SOKAK SOSYAL HİZMETİ VE ADLİ SOSYAL HİZMET

Birey, aile, grup ve toplumun sorun çözme ve başetme kapasitelerini geliştirerek psikososyal işlevselliğin sağlanması, onarılması, korunması ve geliştirilmesi sosyal değişimin desteklenmesi sosyal politika ve programların insan ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla planlanması ve uygulanmasının sağlanması yönünde insan davranışına ve sosyal sistemlere ilişkin kuramlardan yararlanarak sosyal hizmete özgü yöntem ve tekniklerle uygulamayı yerine getiren meslek elemanına Sosyal Hizmet Uzmanı adı verilmektedir.

İngiltere 2010 yılı itibariyle geçici barınma tesislerinde kalanların sayısını da yarıya indirmeyi amaçlamaktadır. Genel evsizlik politikası evsizliği önlemeye, “evsizlik tehlikesine açık insanlara destek sağlamaya,” evsizliğin nedenleri ve belirtileri ile ilgilenmeye, daha fazla insanın sokakta uyumaktan kurtarılmasına ve daha fazla ev sağlanmasına odaklanmaktadır.

New York’ta belediyenin en büyük problemlerinden birisi de evsizlere barınma yeri bulmak olup Belediyenin özel bir “Evsizler Dairesi” (Department of Homeless Services) mevcuttur. Bu daire sağlık ve insan işleri ile ilgili belediye başkan yardımcısının sorumluluğunda faaliyet göstermektedir. Şehirde evi bulunmayan vatandaşlar için bilhassa kış aylarında içinde yaşayabilecekleri birçok sığınma evleri (Shelter) bulunmaktadır.

Ülkemizde kış aylarında hizmet veren otel ve spor salonu gibi hizmetler bazı evsizler tarafından kullanılmaktadır. Bunlar arasında:

• Ankara Şehirlerarası Terminal İşletmesi
• Ankara Valiliği Kimsesizler Oteli
• Ankara Büyükşehir Belediyesi Barınma Evi
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Metin Oktay Spor Tesisleri
• Bursa Büyükşehir Belediyesi Barınma Evi
• İzmir Müyesser Turfan Güçsüzler Evi

sayılabilmektedir.

Barınma evleri; evsiz, sokakta kalmış, yolda kalmış, evlerinden kısa vadeli kaçmış kimselerin durumlarındaki aciliyet ortadan kalkıncaya kadar geçici olarak barındıkları kuruluşlardır.

Yukarıda Hindistan'daki sokakta yaşayan çocuklara yapılan hizmetlerden söz edilmektedir.

Macar Çocuk Koruma Yasası 3 önemli göreve odaklıdır: ailedeki çocukların yetişmesine yardım etmek, çocuklara kötü muameleyi engellemek ve durdurmak ve son olarak gerekliyse koruma değişikliğini garanti etmek.  Bu amaçlara bakıldığında, çocuk refah servisinin müsait destek hakkında bilgi sağlama, öneri verme, kötü durumdaki hamile annelere destek sağlama, serbest zaman uygulamaları düzenleme, resmi durumlarda istismarı denetlemek için müdahale etme, bağlantıları rapor etme ve görüntüleme, aile hizmeti sağlama ve özel bakımlar için özel öneriler hazırlama gibi konuları görev edindiği görülmektedir.

Maddeler arasında yer alan "Burada başarılı olanlar, YÖK değil; Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı sistemine entegre edilerek eğitim ve öğretimlerini tamamlamış olacaklar, böylece sosyal fayda sağlanmış olacaktır." ifadesi olmalıdır.

