SİYASİ TARİH

Birinci Fas Krizi, dünya savaşına giden süreçte ilk kırılmadır. Çünkü 1875'ten beri Fransa ve Almanya arasında bir savaşın başlaması olasılığı ilk kez belirgin bir şekilde hissedildi.

Savaşın başlamasına bir kıvılcım yetmişti. Nitekim Avusturya - Macaristan İmparatorluğu Veliahdı Arşidük François Ferdinand'ın saraybosna'daki ordu manevraları ziyareti sırasında 28 Haziran 1918'de Gavrilo Prencip adlı bir sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesi dünyayı savaşa sürükledi.

Verdun Savaşı Birinci Dünya Savaşı'nın en kanlı çarpışmalarından biri olarak tarihe geçti. Bir yıla yakın süren savaşın sonucunda Fransızlar 337 bin, Almanlar ise 337 bin kayıp vermişlerdir.

Bu antlaşmaya göre Adana, Antakya Bölgesi, Suriye kıyıları ve Lübnan Fransa'ya, Musul hariç Irak İngiltere'ye bırakıldı.

Milletler Cemiyeti'nin asli üye ve sonraları Cemiyet'e giren üye olmak üzere iki türlü üyesi vardır.

Paris'te bir araya gelenler dünya savaşının çıkmasından Almanya'yı sorumlu tutma konusunda hemfikirdiler. Bu nedenle sözü edilen ülkeye ceza verme, silahsızlandırma, savaş tazminatı ödetme, sınırları küçültme ve sömürgelerini paylaşma gibi bedeller ödetmeyi amaçladılar.

Başkan Wilson 4. ilkesinde, "Her ülkenin silahlarını, iç güvenliğin gerektiği dereceye indirmek için karşılıklı garantilerin verilip alınması" esasını önce sürmüştü. Milletler Cemiyeti Misakı'nın 8. maddesi söyledir: "Cemiyet üyeleri barışı korumanın; milli silahları ve teçhizatı, milli güvenlik ve milletler arası yükümlülüklerin müştereken yerine getirilmesi ile uyumlu en düşük noktaya indirilmesini gerektiğini kabul ederler"

Sykes-Picot Antlaşması: İngiltere ve Fransa, Orta Doğu topraklarını paylaşmak üzere 16 Mayıs 1916’da anlaştılar. Bu antlaşmaya göre Adana, Antakya bölgesi, Suriye kıyıları ve Lübnan Fransa’ya, Musul hariç Irak İngiltere’ye bırakıldı.

ABD Başkanı Wilson, 8 Ocak 1918’de Kongre’de yaptığı konuşmada on dört madde açıkladı. Özetle şu noktalara değindi. Açık diplomasi, denizlerde ve ekonomik alanda serbestlik, toprak kazancının olmaması, ulusların kendi kaderlerini belirleme hakkına sahip olması ve uluslararası bir örgütün kurulması.

Tarihe Versailles Antlaşması olarak geçen belge 28 Haziran 1919’da Versailles Sarayı’nın Aynalı Salonu’nda imzalandı. Almanya’nın cezalandırılması anlayışıyla hazırlanmıştr.

Suriye, Irak ve Filistin’in bağımsız birer devlet olması ancak bu devletlerin kendilerini yönetme yeteneğine kavuşuncaya kadar manda yönetimleriyle yönetilmesi kararı 10 Ağustos 1920’de 433 maddeden oluşan Sevr Barış antlaşmasında yer almaktadır.

Woodrow Wilson’dan sonra ABD Başkanlığı’na seçilen Waren G. Harding, 1921’den itibaren dış politikada izolasyonu (Monreo Doktrini) benimsedi ve ülkesinin Milletler Cemiyeti’nin dışında kalmasını kararlaştırdı.

ABD, İngiltere, Japonya, Fransa ve İtalya arasında 6 fiubat 1922’de imzalanan “Deniz Silahlarının Sınırlandırılması Antlaşması’yla bu devletlerin sahip olabilecekleri maksimum deniz gücü belirlendi.

ABD’nin ve Sovyet Rusya’nın Milletler Cemiyeti’nde yer almaması, Fransa ve İngiltere arasında görüş ayrılıklarının derinleşmesi de barışın uygulanmasını sekteye uğratan etkenlerdir.

Almanya Eylül 1926’da Milletler Cemiyeti Konseyi’ne daimi üye olarak girdi.

Küçük Antant, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun ardından kalan boşluğu doldurmak, Tuna ve Balkanlar bölgesinde istikrarı kurmak üzere yapılmıştı.

Çözüm: Balkanlar 1875’ten sonra âdeta “saatli bir bombaya” dönüştü. 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşından sonra imzalanan ve statükoyu alt-üst eden Ayastefanos Antlaşması (3 Mart 1878) ile Berlin Antlaşması (13 Temmuz 1878) Avusturya-Macaristan’ın tepkisine yol açtı.

Alman İmparatoru II. Wilhelm, 31 Mart 1905’te bir savaş gemisi ile Tanca’ya çıkarak, Almanya’nın Fas’taki çıkarlarının korunacağını ve Fas’ın bağımsız bir devlet olarak varlığını sürdürmesi gerektiğini açıkladı. Bu hamle, “Birinci Fas krizi” olarak adlandırılan uluslararası gelişmenin fitilini ateşledi.

Çözüm: Rusya’nın Panslavist politikası ve Avusturya-Macaristan’ın yayılma isteği, Balkan coğrafyasının gerilmesine yol açmıştı. Bulgaristan’ın bağımsızlığını ilan etmesi (1908) bu gerilimi arttıran unsurlardan biri olmuştu.

Çözüm: Balkan Savaşı, Karadağ’ın 8 Ekim 1912’de Osmanlı’ya savaş ilan etmesiyle başladı. Savaşın başladığı gün, Avrupa’nın büyük devletleri ortak bir bildiri yayınlayarak barışın ve statükonun bozulmasına karşı olduklarını, statükonun bozulması halinde toprak değişikliğini kabul etmeyeceklerini açıkladılar.