SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ - Deneme Sınavı - 18

Başarılı alanyazın taramaları, varolan tüm bilgilerin eleştirel bir yaklaşımla değerlendirilmesi ve kendi içinde bütünleşik bir yapı oluşturacak biçimde sunulmasına dayanır. Buna karşılık, başarısız alanyazın taramalarında, çok sınırlı ve seçilmiş bilgilerden hareketle, yüzeysel bir betimleme yapılmakta ya da gereksiz sayılabilecek bilgilere yer verilmektedir. Bu bağlamda doğru cevap E seçeneğidir.

Anahtar sözcükleri listeleme, ilgili kaynakları toplama, kaynakçayı hazırlama ve konuyu seçme alanyazına ait süreçlerdir. Ancak veri tabanları ise alanyazının bilgi kaynanklarından biridir. Bu bağlamda doğru cevap D seçeneğidir.

Özler ve dizinler, akademil incelemeler, referans kaynaklar alanyazına ilişkin toplu bilgi kaynaklarındandır. Yazma ve düzeltme ve kaynakları okuma alanyazına ait tarama sürecinin aşamalarıdır.

Oy sayma ve en iyi kanıt alanyazın tarama tekniklerindendir. Fakat Bütünsellik alanyazına ait bir ölçüttür.

Alanyazın taramasında bazı sorulara yanıt bulunmuş olur. Bu sorulardan bazılarını  şu şekilde sıralamak olanaklıdır.  (a) Önemli kaynaklar nelerdir? (b) Konu hakkındaki temel sorunlar ve tartışmalar nelerdir? (c) Konuya ilişkin bakış açıları nelerdir? (d) Sorunun kökenleri ve tanımları  nelerdir? (e) Önemli kuramlar, kavramlar, görüşler nelerdir? (f) Çalışma alanının epistemolojik ve ontolojik tabanı nedir? (g) Konu hakkında bilgi nasıl yapılandırılmış ve düzenlenmiştir (h) Bugüne kadar araştırılmamış sorunlar ve sorular nelerdir?

Alanyazın taraması kavramının içindeki alanyazın (literature) sözcüğü, belirli bir konu hakkında yazılmış olan kaynakları ifade eder. Bu kaynaklar çalışılan alan ya da araştırılan konuya bağlı olarak çeşitlenme gösterebilir. Alanyazın; Bir konu hakkında üretilmiş kaynakların toplamıdır. Doğru cevap C’dir.

Alanyazın taramasında bazı sorulara yanıt bulunmuş olur. Bu sorulardan bazılarını şu şekilde sıralamak olanaklıdır (Hart, 1998):

Doğru cevap D’dir.

Alanyazın tarama sürecinin aşamaları;

Doğru cevap A'dır.

Birincil kaynaklar;

Bunlara “doğrudan kaynaklar” da denilmektedir. Bu tür kaynaklar kendi bulgularını rapor eder. Örneğin, bir doktora tezi ya da dergi makalesi bizzat yazarının yaptığı ve o tezde ya da makalede sunduğu araştırma bulgularından söz ediyorsa buna birincil kaynak denir. Nedeni açıktır: Araştırmacı yaptığı çalışmanın sonucunu okurlarıyla paylaşmaktadır ve bu paylaşım ilk kez o tezde ya da makalede gerçekleşmektedir. Doğru cevap D’dir.

