SİYASİ TARİH - Deneme Sınavı - 22

CIA ‘in Küba’lı mültecilerden oluşan bir ordu ile Küba yönetimini devirmeye çalışması Domuzlar Körfezi Çıkarması olarak tarihe geçmiştir.

Sınırlı deneme yasağı anlaşması İngiltere- SSCB ve ABD arasında imzalanmıştır.Bu antlaşmayla yer altı dışındaki mekânlarda nükleer silah denemeleri yapılması yasaklandı.

Helsinki Nihai Senedi ile ülkelerin herhangi bir içişleri anlaşmazlığı durumunda iç işlerine müdahale edilmemesine karar verildi

Venezüella, Suudi Arabistan, Irak, İran ve Kuveyt gibi rezerv sahibi ülkeler, petrol fiyatlarını belirlemek ve kendilerini ilgilendiren sorunlarda ortak hareket edebilmek için 1960 yılında bir araya gelerek Petrol ihraç Eden Ülkeler Örgütü’nü (OPEC) kurmuşlardır.

Nasr'ın ölümünden sonra devlet başkanlığına getirilen Enver Sedat ile tarihte ilk defa bir Arap devletinin başkanı İsrail'İ ziyaret etmiş oldu.

ABD-ÇHC ilişkilerindeki Kore Savaşı'ndan beri devam eden 20 yıllık düşmanlık sona erdi. İki devletin yayınladıkları Şanghay Bildirgesi’yle ABD, Tayvan’ı ÇHC’nin bir parçası olarak tanıdı.

Ho Şi Minh’in liderliğindeki Viet Minh kuvvetleriyle sömürgeci Fransa arasında Birinci Hind-i Çinî Savaşı 1945 yılında başlamıştır.

ABD’nin Vietnam Savaşı başlarken kendisine stratejik hedef olarak belirlediği, “komünizmin bölgede yayılmasının önlenmesi” amacına ulaşılamadı.

Ocak 1968’de Çekoslovakya Komünist Partisi Birinci sekreteri olan Alexander Dubçek ekonomik ve siyasal hayatta “Prag Baharı” adı verilen reformlar yapmaya başladı.

1960’ta Avusturya, Danimarka, İsveç, Norveç, Portekiz, İsveç, İsviçre ve İngiltere tarafından, dış ticaret hedefleriyle sınırlı olmak üzere Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi (EFTA) oluşturuldu.

İkinci Dünya Savaşı sırasında ortak Nazi tehdidine karşı kurulan “zoraki koalisyon”, Almanya yenildikten hemen sonra dağılma emareleri göstermeye başladı. Savaş sırasında toplanan konferanslarda savaş sonrası Avrupa ve dünya düzeni konusunda temel ilkeler üzerinde anlaşmış olmalarına rağmen ABD ve SSCB’nin birbirlerine karşı tutumlarında çok önemli farklılaşmalar ortaya çıkmıştır.

Çekoslovakya’da 1946’da yapılan seçimlerden sonra Sosyalist Parti ve Komünist Parti’nin katılımıyla bir koalisyon hükümeti kurulmuştu. SSCB ile daha sıkı ilişkiler geliştirmek isteyen komünist Başbakan Klement Gottwald ile Moskova’ya mesafeli duran Dışişleri Bakanı Jan Masaryk arasında bir çekişme vardı. 10 Mart’ta da Dışişleri Bakanı Masaryk çalışma binasının önünde ölü bulundu. Uzun yıllar boyunca Masaryk’in pencereden atlayarak intihar ettiği ileri sürülmüş olsa da, 2004’te Çek Cumhuriyeti Emniyet Müdürlüğü tarafından hazırlanan bir raporla Masaryk’in öldürüldüğü kesinleşti. Tarihe Prag Darbesi olarak geçen bu olayla komünistler Çekoslovakya’da iktidarlarını pekiştirirken Batı Avrupa ülkeleri ve ABD ise SSCB’ye karşı bir savunma örgütü kurmak için düğmeye bastılar.

