SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Bağımlı değişken, araştırmacının, sonuçlarını değiştirmek istediği, araştırma sonunda açıklamak istediği durum olarak tanımlanabilir. Diğer bir deyişle, araştırmanın sonucudur. Bu soruda yer verilen örnekte televizyon izlemenin aile içi iletişim üzerinde etkisinin incelenmek istediği anlaşılmaktadır. Dolayısıyla, aile içi iletişim araştırmanın sonucu olarak incelenen değerdir. Bu nedenle doğru cevap "B" seçeneğidir.

Bu bilgi düzeyinde bir tanım sorusudur. Soruda araştırma sonucuna yani bağımlı değişkene dolaylı bir biçimde etkisi olan bir değişken türü olarak kabul edilen kontrol değişkeni sorulmaktadır. Doğru cevap "D" seçeneğidir.

İyi bir hipotez doğasında açımlayıcı ve net bir ifadedir. Düzgün yazılmış hipotez araştırmanın nereye gideceğini, hangi seyri izleyeceğini işaret eder. Soru kökünde verilen tüm ifadeler iyi bir hipotezin özellikleri arasında kabul edilir. Doğru cevap "E" seçeneğidir.

Bilimsel araştırma sürecinde alanyazının doğru biçimde oluşturulması temeldir. Bunun için izlenmesi gereken adımlar sözkonusudur. Bu adımlardan ilki B seçeneğinde gösterilen araştırmacıyı daha ayrıntılı kaynaklara yönlendirecek genel kaynaklara bakmaktır.

Alanyazının oluşturulması kapsamında yararlanılabilecek farklı düzeylerde bilgi kaynakları söz konusudur. Bunlardan ilki genel kaynaklardır. Bu kaynaklar konu hakkında genel fikir verir ve ayrıntılı kaynaklara yönlendirir. Diğeri ikinci düzey kaynaklar olarak tanımlanır. Bu kaynaklar ise özgün araştırmaların özetlerini ve sonuçlarını veren kaynaklardır. Kitaplar, makaleler, ansiklopediler bu kapsamda yer alır. Dolayısıyla sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir. Öte yandan bir diğer bilgi kaynağı olan birinci düzey kaynaklar ise yine özgün araştırma makaleleri, raporları ve benzeri çalışmaları içeren kaynaklardır.

Önemlilik, araştırma sorunu seçme ölçütlerinden genel ölçütlere girer. Seçilen araştırma sorununun bir önem arz etmesi gerekmektedir. Araştırma sonucu, hem bireysel hem de toplumsal açıdan bir yarar sağlamalıdır. Araştırmanın sonunda “bu araştırma neden yapılmış?”, “topluma ve bireye ne tür katkıları var?” gibi sorulara neden olmamalıdır. Araştırmacının konu seçiminde bu gibi durumlara özen göstermesi gerekmektedir.

Karasar (1995), araştırma sorununun tanımlanmasında, aşamalı bir yaklaşım önermektedir. Aşamalı yaklaşım, sorunun araştırmacı tarafından anlaşılması ve daha sonra açımlanarak tanımlamasına oldukça net yanıt vermektedir. Aşamalı yaklaşım şu üç ana bölümden oluşmaktadır: 1. Bütünleştirme 2. Sınırlandırma 3. Tanımlama

Araştırma sorunu tanımlama aşamalarından birinci aşama olan bütünleştirme aşamasında, sorun alanı bir bütün olarak ele alınır ve birbiriyle ilişkili parçalara ayrılarak dilimler halinde tanımlanır.

Sürekli değişkenler belirli sınırlar arasında farklı ya da herhangi bir değer alabilen değişkenlerdir. Tam sayılar arasında kesirli ya da ondalıklı sayı da alabilirler. Bu değişken türüne ağırlık, uzunluk, yaş örnek olabilir. Bu değişkenler sıfırdan sonsuza kadar bir değer alabilir. Yine bazı kaynaklarda bu değişkenlere nicel değişken adı da verilmektedir.

