SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ - Deneme Sınavı - 9

A seçeneği dışındaki tüm seçenekler sadece nicel araştırmalarda kullanılmaktadır. Nicel araştırmalarda da deneme modelleri arasında yer almaktadır. Ancak A seçeneğinde karma araştırma modelinde ise nicel ve nitel araştırma yöntemleri bir arada kullanılarak araştırılan gerçekliğe ilişkin daha sağlıklı ve çoğulcu verilere ulaşmak amaçlanmaktadır.

Etnografik model, insan davranışlarının kökenlerini inceleyen antropoloji alanında gelişmiş olup bireyin davranışlarının ait olduğu toplumsal ortamda gözlemlenmesini gerektirir.

Kuhn, bilimsel ilerlemeyi çeşitli dönemlere ayırmıştır. Bu dönemler; bilim öncesi, normal bilim, bunalım-devrim, yeni normal bilim ve yeni bunalım-devrim olarak sınıflandırılabilir.

Comte’ un üç hal yasası olarak bilinen sınıflamasına göre tanrıbilimsel çağ ya da hayali hal, metafizik çağ
ya da soyut hal, pozitivist çağ ya da bilimsel hal olmak üzere üç çağ/hal vardır.

Bir eylem araştırmasının durumsallık, işbirliğine dayalılık, katılımcılık ve kendini değerlendiricilik gibi boyutları vardır. Durumsallık, sorunun belirli bir bağlamda çözümüyle ilişkilidir. İşbirliğine dayalı olma, sorunun etkileşimli olarak araştırmacı ve katılımcılar tarafından birlikte çözümünü işaret etmektedir. Katılımcılık sorunla ilgili olan katılımcıların sorunun çözümünde etkin rol almalarını vurgulamaktadır. Kendini değerlendirme ise araştırmanın esnek olması ve sürekli bir değerlendirme süreciyle olumlu/olumsuz yanlarının belirlenerek gerekli düzenlemelerin yapılmasını içermektedir.

“Olgubilim” ya da “görüngübilim” olarak da adlandırılan fenomenolojik modelde algılar, duygular gibi olgulara odaklanarak özü görmek, sezmek hedeflenmektedir. Bu modeldeki araştırmalarda aslında farkında olduğumuz ama derinlemesine bir anlayışa sahip olmadığımız olgular üzerinde odaklanılmaktadır. Bu yöntemin kurucusu olan Edmund Husserl (1969) zamana ve yere bağlı olmayan genel, ideal nesneleri (özler) olgu olarak görünebilir ve algılanabilir hale getirmenin olanaklı olduğunu düşünmektedir. Bu yaklaşımda somut özlerin ancak betimleme yoluyla ifade edileceğinden hareketle sezgiye dayanan, betimlemeye yönelik bir öz bilimi olarak kabul edilmektedir.

Paradigma; olay ve olgulara kapsamlı bir bakış açısı sağlayan düşünsel çerçevedir. Paradigma; belirli bir gerçekliğin, paylaşılan kuram ve yaklaşımlarla anlaşılmasını kolaylaştıran kuramsal ya da düşünsel çerçevedir. Belirli bir zaman aralığında bir topluluk tarafından paylaşılan değerler dizisi ve bakış açısı olarak da tanımlanabilir.

Model; belli bir gerçekliği temsil eden yapıdır.

Desen; işlevsel uygulamalar için kullanıcı ile ürün arasındaki etkileşimi yapılandıran somutlaştırılmış bir durum, etkinlik ya da süreçtir.

Bilimsel çalışmalarda desenler modellere dayanır, modeller de paradigmalardan kaynaklanır. paradigmanın ideolojik bir dayanağı vardır ama modele dönüşmeden de somut olarak uygulanamaz.

Epistemoloji: Bilginin elde edilme yolu, doğası, biçimleri, kaynağı, doğruluğu ve sınırlarını inceleyen bilim dalıdır.

Tarama modelindeki araştırmalar incelenen durumu olduğu haliyle betimlemeye çalışır.

Deneme modelindeki araştırmalarda bağımlı değişken üzerinde bağımsız değişkenin etkileri araştırılır.

“Olgubilim” ya da “görüngübilim” olarak da adlandırılan fenomenolojik modelde algılar, duygular gibi olgulara odaklanarak özü görmek, sezmek hedeflenmektedir. Başka bir deyişle, bu modeldeki araştırmalarda aslında farkında olduğumuz ama derinlemesine bir anlayışa sahip olmadığımız olgular üzerinde odaklanılmaktadır. Belki de bu yüzden fenomenolojiye “özü görüntüleme yöntemi” de denilmektedir. Bu yöntemin kurucusu olan Edmund Husserl (1969) zamana ve yere bağlı olmayan genel, ideal nesneleri (özler) olgu olarak görünebilir ve algılanabilir hale getirmenin olanaklı olduğunu düşünmektedir. Bu yaklaşımda somut özlerin ancak betimleme yoluyla ifade edileceğinden hareketle sezgiye dayanan, betimlemeye yönelik bir öz bilimi olarak kabul edilmektedir.

Paradigma olay ve olgulara kapsamlı bir bakış açısı sağlayan düşünsel çerçevedir.

Paradigma değişimini ortaya atan kişi Thomas Kuhn'dur.

Pozitivizmin doğrulanabilirlik ilkesine karşı yanlışlanabilirlik ilkesini ortaya atan kişi Karl Popper'dır.

Nicel araştırma öznel değildir.

Araştırmacının; verilerin toplanması ve çözümlenmesi sürecinde araştırmadan bağımsız olmayışı ve değerlerini bu sürece katması
öznelliği beraberinde getirmektedir. Araştırmacının yansız olma kaygısı yoktur.

Nicel araştırmalarda sıkça kullanılan modeller kendi içinde büyük bir çeşitlenme göstermekle birlikte, bunları genel çizgileriyle tarama ve deneme modelleri gibi iki başlık altında sınıflandırmak olanaklıdır.

Deneme modelindeki araştırmalar; deneme öncesi modeller, gerçek deneysel modeller ve yarı deneme modelleri olarak üç grupta incelenmektedir.

Yalnızca bir bağımlı değişkenin bağımsız değişkene olan etkisinin araştırıldığı desenlere tek faktörlü desenler denir.

Olgu duyularla algılanabilen şeydir. Felsefede somut, algılanabilir, denenebilir
olay ve nesne demektir.