SOKAK SOSYAL HİZMETİ VE ADLİ SOSYAL HİZMET

Dünya’da adli sosyal hizmet uygulamaları çocuk mahkemelerinin kurulması ile başlamıştır. Ülkemizde ise ilk çocuk mahkemesi 1987 yılında Ankara’da kurulmuştur. Mahkemelerde sosyal hizmet uzmanı çalıştırılma zorunluluğu ise 2005 yılından sonra başlamıştır

Adalet sistemi; içinde hukuk, adalet, eşitlik gibi sistemleri barındıran bir bütün olarak ele alınmaktadır. Bu noktada adalet toplumların güvencesi olarak karşımıza çıkan önemli bir kavramdır. Her toplum, içinde yaşayan üyeleri için bir tanımlama yapar ve çeşitli kurallar oluşturur. Bu kurallara toplumsal normlar denir. Ceza adaleti sistemi de yüzyıllar boyu geliştirilen normların sonucunda oluşmuş, toplumun kabul ettiği ve etmediği davranışlar belirlenmiş ve toplumlar için kabul edilmeyen davranışlar cezalandırılmıştır. Suç ve ceza kavramının temel alındığı yöntem de klasik ceza sistemi olarak tanımlanmıştır. Klasik cezalandırma sistemine göre; ceza, suçun toplumda yarattığı düzensizlikle orantılı ve şahsi olmalıdır. Ceza korkutucudur ve toplumda suç işleme eğiliminde olan kişileri caydırma özelliği taşımalıdır. Ceza adaleti sisteminde değişim ve dönüşüm yaşanmıştır. Bu dönüşüm pozitivist bir bakış açısını sağlamıştır. Pozitivist yaklaşım, suç davranışının kaynağının dış kaynaklardan etkilendiğini kabul eder ve bu nedenle suçu önlemek için suçluların tedavi edilmesi gerektiğini söyler. Klasik ekolün aksine, pozitivistler suçlu davranışın biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerin bir sonucu olarak ortaya çıktığını savunurlar.

Fiili işlediği sırada on iki yaşını doldurmamış olan çocukların ceza sorumluluğu yoktur.

Adli alanda yapılan uygulamalara adli sosyal hizmet denilmekte ve adli sosyal hizmet, toplumun yasal ve insani hizmet sistemleri arasında bağlantı kuran özel bir mesleki alanı olmakla birlikte uzmanlık gerektiren bazı aktiviteleri gerektirmektedir. Örneğin bu alanda çalışan profesyonellerin; çocuk istismarı ve ihmali, suça yönelme, boşanma, ebeveyn sorumluluklarını yerine getirememe gibi durumları tespit edebilmek amacıyla özel bilgi ve beceriye sahip olması beklenmektedir. Ayrıca mahkemeye bilirkişi olarak sunması gereken raporları yazmak da özel bilgi ve beceriler arasında yer almaktadır.

1987 yılında ülkemizde ilk çocuk mahkemesi kurulmuştur, 2005 yılında ise mahkemelerde sosyal hizmet uzmanı çalıştırma zorunluluğu gelmiştir. Ülkemizde Adalet Bakanlığı bünyesinde Mağdur Hakları ile ilgili birim 2014 yılında kurulmuştur.

Sosyal hizmet uzmanları ceza infaz kurumlarında suç işlemiş bireylerin yeniden topluma kazandırılmaları amacıyla ceza infaz sistemi içerisinde de çeşitli çalışmalar yürütürler. Uzmanlar kişisel kaynaklardan yoksun olan mahkûmların topluma yeniden dâhil olmalarını kolaylaştırıcı olarak çalışabilir (tahliye sonrası topluma uyum programları) veya bir suçun mağduruna yardım edebilir. Ülkemizdeki duruma bakıldığında, 2014 yılı itibariyle Adalet Bakanlığında;

-Ceza İnfaz Kurumları (Taşra): 182

- Denetimli Serbestlik: 80

- Aile Mahkemesi: 143

- Çocuk ve Çocuk Ağır Ceza Mahkemeleri: 79

- Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü: 1

- Mağdur Hakları Daire Başkanlığı:3

- Eğitim Daire Başkanlığı: 2

- Arabuluculuk Daire Başkanlığı: 2

olmak üzere toplam 493 sosyal hizmet uzmanının çalıştığı görülmektedir.

Suçu önlemeye yönelik yüksek maliyetli uygulamalardan sonra, yeniden suç işleme eğiliminin azaltılması konusunda saptamalar şu şekilde özetlenebilir:

- Tek başına cezalandırma suçu önlememektedir, ıslaha yönelik tedavi hizmetleri geliştirilmelidir.

- Suçlunun özelliklerini değerlendiren klinik ve psikolojik uygulamalar eşliğinde, cezai yaptırımlarla ıslah hizmetleri yararlı olabilir.

- Uygun ıslah tedavi hizmetinin sağlanması suçluların ihtiyaçlarına duyarlı değerlendirmelere bağlıdır.