SÖMÜRGECİLİK TARİHİ (AVRUPA-AMERİKA)

İngiltere yapılan Yediyıl Savaşları’nda (1756-1763) Fransa’ya karşı büyük bir zafer kazandı ve Fransızları Kanada ve Hindistan’dan uzaklaştırarak dünya çapında deniz üstünlüğünü ve sömürgeciliğini pekiştirdi. Doğru yanıt A seçeneğidir.

XIX. yüzyılın ilk yarısında demir ve buhar gücüne dayanan yeni teknolojiyle gemi ve
demir yolu ulaşımındaki gelişme sayesinde ticaret hacmi olağanüstü büyüdü. Dünyanın
hemen her ülkesine ihracat yapıldığı gibi sömürgelerin dışında da özellikle Osmanlı toprakları ve Çin gibi yerlerde baskı ile ticarî imtiyazlar elde edilerek yeni pazarlar bulundu.
Kraliçe Victoria dönemi olarak adlandırılan bu dönemde (1837-1901) İngiltere hemen
hemen tüm dünyada ağırlığını kabul ettirdi, başta Akdeniz havzası ve civarı olmak üzere
milletlerarası bütün olaylara doğrudan müdahale etmeye başladı. Bu arada 20 milyona yaklaşan nüfusun baskısıyla pek çok İngiliz yeni bir hayat için Avustralya, Kanada, Yeni Zelanda gibi İngiliz kolonilerine göç etmeye başladı. Doğru yanıt B seçeneğidir.

1800'lerin sonuna gelindiğinde İngiltere, sömürge toprakları 6,5 milyon km2 bir genişliğe ulaşan ve toplam 400 milyona yakın bir nüfusa sahip elli beş sömürgeden oluşan büyük bir imparatorluk oldu. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Savaştan sonraki dönemde İngiltere güvenliği için Avrupa ile iş birliğine yöneldi. 1949’da Sovyet tehdidine karşı oluşturulan NATO’da (North Atlantic Treaty Organisation) yer aldı. Ocak 1973’te Avrupa Ekonomik Topluluğuna (bugünkü Avrupa Birliği) giren İngiltere’deki ekonomik sıkıntılar ve işsizlik sorunu, 1977’de Kuzey Denizi’nde zengin petrol kaynakları bulununcaya kadar devam etti. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Şirket, ilk seferini 1601’de Doğu Hint Adalarına (Malezya-Endonezya) düzenledi. Doğru yanıt E seçeneğidir.

İngilizlerin ağır vergi politikaları, yerli halkı küçümsemeleri, gittikçe kötüleşen ekonomik durum, eğitim sistemine yapılan müdahaleler, misyonerlerin rencide edici faaliyetleri, hukukî mevzuatın karmaşık bir hâl alması ve bürokrasideki ayrımcılıklar gibi gelişmeler yüzyıllardır bu ülkenin ve siyasî kültürel hâkimiyetin sahibi Müslümanların tepki göstermelerine yol açtı. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda ve Güney Afrika’daki bazı küçük devletçiklerle başlayan uygulama sonucu bu ülkelere dominyon statüsü verilerek aynı zamanda İngiliz Uluslar Topluluğu birliğinin nüvesi de oluşturuldu. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Gana, 1957’de Afrika’da ilk bağımsız olan İngiliz sömürgesiydi. Doğru yanıt C seçeneğdiir.

İngiliz İmparatorluğu’ndan ayrılan son topraklar ise 1997’de Çin’e özel bir statü ile devredilen Hong Kong idi. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Sömürge ülkelerinde toprağın doğal yapısı ve dönüşümüne bağlı bir tarım yerine daha çok para edecek şeker kamışı, kahve, kakao gibi ürünler üzerinde ısrar edilerek uzun vadede pek çok Asya ve Afrika toprağının çoraklaşmasına zemin hazırlanmıştır. Ana karadan daha büyük olan sömürge topraklarında kalıcı olabilmek ve
mahallî bürokratik ihtiyacı karşılayabilmek için geleneksel eğitim kurumlarının tahrip edilerek sınırlı sayıdaki insana verilen Avrupai eğitim sonucu ortaya çıkan asimile edilmiş aydın tipi (Macaulayizm) ile uzun bir süreçte İngilizcenin yerleştirilmesi, yeni ekonomik, sosyal, kültürel ve siyasal altyapının tamamen İngiltere’ye bağlı olmasına yol açmıştır. Nitekim XIX. yüzyılda Avrupa’da icat edilen pek çok mekanik ev gereci,
çeşitli makineler vb. aletler ilk defa misyonerler vasıtasıyla yerli halklara tanıtılmış, ardından
bunların büyük miktarlara varan satış bağlantıları gerçekleşmiştir. Misyonerler, bu çerçevede halkın inançlarını ve hayat tarzlarını değiştirmeye matuf olarak toplumla temasın daha yoğun bulunduğu özellikle eğitim ve sağlık alanlarına yönelerek okullar ve hastaneler açmışlar ve buralarda “daha ideal, medenî ve yüksek olan” Hristiyan Avrupa değerleri ve hayat tarzı aktarılmıştır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

