SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ - Deneme Sınavı - 8

Hipotez testinde araştırma başında birtakım denenceler geliştirilir ve yapılan istatistiksel testler yardımı ile bu hipotezler denenir. İlk adım bir sıfır hipotezi ya da yokluk hipotezi (null hypothesis) oluşturmaktır. Sonra bu hipotez için karşı hipotez geliştirilir. Alternatif hipotez adı da verilen karşı hipotez, bulunan farkın şans eseri gerçekleşmediği, gerçekte önemli bir fark olduğu yargısıdır. Hipotezler belirlendikten sonra sıfır hipotezini test etmek için bir istatistiksel yöntem seçilir ve mevcut örneklem için o istatistiksel yöntem ile ulaşılan test değeri hesaplanır. Hesaplanan test değeri, sonuçları şans olarak görmemek için kritik sınır kabul edilen değere ulaştığında ya da o değerin üzerine çıktığında, sıfır hipotezinin geçerli olmadığı sonucuna varılır. Yani şans eseri fark bulmuş olma hipotezi (yokluk hipotezi) reddedilmiş, karşı hipotez kabul edilmiş, gerçekten anlamlı bir fark bulunduğu yargısına ulaşılmış olur.

Hipotez testlerinde iki tür istatistiksel hataya düşme tehlikesi vardır. Gerçekten doğru olan bir sıfır hipotezini reddetmek, yani evrende anlamlı olmayan bir farkın anlamlı olduğu sonucuna varmak 1. tür hata (alfa hatası); gerçekte yanlış olan bir sıfır hipotezini reddedememek yani evrende anlamlı olan bir sonucu istatistiksel olarak anlamlı bulamamak ise 2. Tür hatadır (beta hatası).

Korelasyon, değişkenler arasında bir ilişki olup olmadığını, varsa bu ilişkinin yönünü ve gücünü göstermekte kullanılır. Örnekte aralarındaki ilişkiyi irdelediğimiz iki değişken de aynı anda artmaktadır. Yani bu değişkenler arasında pozitif korelasyon vardır. Diğer seçeneklerde ise 2 ya da daha fazla grup ya da ölçümü karşılaştırma amacıyla kullanılan testler sıralanmaktadır.

Parametrik testlerin ön şartları sağlanamadığı zaman parametrik olmayan karşılığı ile analize devam etmekte yarar vardır. Pearson korelasyonu (r) hariç tüm seçeneklerde parametrik olmayan testler sıralanmıştır.

Üzerinde çalışılan konuyu tam anlamıyla betimleyen, ortaya çıkan kavram ve temaları tam anlamıyla destekleyen güçlü, ilginç ve özlü alıntıları bulguları desteklemek amacıyla kullanma sürecinin seçeneklerdeki karşılığı “alıntı yapma”dır.

Veri, işlenmemiş bilgi demektir. Bir araştırmada bol miktarda veri toplanır. Bunlar dağınıktır ve belirli bir anlam taşımaz. İstatistiksel çözümlemeler yoluyla veriler bulgulara dönüştürülür. Böylece, araştırma amaçlarındaki soruları yanıtlayabilmek ya da denenceleri test etmek olanaklı hale gelir. Bulguya dönüşen bilgi belirli bir anlam içerir ve yorumlanabilir. Dahası, bazı sonuçlar elde edilmişse (rneğin anlamlı fark bulunmuşsa) bunlar artık tesadüfi değildir, seçilen güven aralığında doğrudur ve uygun testlerden geçmiş dayanıklı/sağlam bilgilere dönüşmüş demektir.

Nicel değişkenlerin belirli bir miktarı vardır ve bu miktar sayısal olarak ifade edilebilir. Nicel değişkenler kategorik olarak belirtilmez, miktar belirten değerlerle anlatılır.

