SÖMÜRGECİLİK TARİHİ (AVRUPA-AMERİKA)

Sömürge kelimesinin Fransızca karşılığı olan “colonnie” ilk defa 14. yüzyılda kullanılmaya başlanmıştır.

XVIII. Louis Dönemi’nde Fransız sömürgeleri Senegal, Guyane ve Madagaskar olmak üzere 3 bölgeye ayrılmıştı.

Fransa,  1763’te İngiltere ile imzaladığı Paris Antlaşması ile Kanada’yı, Antiller’i, Hindistan’daki sömürgelerini ve Senegal’i İngiltere’ye bırakırken karşılığında Guadelup ve Martinique’i almıştır.

XIX. yüzyılın başından itibaren dünyanın birçok bölgesini sömürgeleştiren II. ve III. Cumhuriyet Fransa’sı, Asya ve Afrika sömürgeleri imparatorluğunu böylece kurmuş oldu. Sırasıyla işgal ettiği topraklar: 1830-1847 yılları arasında Cezayir, 1839’da Gabon, 1854’te Moritanya, 1855’te Senegal, Gine ve Fildişi Sahili’nde bazı yerler, 1859’da Kongo, 1859-1867’de Cochinchine ve Kamboçya, 1881’de Tunus, 1884’de Tonkin ve Annam, 1886’da Kamer Adaları, 1885’te Madagaskar, 1888’de Cibuti, 1892’de Segu (Mali), 1898’de Benin (Dahomey), 1901-1913 yılları arasında Orta Afrika ve Çad, 1912’de Fas.

Tunus, Sahra, Batı Afrika, Ekvator Afrikası, Annam, Tonkin, Laos, Madagaskar ve Fas, III. Cumhuriyet Dönemi’nde kurulan Fransız sömürgeleriydi.

Fransa sömürgecilik faaliyetlerine başladığı günden bugüne kadar elinde tuttuğu bölgelerin birçoğunu bırakmakla birlikte hâlen dünyanın dört bir tarafında sömürgeleri bulunmaktadır. Kısaca DOM-TOM denilen günümüz Fransız sömürgeleri şunlardır: Guyane (1604), Martinique (1635), Guadeloupe (1635), Réunion (1642), Mayotte, Yeni
Kaledonya (1853), Fransız Polenezi (1846), Wallis et Futuna, Nouvelles-Hébrides.

FRANSIZ SÖMÜRGECİLİĞİNİ DİĞERLERİNDEN AYIRAN
ÖZELLİKLER
Avrupa’da yaptığı savaşlarda her defasında büyük yenilgi alan Fransa, birliklerini yeni
sömürgeler elde etmek üzere sefere çıkarmış, sömürgeleştirdiği ülkelerin tamamı askerî
seferler sonucu elde edilmiştir. Bu aslında askerler için bir prestij meselesi oluyor ve
Avrupa’da kaybettikleri itibarlarını bu ülkelerdeki başarılarıyla örterek ülkenin siyasî yapısındaki güçlerini muhafaza ediyorlardı.
Avrupalı devletler, Amerika kıtasında işgal ettikleri topraklarda ziraat yapabilmek
için buraları önce insansız hâle getirdiler. Antiller’de Tainos’lar, Brezilya’da Tamayo’lar,
Kuzey Amerika’da Hurons ve Iroquoislar tamamen soykırımına uğradılar. Afrika sahillerinde en fazla sömürgesi olan Portekiz bunları XIX. asrın başında İngiltere’ye kaptırdı ve
Avrupa’nın büyük endüstri şirketleri karşısında güçsüz kalarak etkinliğini kaybetti.
Köle ticaretine ilk başlayan ülke Portekiz, peşinden İspanya, Hollanda, İngiltere ve nihayet Fransa’dır. 1789’da kaldırılan köle ticaretini 1802’de Napolyon yeniden başlattı.

Fransa'da 1789’da kaldırılan köle ticaretini 1802’de Napolyon yeniden başlatmıştır.

Kısaca DOM-TOM denilen günümüz Fransız sömürgeleri şunlardır: Guyane (1604), Martinique (1635), Guadeloupe (1635), Réunion (1642), Mayotte, Yeni Kaledonya (1853), Fransız Polenezi (1846), Wallis et Futuna, Nouvelles-Hébrides.

Osmanlı Devleti'nin Kuzey Afrika'daki varlığı 1516 yılında başlamıştır.

Harar şehrine 1854 yılında Müslüman kılığında girebilen ilk Avrupalı seyyah Richard Burton olmuştur.

XX. yüzyılın ilk yarısında kıta toplumları sömürgecilerin elinden kurtulmak için çok uğraştılar. Sonuçta çoğu, tarihle hiçbir bağlantısı olmayan ve aralarında devamlı bir husumeti barındıracak 50’nin üzerinde devlet kurulmasına müsaade edildi.

Afrika’daki sömürgecilik yarışında en aktif rolü Fransa üstlenmiştir.

Sömürgeleştirme manasına “colonisation" ilk defa 1769 yılında kullanılmıştır.

Yedi Yıl Savaşı esnasında kaybettiği sömürgelerini 1830’dan itibaren tekrar elde etmeye çalışan Fransa o tarihte 37000 asker ile çıkarma yapmıştır.

Fransa'nın İşgal ettiği topraklar Haziran 1895’te Afrique Occidentale Française ismi altında bir birlik halinde toplanmıştır.

İngiltere 1896 yılında İngiliz-Mısır ortak yönetimini Sudan'da kurmuştur.

Cezayirli Müslümanlara oy verme hakkı ilk defa 1936 yılında verilmiştir.

Başbakan Jules Ferry Auguste Comte'un öğrencisidir.

1516’da Osmanlı Devleti’nin Cezayir sahillerinde başlayan Kuzey Afrika’daki varlığı kısa zamanda Mısır, Cezayir, Trablusgarp ve Tunus eyaletleri şeklinde idarî birimlere dönüştü. Kızıldeniz’in batı sahillerinde ise Habeş eyaleti adıyla merkezi bugünkü Sudan Devleti’nin Sevakin Adası olan beşinci bir eyalet daha kuruldu. Bu eyaletlerin her birinin Osmanlı Dönemi’ndeki tarihi iyi incelendiği takdirde Avrupa sömürgeciliğinin gerçek manâda Afrika kıtasında yerleşmesinin neden XIX. yüzyılın ikinci yarısına kadar, hatta XX. yüzyılın başına kadar sarktığı anlaşılacaktır.