Planlı müdahale sürecinde sosyal hizmet uzmanı aşağıdaki hususlara dikkat etmelidir:
• Hizmet alanların biricikliği ilkesinden hareketle her olguyu kendi içerisinde değerlendirmek ancak planlı müdahale sürecinden de sapmamak gerekir.
• Sosyal hizmet uzmanı sokakta yaşayanlar ile kaynakları buluşturmalı ve hizmetlere yönlendirme yapmalıdır.
• Sosyal hizmet uzmanları sokakta yaşayanların sorunlarını kamuoyunun gündemine getirmeli ve savunuculuk faaliyetleri yürütmelidir.
• Uygulamanın bütün süreçlerinde sokakta yaşayanların güçlenmeleri temel olmalıdır.
• Sokakta yaşayanlara yönelik danışmanlık rolünde, yaşam deneyimlerinin farkında olmaları ve var olan durumlarını nasıl pozitife çevirecekleri üzerinde düşünmeleri üzerine odaklanmalıdır.
• Sosyal hizmet uzmanı, vaka yöneticisi rolünde ise sokakta yaşayanların belirlenmesi, yönlendirilmesi, değerlendirilmesi, hizmet planlaması, izlenmesi işlevlerini yürütmelidir.

IFSW’nin son tanımına göre (2014) sosyal hizmet sosyal değişme ve gelişmeyi, sosyal bütünleşmeyi ve insanların özgürleşmesini ve güçlenmesini arttıran uygulama odaklı bir meslek ve akademik disiplindir.

Norveç’in evsizlikle mücadeledeki politikası ulusal bir politika olarak
“Daimi Bir Eve Giden Yol” adı altında 2004 yılında başlatılmıştır.

Belediyeler tarafından oluşturulan bu kuruluşlar yerel imkânlarla ve belediyelerin
kendi insiyatifi ile yürütülen hizmetleri kapsamaktadır. Çünkü kendine ait bir yönetmeliği
ve yol haritaları yoktur.

“Beyaz Ev” projesinini amacı, çocukları belirli merkezlerde toplayarak insanca yaşam
imkânlarına kavuşturmak, sokağın acımasızlığından uzaklaştırarak topluma zararlı değil
faydalı bir vatandaş durumuna getirmek ve böylece kent güvenliğine katkıda bulunmaktır.

Anka Çocuk Destek Programı kapsamında çocukların ihtiyaç ve risklerinin belirlendiği Bireyselleştirilmiş İhtiyaç ve Risk Değerlendirme Formu (BİRDEF) geliştirilmiştir.

Bireylere psikolojik açıdan terapi desteği sunma, sosyal hizmet uzmanlarının görevleri arasında yer almamaktadır.

Kendi sorununun farkında olmayan biri için onun adına bir şeyler yapmak, kuşkusuz
soruna kalıcı çözümler getirmeyecektir. Self-determinasyon ilkesi ile sosyal hizmetin temel
hedefi olan sosyal adalet arasında oldukça hassas ve birinin diğerini tamamladığı bir
denge bulunmaktadır. Yalnızca sosyal adalet ilkesi üzerine kurulu toplumsal bir yapıda
birey, edilgenlik tehdidi ile yüz yüze kalır. Değişimin kendisi açısından doğurduğu sonuçlara
razı olan bir konuma düşebilir. Tek başına self-determinasyonun egemen olduğu bir
yapı ise açıkça sosyal adaletten uzaklaşılması ve toplumsal bilincin örselenmesi tehlikesini doğurur. Kısaca sokakta çalıştırılan çocuklar ve aileleri için de kendi başetme yollarının teşvik edilmesi ve vurgulanması önem arzetmektedir.

Sokakta yaşayanların güçlenmelerini yönelik uygulamaları gerçekleştirme planlı müdahale sürecinde sosyal hizmet uzmanının dikkat etmesi gereken hususlar arasında yer alır.

Ankara Büyükşehir Belediyesi ve Uluslararası Çalışma Örgütü
Çocuk İşçiliğinin Sona Erdirilmesi Uluslararası Programı
ILO-IPEC arasında 4 Aralık 1992 tarihinde imzalanan protokolle
Ankara Sokaklarında Çalışan Çocuk Projesi başlatılmış;
1993 yılında Ankara Sokaklarında Çalışan Çocuklar Merkezi
kurulmuştur.

Türkiye’de ilk kez 18 Mart 2010 tarihinde Maltepe Üniversitesi’nde “Sokakta Yaşayan ve
Çalışan Çocuklar için Uygulama ve Araştırma Merkezi” (SOYAÇ) kurulmuştur.