SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ - Deneme Sınavı - 16

Alanyazın taraması ulaşılan kaynakların sıradi­zi­nsel bi­r kataloğu olmayıp, var olan be­lge­ler­in değerlendi­ri­lerek bütünleştirilmesini ve yapılacak olan yeni­ araştırmayla ilişki­lend­iri­lmesi­ni­ içermekted­ir. Bu süreçte bazı sorulara yanıt bulunmuş olur. Bu sorulardan bazıları A, B, C ve E seçeneklerinde yer almaktadır. Bu soruların yanı sıra sorunun kökenleri ve tanımlarının, önemli kuram ve görüşlerin neler olduğu, konuyla ilgili bilgilerin nasıl yapılandırıldığı, araştırılmaması sorun ya da soruların neler olduğu da yanıtlanabilir. Öte yandan sorunun doğru yanıtının hangi kaynakta olduğu sorusu doğru değildir. Sorunun doğru bir yanıtı varsa zaten söz konusu bir araştırmaya gerek duyulmayabilir. Bu nedenle doğru yanıt D seçeneğidir.

Bilimsel araştırmalardaki­ her ­işlem gi­bi­, alanyazın taraması da belirl­i amaçlarla yapılır. Seçeneklerde bu amaçlardan bir kısmı yer almaktadır. Soruda ise araştırmaların sonuçlarındaki farklılıkların hangi amaçla ilişkili olduğu sorulmaktadır. Doğru yanıt C seçeneğidir. Alandaki­ görüntü yeter­ince net değilse ve yapılan çalışmalar farklı sonuçlar ortaya koymuşsa, toplu değerlendirmeler sayesinde görüntü netleştirilmiş ve alanyazına özgün bazı yargılara ulaşılmış olur.

Bir araştırmada birincil ve ikincil olmak üzere iki kaynak türünden yararlanılabilmektedir. Birincil kaynaklar kısaca doğrudan kaynaklar olarak da tanımlanabilirken, ikincil kaynaklar dolaylı kaynaklar olarak tanımlanabilmektedir. Bu tür bir sınıflandırmanın temeli veriye yakınlık ile ilgilidir. Buna göre doğru yanıt B seçeneğidir.

Alanyazın taraması, belirli­ bir sistematik ­izlenerek gerçekleştirilen bir süreçtir. Araştırmanın her aşamasında olduğu g­ibi­, alanyazın tarama aşamasında da amaca uygun teknikler kullanılır. Bu tekniklerden yaygın olarak kullanılanları geleneksel tarama, oy sayma, meta analiz ve en iyi kanıt olarak sıralanabilir. Her tekniğin kendi içinde üstün yönleri olmakla birlikte çeşitli sınırlılıkları da bulunmaktadır. Sorunun doğru yanıtı olan ve A seçeneğinde yer alan geleneksel taramanın da sınırlı yönlerinden biri, çoğunlukla öznel ve yüzeysel olabilmesidir. Araştırmacı bu teknikte bilerek ya da bilmeyerek nitel yargılarda bulunmaktadır. Kaynağın önem derecesine ilişkin ortaya konan görüş bir bakıma öznel bir değerlendirmedir.

Alanyazın taraması tekniklerinden biri olan oy sayma tekniği, özellikle deneysel ve yarı deneysel araştırmaları ­incelerken kullanılan bir tekniktir. Bu teknik uygulandığında aynı alanda yapılan araştırmalar üç kümede toplanır. Bağımlı değişken üzerinde etkisi­ araştırılan bağımsız değişkeni­n sonuçları ne yönde ­ise her kaynak buna uygun bi­r kategoriye yerleştirilir ve çoğunluğun hangi kategoride yer aldığına bakılır. Benzer biçimde meta analiz tekniğinde de deneysel ya da yarı-deneysel araştırmalar üzerinde çalışılır. Ancak oy saymadan farkı, deneysel türdeki araştırmaların ortak istatistiksel sonucuna odaklanmasıdır. Buna göre doğru yanıt C seçeneğidir. Öte yandan birbiriyle karşılaştırıldıklarında meta analizin daha geçerli ve güvenilir olduğunun söylenmesi doğru değildir. E seçeneğine bakıldığında ise her iki teknik için de geçerli bir durum olduğu söylenebilir.

Alanyazın taramasını yaptıktan sonra elde edilen b­ilgi­ler­ ya da ulaşılan sonuçları yazıya dökerken belirli­ bir sistematik ­izlenmesi­ gerekir. Tıpkı bir makale yazar g­ibi­, alanyazın taramasının da genel olarak giriş, gel­işme ve sonuç olmak üzere üç temel bölümü kapsadığı söylenebilir. Her bölümün yazılmasında bölümün kapsama göre hareket edilmesi hem de yazım diliyle ilgili ilkelere uyulması iyi bir alanyazın taraması raporunu daha nitelikli kılacaktır. A, B, C ve E seçenekleri raporun kapsamı ve yazım dili açısından uyulması gerekenleri doğru bir biçimde ifade ederken, D seçeneğinde yer alan ifade doğru değildir. Raporu yazımında kullanılan dilde edilgen çatı yerine etkin çatı kullanılması gerekli görülmektedir. Buna göre doğru yanıt D seçeneğidir.

