SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ - Deneme Sınavı - 25

Sorun sınırlandırılıp tanımlandıktan sonra, sorunla ilgili daha önceki bilgi birikimine dayalı olarak, geçici çözüm önerileri oluşturmak gerekir. Denence denilen bu olası çözüm önerileri, izleyen aşamada ne tür gözlemler yapılacağı ya da bilgi toplanacağı konusunda araştırmacıya rehberlik eder. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Bilim süreci sonunda üretilen bilginin bir soruna çözüm getirmesi ya da ona kaynaklık etmesi, bu nedenle doğa ya da toplumla ilgili öncelik taşıyan sorunların bilimin konusu olması bilimin seçicilik niteliği ile ilgilidir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Bilim insanları yalıtılmış olgularla uğraşmaz. Bilim insanları görgül bulgularını sistematik bir bütünlükte, anlamlı hale getirmek için kuram oluşturmaya çabalarlar. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Nitel verilerin toplandığı bir araştırmada verilerin çözümlenmesinde söylem çözümlemesinden yararlanılır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Veri, bir sorun hakkında toplanan ve henüz çözümlenmemiş bilgi topluluğudur. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Kişisel deneyim insanların çok eskiden beri sorunlarının çözümünde kullanagel­dikleri bilgi kaynaklarından biridir. Bu süreç aslında deneyimlerden bilgi çıkarma sürecidir. Ayrıca, bu bilgiler düzenli ve sistematik olarak toplanmamıştır. İnsanın geçmiş deneyimleriyle ilgili anımsadıklarıyla sınırlıdır. Buna göre A ve B şıkları deneyimlerden bilgi çıkarma sürecinin sınırlılıklarından olur. Deneyimin başka bir sınırlılığı da, birinin her konuda deneyime sahip olma ola­sılığının olmamasıdır. Kişisel deneyimler kişinin yaşantılarıyla sınırlıdır. Böylece, C ve E şıkları da deneyimlerden bilgi çıkarma sürecinin sınırlılıkları arasında yer alır. Tümdengelime dayalı akıl yürütme ise başka bir bilgi kaynağıdır. Eski Yunan filozoflarının katkısı olarak ortaya çıkan bu kaynak, kişisel deneyim ve otoriteye göre sorunların çözümüne daha sistematik bir yaklaşım getirmiştir. Buna göre kişilerin sadece tümdengelime dayalı akıl yürütme yapması deneyimlerden bilgi çıkarma sürecinin sınırlılıkları arasında yer almaz. Doğru cevap D’dir.

Bilimsel yöntem birbirini izleyen altı adımda gerçekleşmektedir. Bunlar soru­nun belirlenmesi (III), sorunun sınırlandırılması ve tanımlanması (I), denencelerin oluş­turulması (IV), denencelerin test edilmesi için verilerin toplanması (V), verilerin analiz edilmesi ve sonuçtur (II). Buna göre sıralama, III – I – IV – V – II olur. Doğru cevap B’dir.

Bilim nedir? Bilim çok eskilerden beri insanların üzerinde uğraştıkları bir alan ol­duğu için net bir tanımının olması gerektiği düşünülebilir. Ancak durum pek öyle değildir. Soru kısa ve net olmasına karşın yanıtı karmaşık ve zordur. Buna göre A seçeneği doğru değildir. Hatta Kerlin­ger (1986) bilimin doğrudan tanımlanmaması, onun yerine işlevinin ve doğasının açıklanmasının daha uygun olacağı görüşündedir. Böylece verilen seçeneklerden D seçeneğinin doğru olduğu görülür. Kerlinger’e göre bilim yanlış anlaşılmış bir kavramdır. Bu yanlış anlaşılmaya neden olan üç kalıpyargıdan söz edilmektedir (Kerlinger, 1986). Bunlardan ilki bilim insanının beyaz önlüklü, laboratuvarda şişe ve tüplerle çalışan biri olarak görülmesidir. Buna göre B seçeneği yanlıştır. İkinci kalıpyargı, bilim adamlarının iyi düşünen, karmaşık kuramlar oluşturan ve zamanlarının bü­yük kısmını kendi fildişi kulelerinde geçiren, gerçek dünyadan ve sorunlarından habersiz insanlar gibi algılanmasıdır. Üçüncü kalıpyargı ise, bilimin mühendislik ve teknoloji ile aynı anlamda görülmesidir. Bilim insanları köprüler yapan, oto­mobiller üreten, bilgisayarlar ve telefonlar yaratan insanlar olarak görülmektedir. Bu kalıpyargılar insanların bilimi yanlış anlamasına neden olmaktadır. Böylece C ve E seçeneklerinin de yanlış olduğu görülür. Doğru cevap D’dir.

