SOKAK SOSYAL HİZMETİ VE ADLİ SOSYAL HİZMET

Adli sosyal hizmet uzmanlarının amacı;

- aldığı mesleki eğitimle bağlantılı olarak müracaatçısının yüksek yararı için en doğru kararı almak ve onun topluma faydalı bir birey olmasına yardım etmek,

- insanların kişisel ve sosyal ihtiyaçları konusunda hukuk profesyonellerine (avukat, hâkim, savcı) bilgi vermek,

- Meslektaşlarını yasal mevzuat hakkında bilgilendirmek olarak sıralanabilir. Bu amaçlar çerçevesinde adli sosyal hizmet sisteminde görev alan sosyal hizmet mesleği çeşitli yollarla yasal otoritelere yardım etmektedir. Adli sosyal hizmet alanında çalışan profesyonellerin; mahkemeye veya müfettişlere bilgi sağlamak amacıyla görgü şahitler ve suç kurbanları ile görüşmeleri, avukatlara süreç ile ilgili olarak danışmanlık vermeleri, ruhsal sorunları olan bireylerin ceza sorumluluklarının belirlenmesi konusunda çalışmaları ve mahkemede bilirkişi olarak görev almaları buna örnek olarak gösterilebilir.

Ülkemizde 2014 yılı itibariyle Adalet Bakanlığında;

- Ceza İnfaz Kurumları (182),

- Denetimli Serbestlik (80),

- Aile Mahkemesi (143),

- Çocuk ve Çocuk Ağır Ceza Mahkemeleri (79),

- Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü (1),

- Mağdur Hakları Daire Başkanlığı (3),

- Eğitim Daire Başkanlığı (3)

- Arabulucuk Daire Başkanlığı (2) olmak üzere sekiz birimde toplam 493 sosyal hizmet uzmanı çalışmaktadır. Ceza İnfaz Kurumlarında toplam 182 sosyal hizmet uzmanı görev yapmaktadır ve en çok sosyal hizmet uzmanı bu biriminde görev almaktadır.

Adli sosyal hizmetin köklerinin 1601 Elizabeth Yoksullar Yasası’na kadar uzandığı bilinmektedir. Yoksullar Yasası, sosyal hizmet alanındaki ilk yasalardan biridir ve ilkel anlamda yoksullara devlet tarafından yapılacak yardımları tanımlaması nedeniyle sosyal hizmet alanı için önemli bir yasa olarak kabul edilmektedir. Vatandaşlara yönelik yasal süreçleri tanımlıyor olması nedeniyle de adli sosyal hizmetin başlangıç noktası olarak düşünülebilir.

Amerikan Ulusal Adli Sosyal Hizmet Örgütü’ne göre adli sosyal hizmet uygulamacılarının

- Ulusal Adli Sosyal Hizmet Örgütü’ne,

- işverenler ve iş arkadaşlarına,

- müracaatçılara

- topluma karşı olmak üzere toplam 40 maddeden oluşan sorumlulukları yer almaktadır. Buna göre adli sosyal hizmet uygulayıcılarının dört gruba karşı sorumlulukları yer almaktadır.

Ülkemizde ilk çocuk mahkemesi 1987 yılında Ankara’da kurulmuştur. Mahkemelerde sosyal hizmet uzmanı çalıştırılma zorunluluğu ise 2005 yılından sonra başlamıştır.

Adli sosyal hizmet uzmanının rolleri ve sorumlulukları şu şekilde özetlenebilir:

- Danışmanlık: psikososyal danışmanlık, arabuluculuk ve grup danışmanlığı,

- Rapor Yazmak: Mahkeme raporları ve sosyal inceleme raporları,

- Vaka Yöneticiliği,

- Araştırmacılık ve değerlendiricilik,

- Savunuculuk: vakaları veya yasaları savunmak

- Bilirkişilik: Mahkeme de tanıklık, uzmanlık alanı ile ilgili rapor yazmak. Buna göre adli sosyal hizmet uzmanlarının altı temel rolünün olduğu söylenebilir.

Belli bir durumda toplum içinde nasıl davranılması gerektiğini gösteren ve yaptırım gücü taşıyan kurallar sistemine toplumsal norm denir.

Adli sosyal hizmet uzmanının en önemli etik sorumluluğu müracaatçıya ait bilgilerin gizliliğini sağlamaktır.

Ülkemizde Adalet Bakanlığı bünyesinde Mağdur Hakları ile ilgili birim 2014 yılında kurulmuştur.

Günümüzde adli sosyal hizmet alanının gelişme göstermesinde kamuoyunun faillerin değişebileceğine inanması etkili olmuştur.