Bir çalışmanın bilimsel alanyazının parçası olabilmesi için kamusal anlamda paylaşılmış olması gerekir. Söz konusu paylaşım görsel-işitsel herhangi bir formatta olabilir. Ancak yayımlanmamış araştırmalar, görüşler, anılar, kuramlar vb. çalışmalardan kimse haberdar olmadığı için bunlar alanyazına dahil edilmemiş demektir.

Alanyazın taramasının temel amacı araştırılacak olan sorunun kuramsal çervesini ortaya koymaktır. Bu amaçla ilgili kuramlar ve araştırmalar incelenerek sorunun kavramsal yapısı oluşturulur. Bir anlamda sorunun kuram, araştırma ve uygulamalar anlamında içinde yer aldığı bağlam netleştirilmiş olur.

Bir araştırmacının yaptığı çalışmanın raporu hangi formatta olursa olsun söz konusu çalışmayla ilgili birincil kaynaktır. Yılmaztürk'ün doktora tezinin kendisi tez çalışmasını aracısız rapor ettiği için birincil kaynaktır. Yani doktora araştırması baştan sona tez raporunda anlatıldığı ve başka birisi tarafından özet, atıf ya da betimlemeye dayalı olarak söz edilmediği için tezin kendisi birincil kaynaktır. Seçeneklerde verilen öteki çalışmaların tümü, kimin yaptığına bakılmaksızın, ikincil kaynaktır.

Referans kaynaklar genellikle başkaları tarafından yapılan betimlemeleri kapsar. Hiçbir bilimsel çalışmayı doğrudan ve yapan kişilerin açıklamalarıyla sınırlı kalarak açıklamaz. Ansiklopedilerde yer alan maddeler ya da bölümler kısa, dolaylı, öz ve betimleyici bilgilere dayandığı için ancak referans düzeyinde kalır.

Başarılı bir alanyazın taramasında yalnızca özet yapılmaz. İncelenen çalışmalar hem kavramsal hem yöntemsel yönleriyle değerlendirilir. Ancak bir araştırmacı belirlediği kaynakları iyice okuyup özümsemeden özetleyorsa ve bunu yaparken kaynaklara ilişkin özetleri arka arkaya sıralıyorsa, yani bir anlamda çimentosu ve demiri olmadığı için yığma bir inşaat yapar gibi hareket ediyorsa, sonuçta bütünlüğü ve sentezlemesi olmayan eklektik bir metin ortaya çıkıyor demektir.

Alanyazın taraması yaparken araştıracılar önce konuyu belirler, sonra anahtar sözcükler yardımıyla kaynaklara ulaşır, ardından bu kaynakları okuyup notlar alır, kaynakları inceleme işi tamamlanınca alanyazın tarama raporunu yazar (gerekirse düzeltir) ve her şeyin bitiminde yararkandığı kaynakçayı oluşturur.

Alanyazın taraması yapan bir araştırmacının görevi yalnızca başkalarının ürettiği kaynakları bulup onları özetlemek değildir. Araştırmacı, saptadığı kaynakları eleştirel olarak okumalıdır. Her çalışmayı hem kavramsal boyutları hem de yöntemsel bileşenleri açısından değerlendirmelidir. Bu eleştirel tutum ek olduğu sürece araştırmacı ilgii alanyazın hakkında doğru, sağlam ve dengeli bir fikir sahibi olamaz. Yalnızca özetleme yapan bir kişi aslında değerlendirme yapmıyor demektir.

B, C ,D ve E seçeneklerinde yer alan özellikler başarısız bir alanyazın taramasının özellikleridir;ancak A seçeneği başarılı bir alanyazın taramasının bir özelliğidir.Bu nedenle doğru cevap "A" dır.

A, C,D ve E seçeneklerinde yer alan maddeler alanyazın taramasının amaçlarından değildir; ancak B seçenğinde yer alan madde alanyazın taramasının amaçlarındandır. Bu nedenle doğru cevap "B" dir.

A,B,D ve E seçeneklerinde yer alanlar referans kaynaklar olarak adlandırılır;ancak C seçeneğinde yer alan toplu bilgi kaynağıdır.Bu nedenle doğru cevap "C" dir.

Araştırılan konu hakkında daha önce yayınlanmış ve bizim yararlanabileceğimiz
kaynakların sayısı  çok az ise yüzeysel alanyazın taraması yapılmış demektir.Bu nedenle doğru cevap "B" dir.

A,C,D ve E seçeneklerinde yer alan ifadeler araştırmacının dikkat etmesi gereken kurallardır; ancak B seçeneğinde yer alan ifadenin doğrusu "Alıntıları çok sık kullanmamalı" olacaktır. Bu nedenle doğru cevap "B" dir.

Alanyazın taramasının da genel olarak giriş, gelişme ve sonuç olmak üzere üç
temel bölümü kapsadığı söylenebilir. Bu nedenle doğru cevap "C" dir.

Bilim insanları zor işlerle uğraşırlar ancak çeşitli nedenlerle olanaksızlıkları öngörerek boş yere zaman harcamamak önemli bir yetkinliktir.