Bilim bazı ön kabullerden hareket eder. Bunlara sayıltı ya da varsayım denir. Sa­yıltı; deneyle kanıtlanmamış olmakla birlikte kanıtlanabileceği umulan kuramsal düşünü ya da varmış ve gerçekmiş gibi kabul edilerek bir şeyde dayanak olarak kullanılan, bir olayı açıklamada yararlanılan ilke olarak tanımlanmaktadır. Buna göre bilimin temel sayıltılarını aşağıdaki gibi belirtilebilir;

“Orta ve büyük çaplı araştırma”, “Doğa bilimleri modeli”, “Teknik bilgi” ve “Özelden genellemeye gitme” bakış açıları pozitivizm (olguculuk) bilim anlayışının bakış açılarındandır. D seçeneğinde verilen “İstatistik kullanılmaz” ise postmodernist bakış açılarından biridir. Doğru cevap D’dir.

Bilim insanları, bilimsel yöntemi bir sorunun çözümünde kullanırken bu işi bir­birini izleyen yedi temel aşamada gerçekleştirirler. Araştırmanın giriş bölümünde araştırma sorunu belirlenir ve sınırlanır, ayrıca araştırma amaçları denence ya da soru olarak ifade edilir. Daha sonra, sorunla ilgili alanyazın taranır ve sonuçları sunulur. Yöntem bölümünde araştırma modeli doğrultusunda araştırma desenle­nir, veri toplama araçları ve veri toplanacak grup belirlenir. Bulgular bölümünde toplanan verilerin analizi sonucunda elde edilen bulgular sunulur ve yorumlanır. En son bölümde ise, araştırma sonuçları belirlenerek, olası doğurgular açıklanır. Buna göre C seçeneğinde verilen “Araştırma sorusunun belirlenmesi ve sınırlandırılması” bilimsel araştırma sürecinin ilk aşamasıdır. Doğru cevap C’dir.

Bilimsel yöntemi uygulayan bir araştırmacı gerçeği aramak ve geçerli bilgi üretmekle yükümlüdür. Bu örnekte sempati duyduğu bir modelin etkililiğini kanıtlama çabası yanlı bir tavırdır ve kişiyi nesnellikten uzaklaştırır. Nesnel olmayan bilginin güvenilir ve de geçerli olma durumu sorgulanır.

Postmodernist bilim anlayışında özelgen genellemeye gitme söz konusu değildir. Mikro ölçekte çalışmalarda derinlemesine bilgi toplayıp anlamak söz konusudur. Genelle ilişkin çıkarımlarda bulunmak yorumlayıcı paradigmalarda söz konusu değildir.

Ayten konu ile ilgili alanyazın taraması çalışmasını atlamıştır. Bu çok önemli bir aşamadır. Anket maddelerini (sorularını) kendi bilgisine göre hazırlaması, anketin kapsam geçerliğine şüphe düşürür. Oysa ilgili alanyazın incelemesi anketi oluşturmasına da yardım eder.

Bilim bazı ön kabullerden hareket eder. Bunlara sayıltı ya da varsayım denir. Sa­yıltı; deneyle kanıtlanmamış olmakla birlikte kanıtlanabileceği umulan kuramsal düşünü ya da varmış ve gerçekmiş gibi kabul edilerek bir şeyde dayanak olarak kullanılan, bir olayı açıklamada yararlanılan ilke olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap sayıltıdır.

Kuramların oluşturulma sürecinde bilim betimleme, açıklama, yordama ve de­netimleme gibi amaçları gerçekleştirir. Bilimsel kurama ulaşmanın ilk aşaması olguları betimlemedir. Betimleme olguları saptama, sınıflama ve dile getirme gibi işlemleri kapsar. Açıklama ise bir olgunun oluş biçimini değil, oluş nedenini gösterme sürecidir. Bu süreçte “niçin” sorusuna ya­nıt aranır. Açıklama betimlemeyi de kapsar. Olaylar önce betimlenir sonra da nedenleri açıklanır. Yordama ise, var olan bilgilere dayalı olarak in­celenen konuyla ilgili gelecekte neler olabileceği hakkında tahminde bulunmaktır. Bu kapsamda cevap açıklamadır.

Olayları ve olguları açıklamak için birbiriyle ilişkili bilgilerin bütünleştirildiği sistematik bilgiler bütünü kuramdır.