SOKAK SOSYAL HİZMETİ VE ADLİ SOSYAL HİZMET

I-II-III

II-III

Adli sosyal hizmet/Sosyal hizmet / Adli sosyal hizmet uzmanı

Adli Sosyal Hizmet

I-II-III

Yalnız II

I-II-III

Adli sosyal hizmet uzmanı adli süreçle ilişkili olan müracaatçısı ile yaptığı psikososyal değerlendirme sonucunda müracaatçının risk faktörlerini, suça yönelme nedenlerini, ailevi durumunu, görgü şahitlerinin suç ile ilgili düşüncelerini raporlaştırarak mahkemeye sunar ve hâkimin karar vermesine etki eder. Aynı zamanda mahkeme kararında yer verilecek bir rehabilitasyon planı (treatment) hazırlar.

Klinik oryantasyonlu sosyal hizmet uzmanları evlat edinmenin yasal süreçlerinde, ailevi hakların sonlandırılmasında (velayetin kaldırılması), yaşlı bakımında, özürlü hakları konusunda, zorunlu tedavilerde (madde bağımlısı bireylerin tedavi süreci gibi), aile ve çocuk mahkemelerinde, denetimli serbestlik hizmetlerinde gerek dünyada gerekse ülkemizde uzun yıllardır çalışmaktadır.

Aşağıda sosyal hizmet uzmanlarının, adli sosyal hizmet alanında sıklıkla yaptığı işler yer almaktadır. 

•Mağdurlara yardım etme programlarında görev alma
•Mahkûmların tahliye sonrasına ilişkin hazırlıklarını destekleme ve kalacak yeri olmayan mahkûmların toplum kaynaklarına ulaşmasını sağlama
• Suç önleme programlarında görev alma
• Göçmen aileleri ve çocukları ile çalışma
• Şartlı tahliye hizmetleri ve denetimli serbestlik hizmetleri içerisinde madde bağımlılarına danışmanlık hizmeti verme

Sosyal hizmetin amacı, bireyin doğasında var olan gücünü harekete geçirip fonksiyonelliğini
artırmak ve toplum refahına katkıda bulunmaktır. Adli sosyal hizmet uzmanlarının amacı ise;
• Aldığı mesleki eğitimle bağlantılı olarak müracaatçısının yüksek yararı için en doğru kararı almak ve onun topluma faydalı bir birey olmasına yardım etmek,
• İnsanların kişisel ve sosyal ihtiyaçları konusunda hukuk profesyonellerine (avukat, hakim, savcı) bilgi vermek,
• Meslektaşlarını yasal mevzuat hakkında bilgilendirmek olarak özetlenebilir.

Adli sosyal hizmetin köklerinin 1601 Elizabeth Yoksullar Yasası’na kadar uzandığı bilinmektedir (Maschi & Killian, 2011). Yoksullar Yasası, sosyal hizmet alanındaki ilk yasalardan biridir ve ilkel anlamda yoksullara devlet tarafından yapılacak yardımları tanımlaması nedeniyle sosyal hizmet alanı için önemli bir yasa olarak kabul edilmektedir. Vatandaşlara yönelik yasal süreçleri tanımlıyor olması nedeniyle de adli sosyal hizmetin başlangıç noktası olarak düşünülebilir.

Tarihsel süreç içerisinde adli sosyal hizmetin izlerine 1800’lü yıllarda, çocuk mahkemelerinin açılması sırasında rastlanmaktadır

Adli sosyal hizmet uzmanının rollerini özetle altı başlıkta ele almak mümkündür:
• Danışmanlık: Psikososyal danışmanlık, arabuluculuk ve grup danışmanlığı
• Rapor Yazmak: Mahkeme raporları, sosyal inceleme raporları
• Vaka Yöneticiliği
• Araştırmacılık ve değerlendiricilik
• Savunuculuk: Vakaları veya yasaları savunmak
• Bilirkişilik: Mahkeme de tanıklık, uzmanlık alanı ile ilgili rapor yazmak

A,C,D ve E seçeneğinde verilen ilkeler, İşverenler ve İş Arkadaşlarına Karşı Etik Sorumluluklar başlığı altındandır. B seçeneğindeki verilen ilke ise Ulusal Adli Sosyal Hizmet Örgütü’ne Karşı Etik Sorumluluğun 7. ilkesidir.

