SOKAK SOSYAL HİZMETİ VE ADLİ SOSYAL HİZMET

Bireysel teoriler suça ilişkin olarak ortaya atılan ilk teoriler olup suçu tek nedenle açıklamaya çalışır. İlk teoriler; klasik ekol, neo klasik ekol, pozitif ekol ve coğrafik ekol olarak bilinmektedir. Kişilerin suç davranışında bulunabileceğini, bu davranışların ceza korkusu ile kontrol edilebileceğini ve kişilerin ancak bu şekilde toplumun düzenine, kanunlarına saygılı olabileceğini belirten ekol klasik ekoldür.

Suç konusunda ortaya atılan ilk teoriler; Klasik ekol, Neo klasik ekol, Pozitif ekol ve Coğrafik ekoldür ve bireysel teoriler içinde yer almaktadır

Cesera Lombroso ve Enrico Ferri Pozitif ekol temsilcisi, Cesare Beccari Klasik ekol temsilcisi ve Guerry ise Coğrafi Ekol temsilcisidir.

William A. Shelton biyolojik yapı ile suçluluk arasındaki ilişkiyi inceleyen araştırmalar yapmıştır. Shelton insaları beden yapılarına

- Endomorf,

- Ektomorf

- Mezomorf

olmak üzere göre üç gruba ayırmıştır. Shelton’a göre; Mezomorf tipli bireyler kemikli, geniş göğüslü, adaleleri gelişmiş atletik özelliklere sahiptir ve Sheldon’a göre suç işleyenler en çok bu gruptan çıkmaktadır.

Sosyal Bağ Teorisi

- bağlılık,

- kendini adama,

- katılım

- inanç

olmak üzere dört temel unsurda oluşmaktadır. Uyumluluk ise bu bağlamda Merton’un beş bireysel uyum şeklinden biridir.

Kriminolojide en çok bilinen teorilerden biri olan “Ayırıcı Birliktelikler Teorisi” Edwin Sutherland tarafından öne sürülmüştür. Bu teori dokuz ilkeden oluşmaktadır.

Sykes ve Matza nötrleştirme tekniklerini;

- Sorumluluğu üzerine almama,

- Verilen zararı veya zararın büyüklüğünü reddetme,

- Mağdurun varlığını reddetme ve mağduru zararı hak etmiş olarak kabul etme,

- Kendisini suçlayanları suçlama ve kendi değerlerini toplumun değerlendirenden üstün görme

olmak üzere beş gruba ayırmaktadır. Söz konusu zararı istem dışı verdiğini savunma sıralanan teknikler arasında yer almamaktadır.

Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) suç türleri

- Uluslararası Suçlar,

- Kişilere Karşı Suçlar,

- Topluma Karşı Suçlar,

- Bilişim Alanında Suçlar

- Millete ve Devlete Karşı Suçlar

olmak üzere beş gruba ayrılmaktadır. Çocuk düşürtme, İşkence ve eziyet, vücut dokunulmazlığına karşı suçlar ve yaşamı tehdit etme kişilere karşı suçlar grubuna giren suç türleridir. Soykırım ise Uluslararası Suçlar grubuna girmektedir.

Sophocles içgüdü, öğrenme ve bunların suç ile ilişkilerini gözlemlemiştir. Platon tarafından M.Ö. 4. yüzyılda gerçekleştirilen “Cumhuriyet” (The Republic) adlı çalışmada beyaz yaka suçluluğu ele alınmıştır. Tıbbın kurucusu olarak kabul edilen Hipokrat ise özellikle karakter ve beden tipleri arasındaki ilişkilere dikkat çekmiştir. Orta Çağ’a gelindiğinde Thomas Aquinas, suçların birçoğunun kökeninin insan ihtirasları olduğunu gözlemlemiş ve yoksulluğun suça zemin hazırlayabilecek önemli bir etmen olduğunu belirtmiştir. Thomas Moore, Montesquieu, Voltaire, Rousseau, Bentham gibi yazarlar ise suçu sosyal bir olay sayan görüşler sunmuşlardır.

“Kriminoloji” terimi, diğer bir deyişle suç bilimi, ilk olarak Fransız bir doktor olan Topianard tarafından kullanılmış olup bu isimle yayımlanan ilk eser ise 19. yüzyılda yaşamış olan Garofalo tarafından kaleme alınmıştır. Alfonso de Candolle ve Villerme 1830 ve 1831 yıllarında, Quetelet ve Andre Guerry ise 1835 yılında suça ilişkin istatistikleri kapsayan incelemeler yapmışlardır. Parent ve Duchaftelet insan ticaretini tıp, antropoloji ve sosyoloji açısından ele almışlardır. Maudsley de 1860 yılında suç ve akıl hastalıkları ya da anormal davranışlar arasındaki ilişkileri inceleyen bir eser yayınlamıştır. 1868 yılında Prosper Despine,“Psychologie Naturelle” isimli eserinde suça sürüklenen çocuk ve ergenler konusunu ele almıştır. On dokuzuncu yüzyılda suçun sosyolojik etmenleri üzerindeki çalışmalar Tarde, Lacassagne ve Joly tarafından gerçekleştirilmiştir.

Klasik ekol, kişilerin suç davranışında bulunabileceğini, bu davranışların ceza korkusu ile kontrol edilebileceğini ve kişilerin ancak bu şekilde toplumun düzenine, kanunlarına saygılı olabileceğini belirtmektedir. Klasik ekolde en çok yer alan isimler; Cesare Beccaria ve Jeremy Bentham’dir. Neoklasik ekole göre ceza, suçluya değil suça uygun olmalıdır. Neoklasik ekol temsilcileri, klasik ekolun ortaya koyduğu cezaları oldukça sert bulmuşlar ve klasikçilere ağır eleştiriler getirmişlerdir. Pozitif ekole göre suçlu davranış; bireyin özgür iradesi dışında, tamamen biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerin bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Bu ekolün en önemli temsilcileri; Cesera Lombroso, Enrico Ferri ve Raffaele Garofalo’dur. Coğrafi ekol, sosyal koşulların ve içinde yaşanılan coğrafi etmenlerin suç davranışı üzerinde etkili olduğu görüşüne dayanır. Bu ekolün en bilinen isimleri; Montesquieu, Adolph Quetelet ve Guerry’dir.