Öğrencilerin okuldaki ders notlarına mekandaki aydınlatmanın etkisi araştırılıyorsa bu durumda aydınlatma değişkeni bağımsız değişken, ders notları ise bağımlı değişken olur.

“Petrol fiyatlar›ndaki artışın enflasyon üzerindeki etkisi nedir?” önermesindeki bağımlı ve bağımsız değişkenler; Bağımlı değişken: Enflasyon Bağımsız değişken: Petrol fiyatlarıdır.

Moderatör de¤iflken, aralarındaki ilişki araştırılan iki tür değişkeni (bağımlı ve bağımsız) etkileyebilen ve bunlar arasındaki ilişkiyi görmemizi engelleyebilen bir değişken türüdür. Örneğin suç oranı ve dondurma tüketimi arasındaki ilişkiyi artıran ya da azaltan, başka bir deyişle kontrol eden değişken havanın ısısıdır. Havanın sıcaklığı hesaba katılmazsa dondurma tüketimi oranını tahmin edemeyiz ve bu durum suç oranı ile dondurma tüketimi arasındaki ilişkiyi anlamamızı gölgeler.

Bir araştırmanın alanyazını hazırlanırken yararlanılan bilimsel dergiler, kitaplar, özgün bilimsel makaleler ve elektronik kaynaklar birinci düzey kaynaklardır.

Ho hipotezi "Ders çalışma süresi ile ders notları arasında bir ilişki yoktur" olan bir araştırmanın H1 hipotezi "Ders çalışma süresi arttıkça ders notları yükselir" olacaktır. Ho hipotezi fark yoktur şeklinde ifadede bulunurken H1 hipotezi iki değişken arasındaki ilişkiyi kuran bir ifadedir.

"Sigara içmek akciğer kanserine neden olur" iyi bir hipotez ifadesidir. Soru cümlesi değil önerme biçiminde yazılmıştır ve iki değişken arasındaki ilişkiye dair bir bilgi içermektedir. Denenebilir bir yargıdır.

Araştırma sorununun tanımlanmasında kullanılan aşamalı yaklaşımın üç bölümünden bütünleştirme, bir yazının giriş; sınırlandırma, gelişme ve tanımlama ise sonuç bölümüne benzetilebilir. Dolayısıyla doğru yanıt B seçeneğidir.

Süreksiz değişkenler belirli sınırlar içinde ve tam sayılarla ifade edilen değişkenlerdir. Sürekli değişkenler ise belirli sınırlar arasında farklı ya da herhangi bir değer alabilirler. D seçeneğindeki milliyet değişkeni süreksiz bir değişkendir çünkü belirli bir sınırı vardır ve yalnızca farklı milliyetleri içerebilir. Sayısal bir değer almaz.

Bağımsız değişken, bağımlı değişkenin üzerinde etkileri olan ve araştırmacı tarafından bağımlı değişken üzerindeki etkileri kontrol edilen değişken türüdür. Sorudaki ifadede sınavda başarının üzerinde ders çalışma süresinin etkisinden bahsedildiği için A seçeneğindeki ders çalışma süresi bağımsız değişkendir.

İstatistiksel hipotez "araştırmadaki değişkenler arasında fark yoktur" önermesine dayanmaktadır. Sorudaki ifadede de araştırılan iki grup arasında gelir açısından fark bulunmadığı belirtilmektedir. D seçeneği dışındaki seçeneklerdeki hipotezler farklılık olma durumu üzerine kurulduğu için doğru yanıt D seçeneğidir.

Araştırma sürecinde genellikle ilk olarak daha ayrıntılı kaynaklara yönlendirici olan popüler dergiler, gazeteler, dizinler gibi genel kaynaklara bakılmaktadır. Daha sonra ise araştırma özetleri, ders kitapları, ansiklopediler gibi ikinci düzey ve bilimsel dergiler gibi birinci düzey kaynaklar incelenir. Doğru yanıt A seçeneğidir.