SİYASİ TARİH

1988 yılına gelindiğinde Irak, bir yandan Sovyetler Birliği’nden aldığı füzelerle İran şehirlerini bombalarken bir yandan da Fransa ve İngiltere’den aldığı kimyasal silahlarla Hâlepçe’de 5000 sivilin ölümüne neden olan bir saldırı gerçekleştirdi. Bu olay tarihe “Hâlepçe Katliamı” olarak geçti.

Asya-Pasifik bölgesindeki ekonomik gelişmeyi sürdürmek ve refah düzeyini arttırmak için 1989 yılında Japonya, Güney Kore, Singapur, Malezya, Endonezya, Tayland, Filipinler, Brunei, Yeni Zelenda, Avustralya, Kanada ve ABD tarafından APEC kurulmuştur. Kuruluşa 12 olan üye sayısı daha sonra 21’e yükselmiştir. Özbekistan bu kuruluşa üye değildir.

Petrol üreticisi olmayan ülkelerin büyük ekonomik sıkıntılarla karşı karşıya gelmelerine neden olmuştu. Söz konusu ülkelerin 20. yüzyıl boyunca artan sanayi üretimi ve genişleyen iç pazar talebinin neden olduğu enerjiye (o dönemde alternatif enerji kaynakları kullanımı az olduğundan büyük
oranda petrole) bağımlılık bu ülkelerin petrol alımı için ödedikleri bedelin artmasına neden oldu. Ayrıca, az gelişmiş ülkeler ham madde, yatırım malları ve ara mallarında, petrol fiyatlarının tetikleyicisi olduğu dünya ekonomisindeki enflasyonist eğilim nedeniyle artan maliyetleri karşılamada çok ciddi sıkıntılar içine girdiler. Ekonomik sıkıntıların artışı bu ülkelerin ekonomik ve siyasal kargaşa içine girerek süper güçlere yakınlaşmak zorunda kalmalarına dolayısıyla iki kutuplu sistem içinde artan özerkliklerinin azalmasına neden oldu.

Carter yönetimi 1980 Ocağı’nda İkinci Soğuk Savaşı resmen başlatan Carter doktrinini açıkladı. Carter doktrinin taktik yanını oluşturan “Yeşil Kuşak doktrini” açıkladı. Silahsızlanma, ticaret gibi konularda ilişkileri dondurma yolunu seçti. Askerî harcamalarda önemli artışlar yaparak konvansiyonel ve nükleer silahlanma yarışını yeniden başlattı. Dış politikada insan hakları argümanını kullanma stratejisini çok daha belirgin bir biçimde ortaya çıkardı.

Carter Dönemi, Nixon-Ford Dönemlerinin yumuşama politikalarıyla, Reagan Dönemi’nin sertlik politikaları arasında geçişkenliğin yaşandığı bir dönem olmuştur.

Batı Avrupa ülkeleri arasındaki bağların sağlamlaştırılması çabalarının kendini en çok gösterdiği alan ise ekonomi ve bunun için kurulmuş AET olacaktı.

Avrupa bütünleşmesi 3 temel alan üzerinden yürümüştür. Bunlar, ekonomik bütünleşme, uluslarüstü bütünleşme ve hukuki bütünleşmedir.

4+2 görüşmelerinin olumlu bir biçimde sonuçlandırılmasıyla imzalanan antlaşmayla iki Almanya’nın birleşmesi yolundaki son engel de kalkmış oldu. Sonuçta 2 Ekim gecesi birleşik Almanya doğmuş oldu.

İran-Irak Savaşı’nın görünürdeki nedeni ise fiatt-ül Arap suyolu üzerindeki egemenlik sorunuydu. 1975 yılında yapılan Cezayir Antlaşması ile geçici de olsa çözüme kavuşturulan bu sorun, Saddam’ın İran’daki yeni rejimi tanımadığını açıklamasının ardından, 18 Eylül 1980’de antlaşmadan çekilmesiyle yeniden gündeme geldi ve iki ülke arasındaki ilişkiler koptu.

1989 yılında Japonya, Güney Kore, Singapur, Malezya, Endonezya, Tayland, Filipinler, Brunei, Yeni Zelenda, Avusturya, Kanada ve ABD tarafından APEC (Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği Örgütü) kurulmuştur.

Orta Amerika ülkeleri ekonomik istikrarı sağlamak ve gerilla hareketlerini sonlandırmak için 1987 yılında Orta Amerika Barış Planı’nı imzaladılar.

1989 sonrasında tüm dünyayı saran etnik milliyetçilik ve dinsel fanatizmin kendini en vahşi biçimde gösterdiği coğrafya Afrika oldu. Ekonomik koşulların Afrika’da aldığı dramatik biçimin de etkisiyle etnik ve dinsel çatışmalar 1980’ler boyunca artarak devam etti.

Ekonomik kriz 1973 yılında petrol ambargosuyla başlamıştır.

“Çevik Kuvvet” 1977 yılında Başkan Carter Dönemi’nde oluşturulmuştur.

“Yeşil Kuşak” doktrinine göre Orta Doğu’da İslam komünizme ve SSCB’ye karşı kullanılabilirdi.

1985’de imzalanan Schengen Antlaşması ile topluluğa üye devletlerin çoğu arasında pasaport olmaksızın seyahat imkânı sağlandı.

Mart 199O’da Litvanya Parlamentosu 1939’daki ilhak kararını geçersiz sayarak ülkenin bağımsızlığını ilan etti.

Açıklık, Sovyet yönetimindeki aksaklıkların giderilmesi, yönetim kadrolarında gençleştirilmeye gidilmesi, basın ve ifade özgürlüğünün genişletilmesi, rejim karşıtlarının salıverilmesi, insan hakları ihlallerinin önlenmesi gibi Sovyet halkının siyasal temsil kanallarının açılmasına dayanmaktaydı. Gorbaçov, bu politikayı uygulamaya sokarak girişeceği reformlar için halk desteğini almayı ve bu desteği Komünist Parti içindeki muhafazakâr kanada karşı da kullanmayı amaçlamaktaydı. Yeniden yapılanma ise Gorbaçov’un Sovyet sisteminde yapacağı radikal değişikliği yani komünist ekonominin yeniden yapılandırılmasını ifade etmekteydi.

İntifada kelimesi Arapça “ayaklanma”-“silkinme” anlamına gelmektedir.

1970’ler ve 1980’lerde uluslararası literatüre giren “Yeni Sanayileşen Ülkeler” kavramının tüm tanımlarında dört “Asya Kaplanı” -Hong Kong, Singapur, Tayvan ve Güney Kore- yer almaktaydı.