Sosyal hizmet uzmanlarının, adli sosyal hizmet alanında; mağdurlara yardım etme programlarında görev alma, mahkûmların tahliye sonrasına ilişkin hazırlıklarını destekleme, suç önleme programlarında görev alma, göçmen aileleri ve çocukları ile çalışma, şartlı tahliye hizmetleri ve denetimli serbestlik hizmetleri içerisinde madde bağımlılarına danışmanlık hizmeti verme, ağır ruhsal rahatsızlıkları veya madde bağımlılığı olan evsiz kişilere ev desteği sağlayan kurumlarda görev alma, aile içi şiddetten korunmak için oluşturulan sığınma evlerinde çalışma, denetimli serbestlik hizmetlerinde görev yapma gibi işler yaparlar

Adli sosyal hizmet uzmanı adli süreçle ilişkili olan müracaatçısı ile yaptığı psikososyal değerlendirme sonucunda müracaatçının risk faktörlerini, suça yönelme nedenlerini, ailevi durumunu, görgü şahitlerinin suç ile ilgili düşüncelerini raporlaştırarak mahkemeye sunar ve hâkimin karar vermesine etki eder.

Sosyal hizmet uzmanları, adli sosyal hizmet alanı içerisinde çoğunlukla failler, tutuklular, eski mahkûmlar ve mahkeme emri ile tedavi olacak kişilerle mesleki çalışma yapar.

- Adli sosyal hizmet uzmanlarının amaçları:

-Aldığı mesleki eğitimle bağlantılı olarak müracaatçısının yüksek yararı için en doğru kararı almak ve onun topluma faydalı bir birey olmasına yardım etmek

- İnsanların kişisel ve sosyal ihtiyaçları konusunda hukuk profesyonellerine (avukat, hakim, savcı) bilgi vermek

- Meslektaşlarını yasal mevzuat hakkında bilgilendirmek olarak özetlenebilir

Adli alanda çalışacak olan sosyal hizmet uzmanlarının bazı özel bilgi ve becerilere sahip olaması gerekir. Örneğin ruh sağlığı hastalıkları, suça itilmiş çocuklar ve madde bağımlılığı, şartlı tahliye gibi konularda bilgi ve deneyim sahibi olmak adli sosyal hizmet alanında görev yapan sosyal hizmet uzmanının sahip olması gereken en önemli beceriler arasında yer almaktadır.

Adli sosyal hizmet uzmanının rollerini özetle altı başlıkta ele almak mümkündür.

- Danışmanlık: Psikososyal danışmanlık, arabuluculuk ve grup danışmanlığı

- Rapor Yazmak: Mahkeme raporları, sosyal inceleme raporları

- Vaka Yöneticiliği

- Araştırmacılık ve değerlendiricilik

- Savunuculuk: Vakaları veya yasaları savunmak

- Bilirkişilik: Mahkeme de tanıklık, uzmanlık alanı ile ilgili rapor yazmak.

Adli sosyal hizmet uzmanının rollerini özetle altı başlıkta ele almak mümkündür: danışmanlık, rapor yazmak, vaka yöneticiliği, araştırmacılık ve değerlendiricilik, savunuculuk, bilirkişilik. Adli sosyal hizmet uzmanları tüm bu rollerini gerçekleştirirken etik davranma sorumluluğuna sahip olmalıdır.

B,C, D ve E şıklarında verilenler “Ulusal Adli Sosyal Hizmet Örgütü’ne Karşı Etik Sorumluluk” başlığı altına girmektedir ancak A şıkkı “Topluma Karşı Etik Sorumluluk” başlığı altındadır.

Sosyal hizmetin amacı, bireyin doğasında var olan gücünü harekete geçirip fonksiyonelliğini artırmak ve toplum refahına katkıda bulunmaktır. Adli sosyal hizmet uzmanlarının amacı ise;

- Aldığı mesleki eğitimle bağlantılı olarak müracaatçısının yüksek yararı için en doğru kararı almak ve onun topluma faydalı bir birey olmasına yardım etmek

- İnsanların kişisel ve sosyal ihtiyaçları konusunda hukuk profesyonellerine (avukat, hakim, savcı) bilgi vermek,

- Meslektaşlarını yasal mevzuat hakkında bilgilendirmek olarak özetlenebilir.

Verilen tarihlerin arz ettiği önem aşağıdaki gibidir.

- 1915 ve 1920 yılları arasında polis teşkilatı içinde Kadınlar Bürosu kurulmuştur. Kadın polislerin büyük çoğunluğu sosyal hizmetin savunuculuk rolü kapsamında hareket etmişlerdir.

- Suç işleyen gençlerin veya çocukların neden suç işlediği sorgulanmaz, yaptığı davranışın karşılığında kırbaçlanıp gönderilir, çiftçilerin yanına verilir veya çok kötü koşulları olan cezaevlerine konulurlardı. Bu cezaevlerinde de yetişkin faillerle birlikte kalırlardı. 1825’te çocuk ve gençler için ayrı kurumlar açıldı.

- Adli sosyal hizmetin köklerinin 1601 Elizabeth Yoksullar Yasası’na kadar uzandığı bilinmektedir.

- Sosyal hizmet bir meslek olmadan önce ıslah alanıyla özdeşleşmişti. Bunun sonucunda 1879’da Ulusal Hayırseverlik ve Islah Konferansı düzenlenmiş ve Jane Addams ilk kadın başkan olarak hizmet etmiştir.

- 1885 yılında istismar edilen kadınlara yardımcı olmayı amaçlayan ilk organizasyon hizmet vermeye başlamıştır.