SOKAK SOSYAL HİZMETİ VE ADLİ SOSYAL HİZMET

Kötü arkadaş çevresi, anne babanın ilgisizliği veya anne baba yoksunluğu çocuğu farklı arayışlara, farklı yönelimlere iter. Bu yönelimlerden biri de suçtur. Çocuklar, gelişim çağında dürtüleri ile toplumun kuralları arasında kalır ve neden kurallara uyacaklarını bilemezler; bunun sonucu olarak da suça yönelirler.

Biyolojik kuramlar bireyin suç işlemesinin nedeninin onun vücut yapısına bağlı olduğunu savunmaktadır. Bu kuramın öncüsü Lombrosso’dur.

Bireyin toplumsallaşmada başarılı olması toplumsallaşma güçlerine bağlıdır. Bunlar; aile, okul akran grubu, iş yaşamı, benlik ve diğer güçler(toplumsal yaşam içinde bireyi etkileyen güçler ve değerler) dir.

Sosyal süreç kuramlarının üç ana dalı vardır. Bunlar;

- sosyal öğrenme kuramı insanların suç işlemeyi nasıl öğrendiklerini  vurgular,

- sosyal kontrol kuramı toplumun suç eğilimlerini kontrol etmedeki  başarısızlığını analiz eder

- etiketleme kuramı negatif  etiketlerin suç kariyerini  üretmede etki  ettiğini  savunur.

Çocukları suça iten ailesel nedenler,aile içi ilişkiler, ailenin gelir durumu, anne babanın eğitim durumu, ailenin parçalanması, ailenin büyüklüğü, ailenin çocuğu ihmal ve istismarıdır.

Çocuk adalet sisteminde farklı amaçlara göre belirlenen üç model ya da yaklaşım bulunmaktadır. Bunlar; suç kontrol modeli  ya da geleneksel yaklaşım, rehabilitasyon modeli  yada refah yaklaşımı ve adil yargılama modeli ya da adalet yaklaşımıdır.

Çocuğun aile bütünlügü, anne baba davranışları, ailede suçluluğun olması, çocuğun okul başarısı, okuldan kaçma davranışının olması, akran grubuna katılma, ücretli bir işte çalışma ve benlik tasarımı onun toplumsallaşma sürecini oluşturan ögelerdir. Bununla birlikte suça sürüklendikten sonraki  ıslah sürecinde infaz kurumunda kalması, infaz kurumunda kaldığı süre, başka infaz kurumlarında kaldığı sayı, eğitimevine geliş tarihi, burada yaşadığı sorunlar ve mahkumiyet süresi çocuğun suçluluk sürecindeki aşamalardır. Son olarak aile ile ilişkileri, kurumdaki treatman grubu ile, iş eğitimcileri ile ilişkileri, boş zaman etkinliklerinde arkadaşları ile ilişkileri  ve kurum ortamında kendisini tanıması ve kabul etmesi çocuğun yeniden toplumsallaşmasının unsurlarını oluşturmaktadır.

Dünyada ilk çocuk mahkemesi ABD’de Massachusetts’de 1878’de kurulmuştur. Bundan sonra yine ABD’de Chicago’da 1899’ da çocuk mahkemesi kurulmuştur. Bunu takiben İngiltere’de 1905, Kanada, Portekiz’de 1911, Belçika’da 1912, Fransa’ da 1912, Italya’da 1934, Avusturya’da 1919, Macaristan’da 1913, Polonya’da 1919, Yunanistan’da 1939 Japonya’da 1923 yılında Meksika’da 1939, Şili’de 1928 senesinde İlk çocuk mahkemesi kurulmuştur.

Çocuk adalet sisteminde son yıllarda kullanılan onarıcı adaletin de özelliklerini  içeren üç önemli öge bulunmaktadır. Bunlar; önleme, yönlendirme ve korumadır.

On sekizinci yüzyıla kadar yasalara karşı davranan kişilere tepki öç alma şeklinde olmuştur (Uluğtekin, 1991). Buna suç işleyen çocuklar da dâhildir. On sekiznci yüzyıldan on dokuzuncu yüzyılın sonuna kadar suç işleyen çocuklara yetişkinler gibi davranılmış hapis ve idam cezaları verilmiştir (West, 1967; akt: Uluğtekin, 1991). On dokuzuncu yüzyılın sonunda ise reform aşamasına geçilmiş ve çocukları toplum içinde ıslah etme çalışmaları yapılmıştır. Günümüzde ise suç işleyen çocuklar için çevrede gözetme ya da toplum içinde bakım veya hapsetme ya da kurum bakımı yaklaşımı benimsenmektedir (Uluğtekin, 1991).

