SÖMÜRGECİLİK TARİHİ (AVRUPA-AMERİKA)

Hollandalı tüccarların Doğu’ya ilk seferi 1594 yılında gerçekleşti. Bu sefer, Amsterdamlı 9 zengin tüccar tarafından kurulan “Uzak Ülkeler Şirketi” adına yapılmıştı. Toplam 4 gemiden ve 249 mürettebattan oluşan bu ilk Hollandalı ticaret kafilesi Ümit Burnu üzerinden Doğu Hint Adalarına ulaştı.

Hollandalı tüccarların Doğu’ya ilk seferi 1594 yılında gerçekleşti. Bu sefer, Amsterdamlı 9 zengin tüccar tarafından kurulan “Uzak Ülkeler Şirketi” adına yapılmıştı. Toplam 4 gemiden ve 249 mürettebattan oluşan bu ilk Hollandalı ticaret kafilesi Ümit Burnu üzerinden Doğu Hint Adalarına ulaştı.

Hollandalı tüccar ve denizciler XVII. yüzyılın başlarından itibaren Güney Amerika’daki Brezilya sahillerine, Orta Amerika’daki Antil (bugünkü Karayip) Adaları’na ve Kuzey Amerika’daki Hudson Nehri civarına ticarî seferler düzenlemeye başladılar.

Portekizlilerin elinden şeker kamışı ve köle ticaretini almaya çalışarak faaliyetlerine başlayan Batı Hindistan Şirketi, Portekiz ve İspanyol kargo gemilerine saldırılar düzenlemeye başladı. Hollandalı denizci Piet Pieterszoon Hein, 1626 ve 1627 yıllarında Brezilya kıyılarına yaptığı seferler neticesinde yeni koloniler oluşturmaya çalıştı. 1628’de de bölgedeki İspanyol donanmasına saldırarak mal ve hazinelerle yüklü gemilerine el koydu.

1635’te San Roque Burnu’ndan Rio San Francisco’ya kadar uzanan Güney Amerika’daki Brezilya sahillerine el koydu. Şirketin genel valisi olarak atanan Prens Maurice van Nassau, “Hollanda Brezilyası” adı verilen bu bölgede kereste ve şeker kamışı işletmeciliğini başlattı.

Hollandalılar, Henry Hudson’un 1609 yılında bölgeye yaptığı ilk seyahatinden itibaren Hudson Nehri’ne kürk ticareti yapmak üzere gemiler gönderiyorlardı. Çevredeki İngiliz ve Fransız sömürgecilere karşı Albany’deki konumlarını korumak maksadıyla 1625 yılında Hudson Nehri’nin ağzında New Amsterdam adıyla korunaklı bir yerleşim merkezi kurdular ve burada beyaz yerleşimi teşvik ettiler.

New Amsterdam: Amerika Birleşik Devletleri’ndeki bugünkü New York şehrinin eski adıdır. Burası İngilizlerin eline geçtikten sonra New York adını almıştır

Hollandalılar, Güney Amerika ve günümüzde Karayip Adaları olarak da adlandırılan Batı Hint Adaları’nda kuzeye nazaran daha faal bir sömürgecilik faaliyeti yürüttüler. Batı Hint Adaları’ndaki tuz alanlarına göz diken Hollandalılar, adaları işgal etmeye başladıkları 1634 yılından sonra İspanyolları buralardan tamamen uzaklaştırdılar.

Hollanda deniz ticaretinin gelişmesine ve sömürge faaliyetlerinin artmasına paralel olarak Doğu ve Batı Hint adalarında, Kuzey ve Güney Amerika’da Hollanda yerleşim merkezleri kurulmuştu. Ancak en yoğun yerleşme Afrika’nın güney ucunda yer alan Kaapstad (Cape Town) şehrinde gerçekleşti.

Hollandalı tüccarların Doğu’ya ilk seferi 1594 yılında gerçekleşti. Bu sefer, Amsterdamlı 9 zengin tüccar tarafından kurulan “Uzak Ülkeler Şirketi” adına yapılmıştı. Toplam 4 gemiden ve 249 mürettebattan oluşan bu ilk Hollandalı ticaret kafilesi Ümit Burnu üzerinden Doğu Hint Adalarına ulaştı.

Şirket ilk olarak Endonezya’nın doğusundaki Maluku Adaları’ndaki baharat ticaretini ele geçirmeye çalıştı ve Portekizlileri uzaklaştırdı. Burada hem bir ticaret merkezi kurarak hem de çevresindeki toprakları ilhak ederek Malay-Endonezya takımadalarında egemenlik kurmaya başladı.

