denilmektedir. Bu kaynaklara “dolaylı kaynaklar” da denilmektedir. Bu tür kaynaklar, bizi daha önce yapılmış başka çalışmaların sonuçlarından haberdar eder. Daha doğrusu, okumakta olduğumuz kaynak da bir alanyazın taraması yapmıştır. Bu kapsam­da bazı bilgilere ulaşmıştır ve bu bilgileri okuyucusuna aktarmaktadır. Aktarılan bilgiler, okumakta olduğumuz kaynak tarafından üretilen ve ilk kez rapor edilen bilgiler değildir. Cevap ikincil kaynaktır.

Oy sayma, özellikle deneysel ve yarı deneysel araştırmaları incelerken kullanılan bir tekniktir. Bu teknik uygulandığında aynı alanda yapılan araştırmalar üç kü­mede toplanır. Bağımlı değişken üzerinde etkisi araştırılan bağımsız değişkenin sonuçları ne yönde ise her kaynak buna uygun bir kategoriye yerleştirilir. Bağım­sız değişken sonucu olumlu yönde etkiliyorsa (+), olumsuz yönde etkiliyorsa (-), anlamlı bir fark yaratmıyorsa (0) işareti kullanılır. Sonra da araştırmaların çoğu­nun hangi kategoride yer aldığına bakılır. Bu bağlamda cevap Oy saymadır.