SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Sürekli değişken, belirli sınırlar arasında farklı ya da herhangi bir değer alabilen değişkenlerdir. Tam sayılar arasında kesirli ya da ondalıklı sayıları da alabilirler. Dolayısıyla yukarıdakilerin tamamı sürekli değişkene örnek olarak verilebilir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Öğrencilerin derslerden aldıkları puanlar üzerinde, öğretim yöntemlerinin etkilerini inceleyen bir araştırmada, bağımlı değişken öğrencilerin derslerden aldıkları puanlardır. Bağımlı değişken, araştırmacının değiştirmek istediği, araştırma sonunda açıklamak istediği durum olarak tanımlanabilir. Diğer bir ifadeyle, bağımlı değişken, araştırmanın sonucudur diyebiliriz. Doğru cevap A şıkkıdır.

Farklı yaş gruplarında, cinsiyetin ve sosyal statünün yaşam kalitesine etkilerinin incelendiği bir araştırmada, bağımlı değişken yaşam kalitesidir. Bunları etkileyen faktörler cinsiyet, yaş ve sosyal statüdür. Bu durumda araştırmada üç farklı bağımsız değişken vardır. Bunlar, cinsiyet (kadın-erkek), yaş grupları (üç farklı yaş aralığı) ve sosyal statü (yüksek-orta-düşük) olarak tanımlanabilir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Çözülebilirlik, Önemlilik, Yenilik ve Etik kurallara uygunluk araştırma sorununun kendisi ve içeriği ile ilgili genel ölçütlerdir. Araştırma yöntemlerinde yeterlik ise araştırmacının özel durumu ile ilgili olup “özel ölçütler” olarak ayrı bir başlıkta değerlendirilebilir.

Araştırmacının ilgisini, yeterliklerini, yöntem bilgisini ve araştırma olanaklarını etik kurallar çerçevesinde işe koşması beklenir. Bu bağlamda verilen tüm seçenekler etik kurallara uygunluk ile ilişkilendirilebilmektedir. Genel ölçütler arasında etik kurallara uygunluk bölümünde sözü edilen doğru ve geçerli veriyi toplamak, araştırmanın gerçekleşmesi için yaşamsal önem taşır. Araştırmacının söz konusu veriyi toplamak için gerekli izin ya da izinleri araştırmaya başlamadan önce resmi olarak alması gerekmektedir. Bu bağlamda veri toplama izni, seçenekler arasında etik kurallara uygunluk ile doğrudan ilişkilidir.

Araştırma sorunun tanımlanması süreci bütünleştirme, sınırlandırma ve tanımlama olmak üzere üç aşama halinde betimlenebilir. Sorun alanını bir bütün olarak ele alma ve sorunu birbiriyle ilişkili parçalara ayırarak dilimler halinde tanımlama “bütünleştirme” aşamasına aittir. Bütün içinden incelenecek bölümü alarak tanıtma, çalışılacak / araştırılacak olan konuyu sınırlandırarak bütün içerisinden öne çıkarma ise “sınırlandırma” aşamasını betimlemek için kullanılabilecek ifadelerdir. Sınırlandırılan bölüm ya da konuyu ayrıntılı biçimde açıklama son aşama olup “tanımlama” bölümüne ait bir işlemdir.

Cinsiyet, saç rengi, yaşanan kıta ya da meslek aldığı değere göre süreksizdir. Yalnızca tam sayı ile ifade edilebilir, verilenlerin dışında ondalıklı ya da kesirli ara değerler alamaz. Öte yandan insanların boyları sürekli değişken olarak da dikkate alınabilir. Metre ile ölçüm yapıldığında 1,72; 1,65; 1,98 gibi ifadelerle bireylerin boyları daha ayrıntılı olarak betimlenebilir.

Bağımlı değişken araştırmacının sonucunu değiştirmek istediği, araştırma sonucunda açıklamak istediği durumdur. Daha farklı bir ifadeyle araştırmanın sonucudur. Bağımsız değişken ise bağımlı değişken üzerinde etkisi olan değişkendir. Seçeneklerde genellikle çikolata bağımsız değişken olarak ele alınmakta, çikolata yemenin sonuçları kilo alma, mutluluk, enerjiklik ya da zihinsel avantaj olarak betimlenmektedir. Öte yandan “canım sıkıldıkça çikolata yiyorum” ifadesinde can sıkıntısı bağımsız değişken, sonuç olarak çikolata yemek ise bağımlı değişken olarak nitelendirilebilir.

Bu araştırmada güncel teknolojilere yatırım yapma bağımsız değişken, öğrenci tutumları ise bağımlı değişkendir.