Hollanda, çeşitli yerlerde kurduğu ticaret merkezlerini ve kolonilerini oralardaki yerli hükümdarlarla imzaladığı ticarî antlaşmalarla veya toprak ilhakları yaparak teminat altına almaktaydı. Yerli yöneticileri müttefîki yapıyor, ülkeleri ya himaye edilen ya da tam kolonisi olan ülkeler hâline getiriyordu.

Hollanda hükûmeti, 31 Aralık 1799 tarihinde şirketi feshetti ve tüm mal varlığını devlete intikal ettirdi. Tüm koloniler de Hollanda hükûmetinin doğrudan yönetimi altına girdi.

Kuzey Amerika’daki Hollanda kolonileri ise 1614-1618 yılları arasında Yeni Hollanda Şirketi tarafından yönetildi. Şirket, daha sonra lağvedilince bölgedeki Hollanda koloni faaliyetleri Batı Hindistan Şirketi’nin yetkisine verildi.

İngilizler 1664 yılında Yeni Hollanda’yı işgal ettiler ve Hollandalılar, 1667 yılında imzalanan Breda Anlaşması ile Yeni Hollanda kolonisini İngilizlere bıraktılar. Karşılığında da bugünkü Surinam’ı aldılar.

Hollandalılar, Güney Amerika ve günümüzde Karayip Adaları olarak da adlandırılan Batı Hint Adaları’nda kuzeye nazaran daha faal bir sömürgecilik faaliyeti yürüttüler. Batı Hint Adaları’ndaki tuz alanlarına göz diken Hollandalılar, adaları işgal etmeye başladıkları 1634 yılından sonra İspanyolları buralardan tamamen uzaklaştırdılar.

Hollanda, 1815 yılında Napolyon’un Avrupa’da yenilgiye uğratıldığı Waterloo Savaşı’ndan sonra Fransız işgalinden kurtuldu ve akabinde bazı kolonilerini de geri aldı. Dolayısıyla, C seçeneği Hollandalıların bazı kolonilerini kaybetmesinin nedenleri ile ilgili olarak yanlıştır.

Hollanda deniz ticaretinin gelişmesine ve sömürge faaliyetlerinin artmasına paralel olarak Doğu ve Batı Hint adalarında, Kuzey ve Güney Amerika’da Hollanda yerleşim merkezleri kurulmuştu. Ancak en yoğun yerleşme Afrika’nın güney ucunda yer alan Kaapstad (Cape Town) şehrinde gerçekleşti. Portekizlilerden alındıktan sonra Kaapstad adıyla anılan bu Hollanda kolonisi, Avrupa ile Hint Okyanusu arasındaki deniz yolu güzergâhının üzerinde gemiler için önemli bir ikmal merkezi ve depo olarak da hizmet etmekteydi. Buralarda, “çiftçi” anlamına gelen Boerler adıyla bilinmekte olan ilk Hollandalı yerleşimciler, dindar bir hayat yaşıyor, ticaretten pek hoşlanmıyorlardı. Dolayısıyla Güney Afrika topraklarında tahıl ekip biçmeye, çiftlikler kurarak at yetiştirmeye başlamışlardı.

Doğrudan sömürge yönetiminin giderek yaygınlaşması, 1816’dan sonra Hollanda otoritesini yerleştirmek için yapılan askerî seferler ve Cava Savaşı’nın getirdiği ağır borç yükü elde edilen gelirlerle karşılanamadı. Bunun üzerine Hollandalılar ekonomide yeni bir sömürge siyaseti benimsediler. 1830 yılında Cava çiftçilerine yönelik sadece pirinç gibi yiyecek ürünü değil bilakis dünya pazarlarında aranan yüksek fiyatlı ihraç ürünlerinin ekilmesini teşvik eden bir tarım sistemini uygulamaya koydular. “Kültür sistemi” adıyla bilinen bu sistem çerçevesinde Endonezyalı köylü ve çiftçiler verimli arazilerinin beşte birini hükûmetin istediği ihraç oranı yüksek olan değerli ürünlere ayırmak ve bunları resmî gözetim altında ekmek mecburiyetinde idiler. Arazi vergisi olarak da ürettikleri üründen ödeme yapmak zorundaydılar. Toprak sahibi olmayanların da yılda 66 gün devletin arazilerinde ücretsiz çalışması gerekiyordu.

Hollanda, XVI. yüzyıl boyunca İspanyol egemenliği altında bulunuyordu.