Topluma Karşı Etik Sorumluluk

• İlke 36. Adli sosyal hizmet uzmanının, adli sosyal hizmet uygulamalarına ilişkin mevzuatı etkileme, değiştirme konusunda bir yükümlülüğü vardır.
• İlke 37. Adli sosyal hizmet uzmanı, adli sosyal hizmetin bütün insanlara eşit ölçüde verilmesi için kaliteli hizmeti ve yüksek standartları destekleyecektir.
• İlke 38. Adli sosyal hizmet uzmanı, yalan yere yemin etmeyecektir.
• İlke 39. Adli sosyal hizmet uzmanı görevlerini veya sorumluluklarını, bu görevleri yerine getirme veya sorumlulukları kabul etme konusunda yetkin olmayan hiç kimseye devretmeyecektir.
• İlke 40. Adli sosyal hizmet uzmanı, profesyonel bilgi ve becerilerini kamuoyunun iyiliğini bozacak hiçbir girişimde kullanmayacaktır.

Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürlüğünün resmî web sayfasında yayımlanan istatistiklere göre 1994 yılında tutuklu ve hükümlü sayısı 38.931 iken bu rakam 2014 yılında 158.837’ye yükselmiştir. Bu da son 20 yılda tutuklu ve hükümlü sayısında yaklaşık %400 oranında bir artışın meydana geldiğini göstermektedir.

İnsan haklarının gelişimi ve toplumları etkisi altına alan pek çok değişime paralel olarak ceza adaleti sisteminde de değişim ve dönüşüm yaşanmıştır. Bu dönüşüm ise positivist bir bakış açısını sağlamıştır Positivist yaklaşım suç davranışının kaynağının dış kaynaklardan etkilendiğini kabul eder ve bu nedenle suçu önlemek için suçluların tedavi edilmesi gerektiğini söyler. Klasik ekolün aksine, pozitivistler suçlu davranışın biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerin bir sonucu olarak ortaya çıktığını savunurlar. Pozitivist yaklaşımın temsilcilerinden biri olan Lombroso, suçluluğun insan davranışının bilimsel incelemesi ile çözüme kavuşturulabileceğini öne sürmüştür. Ayrıca Lombroso’ ya, suçlulara yönelik geliştirilen cezaların amacı, onları cezalandırmak yerine onları rehabilite etmeye yönelik olmalıdır.

Adli alanda yapılan uygulamalara adli sosyal hizmet denilmekte ve adli sosyal hizmet, toplumun yasal ve insani hizmet sistemleri arasında bağlantı kuran özel bir meslek alanı olmakla birlikte uzmanlık gerektiren bazı aktiviteleri gerektirmektedir. Örneğin bu alanda çalışan profesyonellerin; çocuk istismarı ve ihmali, suça yönelme, boşanma, ebeveyn sorumluluklarını yerine getirememe gibi durumları tespit edebilmek amacıyla özel bilgi ve beceriye sahip olması beklenmektedir. Ayrıca mahkemeye bilirkişi olarak sunması gereken raporları yazmak da özel bilgi ve beceriler arasında yer almaktadır. Bu alanda çalışan profesyonellerden beklenen özel bilgi ve beceriler arasında psikolojik danışmanlık yer almamaktadır. Psikolojik danışmanlık uzmanlık gerektiren ayrı bir meslektir.

Adli sosyal hizmet uzmanlarının amacı;

- aldığı mesleki eğitimle bağlantılı olarak müracaatçısının yüksek yararı için en doğru kararı almak ve onun topluma faydalı bir birey olmasına yardım etmek,

- insanların kişisel ve sosyal ihtiyaçları konusunda hukuk profesyonellerine (avukat, hâkim, savcı) bilgi vermek,

- Meslektaşlarını yasal mevzuat hakkında bilgilendirmek olarak sıralanabilir. Bireyin doğasında var olan gücünü harekete geçirip fonksiyonelliğini artırmak ve toplum refahına katkıda bulunmak ise sosyal hizmetin amacı olarak tanımlanabilir.