Alanyazın derin ise güncel ve doğrudan kaynaklara ağırlık verilmelidir. Konuyla ilgili çok kaynak varsa ve kapsayıcı bir alanyazın taraması yapmak güç görünüyorsa araştırmacı ne yapmalıdır? Çok sayıda kaynağın olduğu durumlarda belirli bir süzme ve ayıklama yapmak kaçınılmazdır. Bunun için ulaşılan kaynakların özetlerine göz atıp ilgisiz ya da düşük kaliteli olanlar bir yana bırakılabilir. Ancak bunu yaparken yanlı davranıp araştırmacının kendi görüşlerine uymayan kaynaklar dışarıda bırakılmamalıdır. Böyle bir yola başvurmak alanyazın taramasını geçersiz kılabilir. Özetlere dayalı olarak karar verdikten sonra ilgili görünen kaynakları daha ayrıntılı inceleyerek de bazı kaynaklardan vazgeçilebilir. Özellikle düşük kaliteli çalışmaların çoğu bu yolla ayıklanabilir. Dikkatli inceleme yapamayan araştırmacılar bu aşamada kaynak sayısını pek azaltamazlar. Bunun temel nedeni “çok kaynaktan oluşan bir kaynakçanın daha çok beğenileceği” düşüncesidir. Ne var ki, bu görüş yanlıştır ve bilim dünyasında fazla saygı görmez. İlke olarak, az sayıda ama ilgili kaynaklardan oluşan bir alanyazın taraması, çok sayıda ilgisiz kaynağın yer aldığı bir kaynakçadan daha geçerlidir. Doğru cevap B’dir.

Alanyazın tarama ölçütleri; 

Doğru cevap C'dir.

Başarılı alanyazın taraması      Başarısız alanyazın taraması
Sentezlenmiş bilgi                   Açıklamalı kaynakça
Eleştirel değerlendirme            Sınırlı betimleme
Geniş ve derin                        Dar ve yüzeysel
Özlü ve anlaşılır                      Karışık ve uzatışmış
Kurallı, ciddi ve tutarlı             Rastgele, keyfi ve düzensiz
Bütünleşik bir bölüm               Eklektik bir metin

Alanyazın tarama sürecinin normal akışı 

I. Konuyu seçme II.Anahtar sözcükleri listeleme III.Kaynakları bulma IV.Kaynakları okuma V.Yazma ve düzeltme VI. Kaynakçayı hazırlama

Bir araştırmada alanyazın taraması yapabilmek için elbette ilgili her yere başvuralanabilir. Başlıcaları kitaplar, bilimsel makaleler, tezler, gazete yazıları, tarihsel belgeler, raporlar, istatistiksel kayıtlar, kataloglar, dizinler

İkincil kaynaklar, bizi daha önce yapılmış başka çalışmaların sonuçlarından haberdar eder. Bu kaynaklara “dolaylı kaynaklar” da denilmektedir.  İkincil kaynakların temel işlevi aracılık etmektir.

Meta analiz sonucunda ulaşılan değer istatistiksel bir değerdir ve etki büyüklüğü (effect size) olarak adlandırılır.

Alanyazın taraması belirli bir konu hakkında yapıldığı için ilgili kaynaklardan yararlanır, ilgisiz kaynakları dışarıda bırakır. İlgili bulunan kaynaklardan elde edilen bilgiler de kendi içinde anlamlı bir bütün oluşturacak biçimde sunulur.

Kitaplar, makaleler, tezler, konferans bildirileri ve teknik raporlar alanyazın taramasında kullanılan kaynaklardandır. Bilimsel araştırmalarda bu kaynakların akademik olanlarına öncelik ve ağırlık verilir. Doğru cevap E şıkkıdır.

V. maddede verilen bilgi doğru değildir. Çünkü bir kurumun uğraşı alanındaki konularla ilgili çalışmaları özetleyen incelemeler, bağımsız bir çalışma olarak hazırlanan alanyazın taraşının örneğidir. Kapsamlı çalışmaların parçası olan alanyazın taramalarının yaygın olarak karşılaşılan örnekleri şunlardır: Büyük bir araştırma projesinin parçası, akademik bir tezin bölümü, bilimsel bir dergi makalesinin zorunlu kısmı, yeni bir araştırma önerisinin gerekçe oluşturan bölümü ve bir fona başvururken hazırlanan gerekçe ya da arka plan boyutu. Doğru cevap D şıkkıdır.