Sürekli değişkenler olanaklı olan en düşük ve en yüksek puan aralığı içinde sınırsız sayıda değer alabilir. Buna karşılık süreksiz değişkenler yalnızca belirli ya da sınırlı sayıda değerleri alabilir. Örneğin, öğrencilerin not ortalamaları 100 üzerinden 50.0, 65.3, 87.5, 96.2 vb. hem tam sayıyla hem ondalıklı sayılarla belirtilen değerleri alabildikleri için sürekli değişkendir. Buna karşılık, öğrencilerin cinsiyeti yalnızca Kadın (1), Erkek (2) gibi yalnızca sınıflamaya olanak veren kategorik değerleri alabildiği için süreksiz değişkendir.

Oran ölçeği kendisinden önce gelen sınıflama, sıralama ve aralık ölçeklerinin tüm özelliklerini taşımanın yanında gerçek bir sıfır noktası da içerir. Bu nedenle katlardan söz edilebilir. Verilen özellikler içinde sıfır noktasının yokluk ifade ettiği ya da 2 kat, 5 kat gibi yorumlamaların yapılabildiği tek özellik uzunluktur.

Araştırmalarda kullanılan istatistiksel teknikler genellikle iki gruptan birisinin altında yer alır. Bunlar betimsel ve yordamsal olarak ayrılır. Betimsel teknikler, var olan durumu sayılarla tanımlamaya olanak sağlarken yordamsal teknikler aralarındaki ilişkilerden ya da nedensellik bağlarından hareketle herhangi bir değişkenin durumundaki değişimden başka değişkenlerdeki durumun nasıl etkileneceğini öngörmeye olanak tanır.

Frekans, belirli bir dağılımdaki her aralıkta kaç değer bulunduğunu ya da aralıklara dayanmayan tekil değerlerin kaç kez tekrarlandığını gösterir. Örneğin, 50 kişilik bir öğrenci grubunda uygulanan bir sınavda her puanın kaç kişi tarafından alındığına bakmak istiyorsak puanların ya da ouan aralıklarının karşısındaki frekans (f) değerlerine bakmamız yeterlidir.

Eğer bir dağılımda düşük puanlarda bir yığılma varsa düşük puanların bölgesinde frekanslar yüksektir. Dolayısıyla, çok sayıda birey düşük puan almış demektir ve dağılım eğrisi orada yukarıya doğru tırmanır. Doğal olarak yüksek puanların frekansları düşüktür ve dağılım eğrisinin kuyruğu sağ (pozitif) tarafa doğru uzamaktadır. Kuyruk ne tarafa uzuyorsa o yönde bir çarpıklıktan söz edilebileceği için soruda tanımlanan dağılımın sağa çarpık olduğu söylenebilir.

Bir araştırmada Ho hipotezi her zaman farksızlık ya da fark olmadığını ifade eder. Buna istatistiksel hipotez de denilmektedir. Bu karşılık, H1 hipotezi fark olduğunu ve Ho hipotezinin doğru olmadığını belirtir. H1 hipotezine alternatif hipotez, karşıt hipotez gibi isimler de verilmektedir. Veri çözümlemesinin sonucunda kabul ya da ret edilecek olan hipotez Ho hipotezidir. H1 hipotezi yalnızca test,n tek yönlü mü yoksa çift yönlü mü yapılacağını gösterir.

Burada 2X2 yansızlaştırılmış blok desen söz konusudur. İki faktör (dizi türü ve cinsiyet) vardır ve her faktörün iki düzeyi (şiddet dizilerine karşı romantik diziler ve kadınlara karşı erkekler) bulunmaktadır. Dolayısıyla veri çözümleme için en uygun istatistiksel tekniğin iki yönlü varyans analizi (two-way ANOVA) olduğu söylenebilir.

Nitel araştırmalarda betimleme ile "ne, çözümleme ya da analiz ile "neden" ve "nasıl" sorularına yanıt bulunur; yorumlama ise verileri "anlamlandırma" sürecidir. Yargı oluşturma sonuçlara ulaştıktan sonra yapılır. Raporlama işi en son yapılan iştir.

