SİYASİ TARİH

Türkiye ile ABD arasındaki asıl güven bunalımı 1964’te yaşandı.

Fransa, ABD ile arasındaki çok yakın ilişkileri bahane ederek İngiltere’nin Avrupa Ekonomik Topluluğu’na (AET) üyeliğini de iki kez (1963 ve 1967) veto etti.

Kıbrıs Barış Harekâtlarına tepki gösteren Yunanistan NATO’nun askerî kanadından ayrılmıştır.

Batılı ülkelerin “Birinci Dünya”, Doğu Bloku’nun “İkinci Dünya” olarak isimlendirildiği Soğuk Savaş yıllarında sömürgeden kurtulan ülkelere “Üçüncü Dünya” ismi verilmiştir.

1960’lar boyunca bölge ülkelerini etkilemeye devam etti. Devlet eliyle kalkınmaya dayanan, toprak reformuna öncelik veren bir ekonomi politika ile harmanlanmış Nâsırcı model, Suriye ve Irak gibi ülkelere de ilham vermişti. Nâsırcılığın bir diğer önemli ögesi Arap birliği fikriydi.

Arap Birliği; Mısır, Irak, Ürdün, Lübnan, Suriye ve Suudi Arabistan tarafından 1945’te kurulmuştur.

Temmuz 1955’te ABD, Fransa, İngiltere ve SSCB yetkilileri Cenevre’de bir araya gelerek, iki blok arasındaki gerilimi azaltacak önlemler üzerinde ilk defa Cenevre Toplantısı’nda görüştüler.

Ekim 1957’de Sputnik adlı yapay uyduyu yörüngeye oturtmayı başaran SSCB, uzay yarışında ABD’nin bir adım önüne geçti. Sonrasında ABD, Explorer-I adlı uyduyu uzaya yollayarak SSCB’nin adımlarını karşılıksız bırakmadı.

Küba Krizi bir yandan ABD ve SSCB’nin Soğuk Savaş yılları boyunca sıcak çatışmaya en çok yaklaştıkları olay olduğu, diğer yandan da bloklar arasında yumuşama olarak isimlendirilen dönemin başlangıç noktası olduğu için önemlidir.

Kültür Devrimi sürerken ÇHC-SSCB ilişkileri daha da kötüleşti.

ABD Vietnam savaşında 60.000 asker kayıp verdi. Vietnam savaşında Vietnam, SSCB’nin teşvikiyle, ÇHC yanlısı Kızıl Kmerler tarafından yö-netilen Kamboçya’yı 1978 işgal edince, ÇHC de tepki olarak Vietnam’ın kuzeyini iş¬gal etti. Savaşın genel hatları bu olup bu ülkeler arasında gerçekleşen olaydır.

Türkiye-Amerikan sorunları ABD’nin Küba krizinden sonra Türkiye’deki Jüpiter füzelerini kaldırmasıyla başlayıp devamında Kıbrıs Türk halkını korumasında destek çıkmaması, ABD askerlerinin statüsü ve haşhaş meseleleri ile devam etmiştir. Türkiye’de nükleer silah bulunmamaktaydı.

Geleneksel Alman-Fransız düşmanlığına son vermek, iş birliği ortamı yaratarak kıtanın ekonomik koşullarını iyileştirmek ve SSCB karşısında istikrarlı bir Batı Avrupa yaratabilmek. Söz konusu amaçlar doğrultusunda atılan ilk adım, Fransa ve Federal Almanya’nın öncülüğünde Belçika, Lüksemburg, Hollanda ve İtalya’nın katılımıyla 1951’de imzalanan Paris Antlaşmasıyla kurulan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu idi.

Bu savaşın ABD açısından sonucu, İsrail’i desteklemesi yüzünden Arap devlet¬lerinin çoğunun ABD ile diplomatik ilişkilerini kesmesiyle bölgede uğradığı prestij kaybı olmuştur. SSCB ise savaş sırasında söz konusu devletlere büyük bir silah sev¬kıyatı gerçekleştirmişti. Dolayısıyla, Arap devletleri SSCB’nin desteğini arkalarında hissediyorlardı.

Venezüella, Suudi Arabistan, Irak, Iran ve Kuveyt gibi rezerv sahibi ülke¬ler, petrol fiyatlarını belirlemek ve kendilerini ilgilendiren sorunlarda ortak hareket edebilmek için 1960 yılında bir araya gelerek Petrol ihraç Eden Ülkeler Örgütü’nü (OPE kurmuşlardır.

Filistin sorunun tetiklediği ve iç savaşa sürüklediği ülkelerden bir diğeri Lübnan ol¬du. Lübnan’da 1975 yılında başlayan iç savaşın ülkenin kendi toplumsal ve siyasal yapısından kaynaklanan nedenleri de bulunmaktaydı. Bir kere Lübnan Sünnilerin, Şiilerin, Dürzîlerin, Hristiyan Marunîlerin, Rum Ortodoksların, Katoliklerin ve Ya- hudilerin yaşadığı heterojen bir nüfus yapısına sahipti. 1940’ların ortasında bütün bu etnik grupları ve mezhepleri dengede tutacak bir uzlaşma ortamı oluşturulmuş¬sa da bu dengedeki herhangi bir kaymanın ülkeyi iç savaşa sürüklemesi kaçınıl¬mazdı. Ayrıca Lübnan’ın önemli ailelerin egemenliğindeki parçalanmış yapısı top¬lumun kutuplaşmasına zemin hazırlamaktaydı.