SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Doğada var olan bir şeyin miktarı da vardır, miktar oluşturan her şey ölçülebilir.  Diğer seçenekler ise yanlış ifadelerden oluşmaktadır. Şöyle ki doğa, açıklamaya ve gözlemlemeye izin vermeyecek kadar hızlıdır. Doğaüstü güçlerle olaylar açıklanamaz. Gerçeklik dinamiktir ve elde var olan yeni bilgilere göre değişkenlik gösterir. Doğadaki olaylar genellenebilir özelliğe sahiptir ve birbiriyle ilişkilidir. Bu nedenle de benzer olaylar gruplanarak incelenebilir.

Bilimin amaçlarından biri yordamadır. Var olan bilgilere dayalı olarak incelenen konuya ilişkin gelecekte neler olabileceği hakkında tahminde bulunmayı gerektirir. Tüm seçeneklerde bir durum saptaması, bir olgunun dile getirilmesi söz konusudur. Yani ne / nedir sorularına yanıt verilmekte ve betimleme yapılmaktadır. B seçeneğinde ise bir yordama, yani var olan bilgiye dayalı olarak geleceğe ilişkin bir tahmin söz konusudur.

Tüm seçeneklerde pozitivist paradigmaya ilişkin kavramlar bulunmaktadır. Oysa öznellik pozitivist ötesi paradigmaya ait bir kavramdır.

Bilim insanları bilimsel verilere karşı kuşkucu olmalı; bilimsel süreçte nesnel ve tarafsız olmalı; değerlerden ziyade olgularla uğraşmalı; araştırma sürecinde dürüst davranmalıdır. Bilim insanı kendi düşüncelerini doğrulamakla değil gerçeği ortaya çıkarmakla meşgul olmalıdır. Kişisel yargı ve düşüncelere odaklanmak, nesnellik ve tarafsızlık ile ters düşebilecektir.

A seçeneğindeki ifade pozitivizm ötesi bilim anlayışını; B, D ve E seçeneğindeki ifadeler pozitivizme dayalı bilim anlayışını, C seçeneğindeki ifade ise eleştirel kuramın bilim anlayışını yansıtmaktadır. Buna göre doğru yanıt C seçeneğidir.

Sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir. Yirminci yüzyılın başlarında fizik ve öteki temel bilimlerde meydana gelen bazı gelişmeler, pozitivizm ötesi anlayışın doğmasına neden olmuştur. Bu gelişmeler arasında en önemli üç gelişme, Einstein’in Görecelik Kuramı, Kuantum Fiziği ve Kaos Kuramıdır. Kaos kuramının ortaya koyduğu öteki önemli ilkelerden biri de kelebek etkisi olarak adlandırılan, küçük nedenlerin büyük sonuçlara yol açabileceği gerçeğidir. Bu ilke, “Çin’deki bir kelebeğin kanat çırpışı Meksika Körfezinde bir fırtınaya neden olabilir” ifadesiyle dile getirilmektedir. Diğer seçeneklerde yer alan ifadeler diğer bilim anlayışlarını temsil etmektedir.

Yansıtıcı Düşünme: Herhangi bir düşünce, olay ya da durum ve onun doğurguları üzerinde derinliğine ve genişliğine düşünmedir.

Tümdengelimsel akıl yürütme sürecinin üç temel basamağı ve vardır. Bunlar (1) genel önerme, (2) özel önerme ve (3) sonuç (çıkarım) olarak belirtilebilir. Aşağıdaki örneği inceleyelim.

Genel önerme : Bütün kuşların kanadı vardır.

Özel önerme : Saksağan bir kuştur.

Sonuç (çıkarım) : O halde saksağanın kanadı vardır.

Dogma: Araştırmaya gerek duymadan, doğruluğu denemesiz ve tartışmasız kabul edilen ve değişmez sayılan düşüncedir.

Önerme: Dile getirilmiş doğru ya da yanlış tez ya da yargılardır.

Denence (Hipotez): Karşılaşılan bir sorunun çözümü için daha önceki bilgi ve deneyimlere dayalı olarak önerilmiş ancak doğruluğu henüz sınanmamış bir önermedir.

Bilimsel yöntem birbirini izleyen altı adımda gerçekleşmektedir. Bunlar sorunun belirlenmesi, sorunun sınırlandırılması ve tanımlanması, denencelerin oluşturulması, denencelerin test edilmesi için verilerin toplanması, verilerin analiz edilmesi ve sonuçtur. Bilimsel yöntemin bu temel aşamalarına Karasar (2007) bir de raporlaştırmayı eklemiştir.

Veriler uyuşturulmaz, uyumlulukları ortaya konabilir.

Sayıltı (Varsayım): Bir araştırmada, var olan araştırma sürecini ve sonucunu önemli ölçüde etkileyeceği düşünülen, araştırıcının test etmeden doğru olarak kabul ettiği, denenmeyen yargılardır.

Kuram: Olayları ve olguları açıklamak için birbiriyle ilişkili bilgilerin bütünleştirildiği sistematik bilgiler bütünüdür.

Kuramların oluşturulma sürecinde bilim betimleme, açıklama, yordama ve denetimleme (Erkuş, 2010) gibi amaçları gerçekleştirir.

Bilimsel Tutum ve Değerler;

Bilim insanları bilimsel verilere karşı kuşkucu olmalıdırlar.

Bilim insanları tarafsız olmalıdırlar.

Bilim insanları değerlerle değil olgularla uğraşır.

Bilim insanları yalıtılmış olgularla uğraşmaz.

Bilimsel çalışmaların özünde dürüstlük kavramı yatar.

V. madde tümden gelime dayalı akıl yürütmenin özelliğidir. Diğer dört madde deneyime dayalı bilginin özelliklerini anlatır.

Deneyimle elde edilen bilgi, bir düşünce, olay ya da durumun ve sonuçlarının üzerinde derinliğine ve genişliğine düşünme gerektirir. Bu düşünme türüne yansıtıcı düşünce denir.

Karşılaşılan bir sorunun çözümü için daha önceki bilgi ve deneyimlere dayalı olarak önerilmiş ancak doğruluğu henüz sınanmamış önermelere Denence (Hipotez) denir.

Belirli dönemlerde çeşitli bilim dallarında bazı düşünce modelleri egemen olur. O dönemlerde bilim çevrelerince baskın olan düşünce çerçevelerine/modellerine paradigma denir.