Tüm seçeneklerde saç rengi ya da cinsiyetin tek başına ele alındığı, tek bir bağımsız değişkenin mutluluk üzerindeki etkisinin betimlendiği bulgular yer almaktadır. Sarışın erkekler, esmer kadınlardan daha mutludur ifadesinde ise hem saç rengi hem de cinsiyet beraberce ele alınmış, araştırmada iki bağımsız değişken birlikte işe koşulmuştur.

İyi bir hipotez soru biçiminde değil, düzgün bir önerme şeklinde yazılır. Bu bağlamda “soru biçiminde yazılma” ifadesi dışarıda kalacaktır.

Alanyazın taramasının adımları 1. Genel kaynakları kullanarak araştırma konusunu tanımlama, 2. İkinci düzey kaynakları kullanarak alanyazını tarama, 3. Birinci düzey kaynakları kullanarak alanyazını tarama, 4. Elde edilen notları düzenleme, 5. Sorun durumunu oluşturma şeklinde sıralanabilir.

Bir araştırmanın bulguları ile diğer araştırmaların bulgularının karşılaştırılabilmesi için konu, amaç, bulgu ve yöntem bağlamındaki başlıkların tamamlanmış olması beklenir.

Bir araştırma sorunu öncelikle araştırmacı tarafından sezilen ve tanımlanan bir güçlüğe dayanır, çözümün ne olabileceği merak edilir, yanıt belirsizdir ya da birden çok çözüm olasılığı vardır, araştırmacı sorunu ortadan kaldırabilmek için denenceler oluşturup bunları test eder ya da bazı sorular sorarak bunlara yanıt bulmaya çalışır. Yapılan çalışmanın sonunda en başta belirlenmiş olan sorunun çözümüne ulaşılabilmeli ya da belirsiz olan durum aydınlatılabilmelidir.

Araştırma sorununu seçerken dikkate alınması gereken ölçütler iki kümede toplanabilir. Bunlar genel ölçütler ve özel ölçütler olarak sınıflandırılır. Genel ölçütler araştırılacak konu ya da çalışılacak alan ile ilgili ölçütlerdir.

Araştırma sorununu seçerken konunun yanı sıra araştırmanın kendisiyle ya da özel durumuyla ilgili ölçütler de dikkate alınır. Bunlara özel ölçütler adı verilir.

Bir araştırmacı bilimsel bir çalışma için konu seçerken üzerinde çalışacağı sorunun önemli bir sorun olmasına özen gösterir. Sorun ilgili alandaki uzmanlar ya da uygulamacılar için hiç de önemli görülmüyorsa ve yapılacak araştırma hiç kimseye yarar sağlamayacaksa ve alanyazına bir katkıda bulunmayacaksa, dahası kimse öngörülen sorunun çözümünü merak etmiyor ve önemsemiyorsa o konu uygun olmayabilir. Bu durumda,araştırmacı kendisine yeni konular arar.

Bir araştırmacı yapacağı çalışma için sorun seçerken kendi yeterlik ya da yetkinliklerini dikkate almalı ve yeterli birikime sahip olmadığı konularda araştırma yapmaya kalkışmamalıdır. Ayrıca, konu alanında uzman olsa bile araştırmada kullanacağı yöntemleri de başarıyla uygulayabilecek durumda olmalıdır. İlke olarak başkasına yaptırmaktan kaçınmalıdır. Yapısal eşitlik modeli verilerin çözümlenmesinde yararlanılan kapsamlı bir tekniktir ve yapılan çalışmaya damgasını vurur. Bu yüzden, araştırmacı yapısal eşitlik modelini iyice öğrenmeden ve kendisi uygulayıp sonuçlarını yorumlayabilir hale gelmeden bu yönde bir yöntemsel tercihte bulunmamalıdır.

Sürekli değişkenler alt ve üst sınırlar arasında herhangi bir değer alabilir. Bu tür değişkenler kategorik olarak belirlenip yalnızca tam sayılarla ifade edilmez. Kesirli ya da ondalıklı sayılarla da ifade edilebilir (örneğin ağırlık ya da uzunluk). Nitekim bu özelliği nedeniyle sürekli değişken için nicel değişken kavramı da kullanılmaktadır.

Süreksiz değişkenler belirli sınırlar içinde ve tam sayılarla ifade edilen değişkenlerdir. Daha çok kategorik bir sınıflama yapılır, bu nedenle bu tür değişkenlere nitel değişken de denilmektedir. Verilen seçenekler içinde yalnızca cinsiyet bu tanımlamaya uymaktadır. Cinsiyeti özünde kadın (1) ve erkek (2) gibi düşünebiliriz. Burada 1-2 arasında ondalıkla ifade edilebilecek bir özellik söz konusu değildir.