Bireysel teoriler suça ilişkin olarak ortaya atılan ilk teoriler olup suçu tek nedenle açıklamaya çalışır. İlk teoriler; klasik ekol, neo klasik ekol, pozitif ekol ve coğrafik ekol olarak bilinmektedir. Sosyolojik teoriler başlığı altında sosyal yapı ve sosyal süreç teorileri incelenmektedir. Anomi/Gerilim Teorisi sosyal yapı teorilerinden biridir.

Anomi/Gerilim Teorileri, Alt Kültür Teorileri ve Sosyal Düzensizlik Teorisi Sosyolojik teorilerde Sosyal Yapı Teorileri başlığı altında yer alırlar. Ancak Sosyal Öğrenme Teorisi Sosyal Süreç Teorileri kapsamında yer alır.

Biyolojik yapı ile suçluluk arasındaki ilişkiler William A. Sheldon tarafından da araştırılmıştır. Sheldon suçun biyolojik faktörlerle ilişkisini konu edinen araştırmasında “davranış yapının işlevidir” görüşünden hareket etmiş ve insanları beden yapılarına göre üç gruba ayırmıştır. Endomorf tip bireyler; yuvarlak bedenli, kısa, küçük kemiklidir. Ektomorf tip bireyler; hassas, nazik, ince uzun, düşük omuzlu, küçük yüzlüdür. Mezomorf tipli bireyler ise kemikli, geniş göğüslü, adaleleri gelişmiş atletik özelliklere sahiptir ve Sheldon’a göre suç işleyenler en çok bu gruptan çıkmaktadır.

Etiketleme teorisyenlerine göre suç sosyal etkileşimin bir ürünüdür ve kişiler çevrelerindeki bireyler tarafından etiketlendikleri için sapmış veya suçlu olurlar (Bal, 2003). Tannenbaum; toplumun, bireyin yaptığı hataları sürekli yüzüne vurmasının ve bunları sık sık gündeme getirmesinin hata yapan insanların yeni bir başlangıç yapmasına fırsat vermeyeceğini belirtir. “Sosyal Patoloji” kitabının yazarı Adwin M. Lemert de insanların hatalar yapabileceğini, hatta suç işleyebileceklerini bunun da normal bir durum olduğunu ifade etmektedir. Tannenbaum gibi Lemert de insanların suç davranışını yenilemesindeki en önemli nedenin, yaptıkları hatalar sonrasında insanlara, bir daha normale dönmelerine fırsat vermeyecek şekilde tepkiler verilmesi olduğunu belirtmiştir.

Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) ise suç türleri 5 grupta yer almıştır. Bu gruplar; uluslararası suçlar, kişilere karşı suçlar, topluma karşı suçlar, bilişim alanında suçlar, millete ve devlete karşı suçlar olarak ele alınmıştır. Narkotik suçları tek başına bir kategori olarak ele alınmamıştır.

Soykırım ve insanlığa karşı suçlar, göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti suçları uluslararası suçlar kategorisindedir. Hayata karşı suçlar (yaşamı tehdit etme), vücut dokunulmazlığına karşı suçlar, işkence ve eziyet, koruma, gözetim, yardım veya bildirim yükümlülüğünün ihlali, çocuk düşürtme, düşürme veya kısırlaştırma, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar, hürriyete karşı suçlar, şerefe karşı suçlar, özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar, mal varlığına karşı suçlar kişilere karşı suçlar kategorisindedir. Örgütsel (organize) suçlar, genel tehlike yaratan suçlar, çevreye karşı suçlar, kamunun sağlığına karşı suçlar, kamu güvenine karşı suçlar, kamu barışına karşı suçlar, ulaşım araçlarına veya sabit platformlara karşı suçlar, genel ahlâka karşı suçlar, aile düzenine karşı suçlar, ekonomi, sanayi ve ticarete ilişkin suçlar topluma karşı suçlar kategorisindedir. Bilişim sistemine izinsiz girme, sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme, banka veya kredi kartlarının bilişim yoluyla kötüye kullanılmasına yönelik suçlar bilişim alanında suçlar kategorisindedir. Kamu idaresinin güvenilirliğine ve işleyişine karşı suçlar, adliyeye karşı suçlar, devletin egemenlik alametlerine ve organlarının saygınlığına karşı suçlar, devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, millî savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk, yabancı devletlerle olan ilişkilere karşı suçlar ise millete ve devlete karşı suçlar kategorisindedir.

Türkiye’de 2000 yılında suçun sosyal ve ekonomik nedenlerini belirlemeye yönelik yatay kesit analizi ile 81 ilde yapılan çalışmada; gelir düzeyi, işsizlik, göç oranı, eğitim seviyesi ve nüfus yoğunluğu, doğum hızı gibi demografik unsurlar ile şehirleşmenin suç işlemeyi etkileyen temel ve önemli faktörler olduğu belirlenmiştir. Düşük zeka düzeyi de etkileyen faktörler arasında yer almaktadır ancak bu araştırmanın temel ve önemli sonuçları arasında yer almamaktadır.

Kriminoloji bilimine anomi kavramını kazandıran Durkheim’dır.

Baskın statü kavramı damgalama teorisinin içinde yer almaktadır.