İngiltere bunun için yapılan Yediyıl Savaşları’nda (1756-1763) Fransa’ya karşı büyük bir zafer
kazandı ve Fransızları Kanada ve Hindistan’dan uzaklaştırarak dünya çapında deniz üstünlüğünü ve sömürgeciliğini pekiştirdi.

İngiltere bunun için yapılan Yediyıl Savaşları’nda (1756-1763) Fransa’ya karşı büyük bir zafer
kazandı ve Fransızları Kanada ve Hindistan’dan uzaklaştırarak dünya çapında deniz üstünlüğünü ve sömürgeciliğini pekiştirdi.

İngiliz sömürgeciliğini başlıca beş aşamaya ayırmak mümkündür:
1. 1763 Paris Antlaşması’na kadar olan genişleme dönemi
2. XIX. yüzyılın ortalarına kadar gelen ilhak ve yerleşme süreci
3. I. Dünya Savaşı’na kadar olan modern emperyalizm
4. 1945’e kadar gelen tutunma dönemi
5. 1945’ten sonra sömürge imparatorluğunda dağılma süreci

1558’de tahta geçen Kraliçe I. Elizabeth döneminde gerçekleşen deniz aşırı sefer ve keşifler İngiltere’nin gücünü ve ticaret hacmini arttırdı, sömürge arayışlarını başlattı.

İngiltere sömürgecilik arayışları için yapılan Yediyıl Savaşları’nda (1756-1763) Fransa’ya karşı büyük bir zafer kazandı ve Fransızları Kanada ve Hindistan’dan uzaklaştırarak dünya çapında deniz üstünlüğünü ve sömürgeciliğini pekiştirdi.

Yüzyılın sonuna gelindiğinde İngiltere, sömürge toprakları 6,5 milyon km2 bir genişliğe ulaşan ve toplam 400 milyona yakın bir nüfusa sahip elli beş sömürgeden oluşan büyük bir imparatorluk oldu.

İngiliz sömürgeciliğini başlıca beş aşamaya ayırmak mümkündür:
1. 1763 Paris Antlaşması’na kadar olan genişleme dönemi
2. XIX. yüzyılın ortalarına kadar gelen ilhak ve yerleşme süreci
3. I. Dünya Savaşı’na kadar olan modern emperyalizm
4. 1945’e kadar gelen tutunma dönemi
5. 1945’ten sonra sömürge imparatorluğunda dağılma süreci

Görüldüğü gibi bunlar arasında D seçeneğinde verilen dönem yer almamaktadır.

Şirket, ilk seferini 1601’de Doğu Hint Adalarına (Malezya-Endonezya) düzenledi.

İngilizlerin XVII. ve XVIII. yüzyıllarda Amerika ve Asya’da yoğunlaştırdıkları sömürge faaliyetleri öncelikle ticarî ve ekonomik ağırlıklı idi. Zaman içinde siyasî, stratejik, ideolojik ve dinî (misyonerlik) faktörler de etkili oldu. Ancak bu aşamada bütün teşebbüsler ve sö- mürgeleştirme faaliyetleri ticarî organizasyonlar marifetiyle gerçekleştiriliyor, krallığın rolü daha çok yardım, teşvik ve denetim sağlamakla sınırlı kalıyordu. Dönemin merkantilist anlayışları uyarınca sömürge toprakları İngiltere pazarının ihtiyacı olan ham maddelerle başta baharat, tütün, şeker gibi tüketim malzemeleri kaynağı olmanın yanı sıra İngiliz ürünlerinin pazarı olarak değerlendiriliyordu. En büyük amaç, İngiltere’ye mümkün olduğunca fazla para ve kaynağın girmesi ve mümkün olduğunca da az çıkması idi.

1757-1763 arasındaki Yediyıl Savaşları’nda İngiltere Fransa’ya kesin üstünlük sağladı. 1760’a kadar Kuzey Amerika ve Kanada’da Fransızların elinde bulunan Frontenac, Duquesne, Louisbourg, Quebec ve Montreal ele geçirildi. İngilizler, aynı şekilde 1757’de Bengal’i ele geçirdikten sonra 1760’ta Pondiçeri’yi zaptederek Fransızları Hindistan’dan da çıkardılar. Böylece doğuda ve batıda İngilizlerin önü tamamen açılmış oldu.