Biyolojik kuramlar bireyin suç işlemesinin nedeninin onun vücut yapısına bağlı olduğunu savunmaktadır. Bu kuramın öncüsü Lombrosso’dur. Wllam Sheldon’un yaptığı araştırmada da atletik yapıya sahip olan çocukların daha fazla suç işledikleri saptanmıştır. Bununla birlikte yapılan diğer çalışmalar suç işleme ve vücut yapısı arasında ilişkinin olmadığını karakterin, ale yapısının, aile içi ilişkilerin ve sosyokültürel özelliklerin de suç üzerinde etkisinin olduğunu belirtmişlerdir

Çocukların suça yönelmesinde öncelikle aile olmak üzere yaş, cinsiyet, akran özellikleri ve içinde bulunulan çevrenin önemli oranda etkisi vardır (Gökçearslan Ç., 2008).

2010-2014 yılları arasında cinsiyete göre suça sürüklenen çocuk sayısına bakıldığında 2010 yılında erkek suça sürüklenen çocuk sayısı 74.252 iken bu sayı kızlarda 9.142’dir. 2014 yılındaki duruma bakıldığında da erkek suça sürüklenen çocuk sayısı 102.493 olmasına karsın kızlarda suça sürüklenen sayısı 14.993’tür. Görüldüğü üzere yıllar içinde suça sürüklenen erkek çocuk sayısı her zaman kızlardan fazla olmuştur (http://www.tuk.gov.tr).

Aşağıdaki şekilde de görüldüğü üzere çocukları suça iten ailesel nedenler arasında ailenin beslenme alışkanlığı yer almamaktadır.

Aşağıdaki grafikten de görüleceği üzere TUİK verilerine göre suça itilen çocukların 2004-2013 yılları arasında işledikleri  en yoğun suç türü yağmadır.

Çocuk adalet sistemi ile ilgili uygulanan modeller ya da yaklaşımlardan adil yargılama modeli ya da adalet yaklaşımı son yıllarda en fazla kullanılan yaklaşımdır. Bu modellerin gerçekleştirilmesinde temel alınan bazı belgeler bulunmaktadır. Bunlar; BM Çocuk Hakları Sözleşmesi (md. 37-40), Riyad Kuralları (Suçlulugu Önleme), Pekin Kuralları (Yargılama) ve Havana Kuralları (Cezaların Infazı)’dır (Koçyıldırım, 2012). Salamanca bildirgesi bu konudaki uluslararası sözleşmeler arasında yer almamaktadır.

Çocuk adalet sistemi ile ilgili uygulanan modeller ya da yaklaşımlardan adil yargılama modeli ya da adalet yaklaşımı son yıllarda en fazla kullanılan yaklaşımdır. Bu modellerin gerçekleştirilmesinde temel alınan bazı belgeler bulunmaktadır. Bunlar; BM Çocuk Hakları Sözleşmesi (md. 37-40), Riyad Kuralları (Suçluluğu Önleme), Pekin Kuralları (Yargılama) ve Havana Kuralları (Cezaların İnfazı)’dır (Koçyıldırım, 2012). Salamanca bildirgesi bu konudaki uluslararası sözleşmeler arasında yer almamaktadır.

Dünyada ilk çocuk mahkemesi ABD’de Massachusetts’te 1878’de kurulmuştur. Bundan sonra yine ABD’de Chicago’da 1899’ da çocuk mahkemesi kurulmuştur. Bunu takiben İngiltere’de 1905, Kanada, Portekiz’de 1911, Belçika’da 1912, Fransa’ da 1912, İtalya’da 1934, Avusturya’da 1919, Macaristan’da 1913, Polonya’da 1919, Yunanistan’da 1939 Japonya’da 1923 yılında Meksika’da 1939 senesinde ilk çocuk mahkemesi kurulmuştur (Kaygas, 2011).

Türkiye’de çocuk mahkemeleri yasası 1979 yılında çıkarılmasına karşın çocuk mahkemelerinin ilk kuruluşu 1987 yılında gerçekleşmiştir.