SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ - Deneme Sınavı - 15

Alanyazın aşamalarının doğru sıralaması: Konuyu seçme (III), Anahtar sözcükleri listeleme (I), İlgili kaynakların toplanması (IV), Kaynakları okuma (II), Yazma ve düzeltme (VI), ve Kaynakların hazırlanmasıdır (V)

Seçeneklerden güncellik alanyazın ölçütlerinden biri, Birincil ve ikincil kaynaklar alanyazın kaynak türleridir. Tarama teknikleri arasında yer alan geleneksel tarama ve oy sayma tekniklerinden özellikle deney ve yarı deneysel araştırmalar için kullanılan teknik oy saymadır.

Alanyazın taramasının yalnızca özetlemeden ibaret olmayıp, çalışmaların değerlendirilmesinin de yapılması taramanın eleştirellik ölçütüdür.

Alanyazın sistematiğinde üç temel sıralama vardır. Zamansal, Tematik ve Yöntemsel sıralamalar. Zamansal sıralamada kaynaklar yayınlandıkları yıllara göre eskiden yeniye doğru sıralanarak anlatılırlar.

Akademik bir tezin bölümü, kapsamlı çalışmaların parçası olan alanyazın taramalarına örnektir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Sentezlenmiş bilgi başarılı bir alanyazın taramasının özelliklerinden biridir Doğru yanıt E seçeneğidir.

Sorunu sınırlamak, araştırma için seçilen konunun ya da sorunun tanımlamasına ve işedönük biçimde kapsamının belirlenmesine olanak sağlar. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Kaynakçayı hazırlama alanyazın tarama sürecinin son aşamasını oluşturur. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Başarılı alanyazın taramalarının karakteristik özelikleri, sentezlenmiş bilgi, eleştirel değerlendirme, geniş ve derin, özlü ve anlaşılır, kurallı, ciddi ve tutarlı ve bütünleşik bir bölüm olma gibi özelliklerdir. Buna karşın başarısız alanyazın taramalarının karakteristik özelikleri ise açıklamalı kaynakça, sınırlı betimleme, dar ve yüzeysel, karışık ve uzatılmış, rastgele, keyfi ve düzensiz ve eklektik metin olma gibi özelliklerdir. Böylece sentezlenmiş bilgi başarılı alanyazın taramalarının karakteristik özelliklerindendir. Doğru cevap B’dir.

Alanyazın taramasının amaçlarından biri alandaki güncel tartışmaları saptamaktır.  Bilimin her alanında birçok tartışma konusu vardır. Alanyazını yakından izleyen ya da inceleyen bir araştırmacı hangi konuların gündemde olduğunu, alandaki uzmanlar arasında nelerin tartışıldığını, yapılan tartışmaların ne tür görüşler/kanıtlar ortaya attıklarını öğrenme fırsatı yakalar. Dahası, bu tartışmalardan yararlanarak kendi çalışmasını tasarımlar. Kaldı ki, araştırma sorunu seçerken dikkate alınması gereken ölçütlerden biri konunun güncel olmasıdır. Buradan hareketle denilebilir ki, alanyazındaki önemli tartışmaları yakından izlemeyen bir insanın güncel ve önemli sorunları seçip onları araştırması pek kolay değildir. Tartışmaları yakından izleyen insanlar ise araştırılmaya değer ve alandaki uzmanların önem verdiği konuları öğrenmiş olurlar. Konu bu açıdan ele alındığında, alanyazın taraması yaparak hangi değişkenlerin önemli olduğunu öğrenme olanağı ortaya çıkar. Buna göre soruda verilen durumda bu konuda yapılan çok fazla çalışma olduğunu bahseden kişi bilim insanına sen hiç alanyazın taraması yapmadın mı diye sorarak o kişinin alandaki güncel tartışmaları saptamadığı vurgulamaktadır. Doğru cevap C’dir.

Bir araştırmacının alanyazın taraması yapabilmesi için öncelikle üzerinde çalışacağı konuyu belirlemesi gerekir. Bunu yaparken konuyu somut ve belirgin bir başlık haline getirme zorunluluğu vardır. Doğru cevap D’dir.

Özler, alandaki çalışmaların kısa özetlerinden oluşur. Doğru cevap A’dır.

Araştırılacak konu hakkında çok sayıda kaynak bulunabiliyorsa ya da incelemek ve yararlanmak amacıyla oluşturduğumuz liste uzunsa o konuyla ilgili olarak derin bir alanyazın var demektir. Ancak böyle bir durumdan söz edebilmek için kaynakların konuyla ilgili olması koşulu aranmalıdır. Konuyla ilgili çok kaynak varsa ve kapsayıcı bir alanyazın taraması yapmak güç görünüyorsa araştırmacı ne yapmalıdır? Çok sayıda kaynağın olduğu durumlarda belirli bir süzme ve ayıklama yapmak kaçınılmazdır. Alanyazın derin ise güncel ve doğrudan kaynaklara ağırlık verilmelidir. Buna göre I doğru olur. Araştırılan konu hakkında daha önce yayınlanmış ve bizim yararlanabileceğimiz kaynakların sayısı çok az ise o konuda yüzeysel ya da sığ bir alanyazın var demektir. Başka bir deyişle, konuyla ilgili kaynak bulmanın zor olduğu durumlarda alanyazın yüzeyseldir. Alanyazın sığ ise dolaylı kaynaklara yönelmek yerinde olabilir. Buna göre ifade II de doğru olur. Alanyazın taramasında “ideal kaynak sayısı” nedir? Bu sorunun kesin ve üzerinde uzlaşılmış bir yanıtı yoktur. Yapılan çalışmanın niteliğine, konusuna, tartışmaların yoğunluğuna ve alanyazındaki yayınların durumuna göre bu sayı değişebilir. Buna göre ifade III de doğru olur. Doğru cevap E’dir.

Başka kaynakların bulgularını rapor eden kaynaklara ikincil kaynaklar denir. Bu tür kaynaklar, bizi daha önce yapılmış başka çalışmaların sonuçlarından haberdar eder. Bu kaynaklara “dolaylı kaynaklar” da denilmektedir. Doğru cevap D’dir.

Geleneksel alanyazın taramasında konuyla ilgili olan kaynaklar okunur, uygun yerlerinden notlar alınır ve ulaşılan sonuçlar belli bir mantık örüntüsü içinde sunulur. Buna göre soruda verilen teknoloji kullanımının matematik eğitimine etkisini incelemek isteyen bilim insanının yaptığı alanyazın taraması geleneksel alanyazın tekniği olarak isimlendirilir. Doğru cevap D’dir.

Bir araştırmada alanyazın taraması yaparken belirli ilkeleri ve ölçütleri gözetmekte yarar vardır. Alanyazın taraması sırasında dikkate alınması gereken ölçütler, kapsamlılık, eleştirellik, özümseyicilik, güncellik, sistemlilik ve bütünselliktir. Buna göre soruda verilen “Alanyazın taramasının özetleme değil de değerlendirme niteliği taşıması” ifadesi alanyazın taraması yapılırken var olan bilgileri özetleyip geçme yerine eleştirel bir tutum sergilenmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Buna göre bu ölçüt eleştirellik ölçütüdür. Doğru cevap C’dir.

Alanyazın taramasına ilişkin bölümü yazarken araştırmacı bazı kurallara ya da ilkelere dikkat etmelidir. Bunların başlıcaları şunlardır; 

Buna göre “Sık sık alıntı yapma” alanyazın taramasına ilişkin bölümü yazarken uyulması gereken ilkelerden değildir. Doğru cevap B’dir.