SİYASİ TARİH - Deneme Sınavı - 8

9 Mayıs 1955’te Federal Almanya’nın NATO’ya üye olması SSCB’nin tepkisine yol açmıştı, 14 Mayıs’ta Varşova Paktı kurulmuştu. Bir gün sonra da Avusturya ile ABD, Fransa, İngiltere ve SSCB arasında Avusturya Devlet Antlaşması imzalanmıştı ve bu ülkedeki işgal sona erdirilmişti.

Temmuz 1955’te ABD, Fransa, İngiltere ve SSCB yetkilileri Cenevre’de bir araya gelerek, iki blok arasındaki gerilimi azaltacak önlemler üzerinde ilk defa görüştüler. Cenevre toplantısında nükleer silahlanma yarışı gibi hassas konularda hiçbir ilerleme sağlanamadı. iki Almanya’nın birleşmesi de, Federal Almanya’nın daha birkaç ay önce NATO’ya alınması sebebiyle Cenevre’de ele alınan ama sonuçsuz kalan konulardan biri oldu. Soğuk Savaş şartlarının ortadan kaldırılması için somut bir adım atılamasa da Cenevre toplantısı, ABD ve SSCB liderlerinin arasında bir diyalog kanalı oluşturması bakımından önemlidir.

Ekim 1957’de Sputnik adlı yapay uyduyu yörüngeye oturtmayı başaran SSCB, uzay yarışında ABD’nin bir adım önüne geçti. Daha da önemlisi, 1958’de SSCB ilk Kıtalararası Güdümlü Füze (ICBM) denemesini başarıyla gerçekleştirdi.

Woodrow Wilson’dan sonra ABD Başkanlığı’na seçilen Waren G. Harding, 1921’den itibaren dış politikada izolasyonu (Monreo Doktrini) benimsedi ve ülkesinin Milletler Cemiyeti’nin dışında kalmasını kararlaştırdı.

Fidel Castro önderliğindeki solcu gerillalar Batista yönetimine karşı1956’da ayaklandı. Ada’nın kırsalında yaşayan köylülerden destek alarak 1959’da başkent Havana’yı ele geçirmeyi başardılar.

NATO’nun Kitlesel Karşılık Stratejisi çerçevesinde, SSCB’nin askerî ve sanayi tesislerinin yerlerinin öğrenilmesi gerekli hâle gelince, ABD 1957’den itibaren SSCB üzerinde U-2 adı verilen casus uçaklar uçurabilmek için Pakistan’ın Peşaver kentinde bir üs inşasına başladı. U-2 uçakları İncirlik (Adana ve Peşaver üslerine yerleştirildiler.

14 Mayıs’ta Paris’te toplanan Zirve’de konuşan Hruşov U-2 casus uçağının ülkesine karşı düşmanca faaliyetin bir parçası olduğunu ifade ederek, ABD Başkanı Eisenhower’ı ülkesinden özür dilemeye çağırdı. Eisenhower özür dilemeyince de Hruşov toplantıyı terk etti.

Haziran 1963’te ABD Başkanı’nın konutu Beyaz Saray ile SSCB liderinin konutu Kremlin Sarayı arasında doğrudan telefon bağlantısı (sıcak / kırmızı hat) kuruldu. Hemen ardından ABD, İngiltere ve SSCB Nükleer Deneme Yasası Antlaşması’nı (Sınırlı Deneme Yasası Antlaşması) imzaladılar. Bu antlaşmayla yer altı dışındaki mekânlarda nükleer silah denemeleri yapılması yasaklandı.

SALT-2 görüşmeleri devam ederken Soğuk Savaş döneminin en kapsamlı zirvesi 1975’te Helsinki’de toplandı. 35 Avrupa ülkesi, ABD ve Kanada’nın katılımıyla yapılan Avrupa Güvenlik ve işbirliği Konferansı (AGİK) sonucunda imzalanan Helsinki Nihai Senedi’yle Doğu ve Batı Bloku ülkeleri arasındaki ilişkilerin yürütülmesinde tarafların göz önünde bulunduracakları ilkeler tespit edildi.

1955’te kurulan Varşova Paktı içindeki ilk büyük gerginlik bir yıl sonra Macaristan ayaklanmasıyla yaşandı. 24 Ekim 1956’da Macaristan Komünist Partisi’ni iktidardan uzaklaştıran ayaklanmacılar İmre Nagy’nin başbakanlığında bir hükûmet kurdular. Nagy de 1 Kasım’da Macaristan’ın Varşova Paktı’ndan çekildiğini açıkladı. Fakat Budapeşte’ye giren Sovyet tankları ayaklanmayı bastırdı. SSCB ve Varşova Paktı yanlıları tekrar iktidara getirildi. Nagy ise gizlice yargılanarak 1958’de idam edildi.

1970’ de kurumsal gelişmelerin yanı sıra AT’nin ilk genişlemesi gerçekleşti. 1973’te İngiltere, Danimarka, İrlanda AT üyesi oldular. Üyelik için başvuran Norveç’in üyeliği kabul edilmesine karşın anayasa gereği yaptığı referandumda hayır sonucu çıkması nedeniyle AT’ye katılmadı.

ABD ile Japonya arasında savaşı hukuken sona erdiren barış antlaşması 1951’de imzalanmıştır.

ABD’nin Çin’in bütünleşik bir pazar olarak kalmasını hedeflediği politika Tek Çin Politikası’dır. Bu kapsamda ABD, XIX. yüzyılda Avrupalı sömürgeci devletlerin aksine Çin’in nüfuz alanlarına bölünmesine karşı çıkmıştır.

Birleşmiş Milletler (BM)’nin temel amacı uluslararası barış ve güvenliği sağlamaktır.

Potsdam Konferansı’nda Polonya’nın, Türk boğazlarının, Almanya’nın ve Avusturya’nın geleceği hakkında önemli görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Buna karşın SSCB’nin geleceği Potsdam Konferansı’nda görüşülen konular arasında yer almamaktadır.

Batılılar tarafından “işgale uğramış dost devlet” kabul edilen ülke Avusturya’dır.

Mareşal Tito’nun izlediği Stalin karşıtı tutum sebebiyle Yugoslavya’nın 1948’de Kominform’dan atılmasından sonra, örgütün merkezi Yugoslavya’nın başkenti Belgrad’tan, Romanya’nın başkenti Bükreş’e taşınmıştır.

9 Mayıs 1950’de Fransa Dışişleri Bakanı Robert Schuman tarafından ilan edilen plan çerçevesinde 1951’de altı Avrupa ülkesi (Belçika, Federal Almanya, Fransa, Hollanda, Lüksemburg, İtalya) arasında Avrupa Kömür ve Çelik Antlaşması imzalanarak Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) adıyla uluslar-üstü (supra-nasyonel) bir örgüt kurulmuştur.

Batı Avrupa ülkeleriyle ABD’nin yaptığı görüşmeler sonucunda hazırlanan Kuzey Atlantik Antlaşması 4 Nisan 1949’da Washington’da imzalanmıştır. Antlaşmayla, BM Şartı’ndaki “kolektif meşru müdafaa” ilkesine uygun olarak Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) kuruldu.

14 Mayıs 1955’te Varşova’da Arnavutluk, Bulgaristan, Çekoslovakya, Demokratik Almanya Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya, Romanya ve SSCB arasında Dostluk, İşbirliği ve Karşılıklı Yardım Antlaşması imzalanmıştır. Böylece, komünist partilerin iktidarda olduğu Doğu Avrupa ülkeleri de NATO gibi bir kolektif savunma örgütü çatısı altında bir araya gelmiştir.