Birey ya da nesnelerin özelliklerini açıklamada sınıflama, sıralama, aralıklı ve oranlı olmak üzere dört ölçek türü bulunmaktadır. Ölçülen özelliğin nicel veriler­le betimlenmesinin­ olanaklı olmadığı durumlarda, ölçüm sonucunda elde edi­len veri­ler miktar göstermiyorsa, sadece ölçülen özelliğe bir ­is­im veri­lebi­li­yorsa sınıflama ölçeği­ kullanımı söz konusudur. Bireylerin cinsiyetlerine göre erkek ya da kadın olarak gruplandırılmaları ya da yaşadıkları coğrafi bölgeye göre yed­i grupta incelenmeler­i bu ölçek türüne örnektir. Burada dikkat edilmesi­ gereken bi­r birey ya da nesne aynı anda farklı sınıf ­içeri­si­nde bulunamaz. Ayrıca sınıflar herhangi bir miktar ­ifade etmez. Dolayısıyla oransal karşılaştırmalar yapılamadığı gibi, değişkene verilen değerlerin sıralamasını yapmak da söz konusu değildir. Sıralama yapılması gerekiyorsa bu amaçla geliştirilen sıralama ölçeğinin kullanılması gerekir. Doğru yanıt D seçeneğinde verilmiştir.

Sorunun doğru yanıtı E seçeneğinde verilmiştir. Bir ölçme aracıyla ölçme yapılırken bir başlangıç noktası alınır. Ölçmeye başlangıç olan bu noktaya, ölçmede sıfır noktası adı verilir. İki tür sıfır noktası vardır: Mutlak (gerçek) sıfır noktası ve keyfi (izafi, itibari) sıfır noktası. A, B, C, ve D seçeneklerinde kullanılan ölçme araçlarının başlangıç noktası olan sıfır, keyfidir. Keyfi sıfır noktası, mutlak bir yokluğu göstermez. Örneğin havanın 0 derece olması, sıcaklığın; sınavdan 0 alınması hiçbir bilginin olmadığı anlamına gelmez. Öte yandan ağırlık ölçmede kullanılan kilogramdaki 0 noktası bir ağırlığın olmadığını, mutlak bir yokluk olduğunu gösterir.

Toplanan verilerin özetlenmesinde kullanılan en basit yol frekans dağılımlarını özetleyen tablolardır. Bu tablolar bir değişken içerisinde her bir değerin ya da değer kümesinin kaç kez tekrar ettiğini görmeye yarayan araçlardır. Bunların hazırlanabilmesi için öncelikle verilerin sıralanması, ardından aynı değere sahip katılımcı sayılarının bu verilerin karşına yazılması gerekir.  Bunu yüzde hesaplaması izler. Soruda 49 ve altında puan alanların tüm grup içindeki yüzdesi sorulmaktadır. Bunun için 49 puanının yer aldığı satırdaki toplamalı yüzde sütununa bakılması gerekir. Buna göre doğru yanıt C seçeneğidir.

Sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir. 39 üstünde puan alan öğrencilerin belirlenmesinde frekanslara bakılır. Çizelgeye göre 40-44, 45-49, 50-54 ve 55-59 arası puan grupları 39 puanının üstünde yer almaktadır. Bu aralıkların frekansları toplandığında (11+8+5+5) sonuç 29’dur. Diğer bir değişle 45 öğrenciden 29’u 39’un üstünde bir puan almışlardır.

Ortanca (medyan), küçükten büyüğe ya da büyükten küçüğe doğru sıralanmış bi­r veri­ d­izi­l­imi­ni­ tam ortadan iki­ye ayıran noktaya denk düşen puandır. Bi­r başka dey­işle değerler büyüklüklerine göre sıralandıktan sonra yüksek notlarla düşük notların tam ortasında kalan katılımcının notu, ortancayı (medyan) verir. Soruda puanların küçükten büyüğe ya da büyükten küçüğe sıralanmadığı görülmektedir. Bu bağlamda ortancanın hesaplanabilmes­i ­içi­n ver­iler­in en azından sıralama düzey­inde olması gereki­r. Buna göre soruda yer alan değerler önce şu şekilde sıralanmalı (8, 10, 13, 18, 23, 24, 25, 28, 56, 67, 76, 76, 81), ardından tam ortadaki değer bulunmalıdır. Buna göre dizilimin tam ortasında (baştan ve sondan sayıldığında yedinci sırada) yer alan değer 25, yani C seçeneğidir.