Milletler Cemiyeti’nin, barışın ihlalini önlemekteki yetersizliğinden hareketle BM’nin çok daha etkili bir yaptırım gücüne sahip olması düşünülmüştür. Bu çerçevede, tüm devletlerin temsil edildiği Genel Kurul adlı organın yanında, 15 üyeden oluşan ve uluslararası barış ve güvenliği ihlal eden devletlere karşı zorlama önlemleri alma yetkisine sahip Güvenlik Konseyi adında bir organ daha kuruldu. ABD, Çin, Fransa, İngiltere ve SSCB Güvenlik Konseyi’nin daimi üyeleri olarak kabul edildiler. Fakat bu beş daimi üyeye, alınabilecek kararları veto etme yetkisi tanınması, en baştan itibaren devletlerin eşitliği ilkesinin sorgulanmasına yol açtı. Bu durumda doğru yanıt A seçeneğidir.

SSCB Komünist Partisi’nin yanı sıra Bulgaristan, Çekoslovakya, Fransa, İtalya, Macaristan, Polonya, Romanya, Yugoslavya komünist partileri Kominform oluşumunun içinde yer aldı. Mareşal Tito’nun izlediği Stalin karşıtı tutum sebebiyle Yugoslavya’nın 1948’de Kominform’dan atılmasından sonra, örgütün merkezi Yugoslavya’nın başkenti Belgrad’tan, Romanya’nın başkenti Bükreş’e taşındı.

ABD’nin SSCB’yi ve kendi tabiriyle “uluslararası komünizmin yayılmasını durdurmak için” benimsediği yol “çevrelemeydi”. Dünyanın çeşitli bölgelerinde SSCB’nin (komünizmin) yayılma alanı olabilecek ülkeleri Batı ile yakın ilişki içine sokarak bir “güvenli alan” (steril bölge) oluşturmak amaçlanmaktaydı. 12 Mart 1947’de ABD Kongresi’nde bir konuşma yapan Başkan Truman, silahlı azınlıkların ya da dış güçlerin müdahalelerine dayanmaya çalışan özgür halklardan olan Türkiye ve Yunanistan’a toplam 400 milyon dolarlık askeri yardım yapılacağını duyurdu. Türkiye 19 Mart 1945’teki SSCB notasından beri Boğazlar ve doğu illeri konusunda Stalin’in talepleriyle karşı karşıyaydı. Yunanistan’da ise SSCB, komünist ELAS’ı, Kralcılar’a karşı desteklemekteydi. Tarihe Truman Doktrini olarak geçen bu konuşmayla Batı Bloku’nu oluşturma yönünde de önemli bir girişim başlatılmış oldu.

ABD Hazine ve Dışişleri Bakanlıklarının savaştan sonra hazırladıkları çeşitli raporlara göre Avrupa ülkelerindeki ekonomik sıkıntılar, hem komünistlerin güç kazanmasına elverişli bir ortam hazırlamakta hem de ABD’nin ihracatına zarar vererek ülke ekonomisini krizin eşiğine getirmekteydi. ABD Dışişleri Bakanı George Marshall 5 Haziran 1947’de Harvard Üniversitesi’nde yaptığı bir konuşmada, ABD’nin Avrupa’nın yeniden imarı için ekonomik yardım yapacağını açıklayarak Marshall Planı olarak isimlendirilen çözüm önerisini getirdi.

Avrupa’nın geleceği hakkında yaşanan anlaşmazlıkların bir benzeri Kore’de de ortaya çıktı. 1943’teki Kahire Konferansı kararlarına rağmen ABD ve SSCB ülkenin siyasal bütünlüğünün korunması yönünde görüş ayrılığına düşünce, 1948’de BM gözetiminde 38. paralelin güneyinde seçimler yapılırken SSCB Kuzey’de seçim yapılmasına izin vermedi. Stalin, Koreli komünist lider Kim İl Sung’un kurduğu hükümeti desteklemeye devam etti. Güney’de devlet başkanlığını kazanan Syngman Rhee’yi ise ABD destekliyordu. Kuzey’de SSCB’nin desteklediği komünistler Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti (Kuzey Kore) adıyla bir devlet kurarlarken güneyde ABD’nin desteklediği Batı yanlılarının kurduğu devletin adı Kore Cumhuriyeti (Güney Kore) oldu. Her iki devlet de as›l Kore’nin kendileri olduğunu ileri sürerek birbirlerinin topraklarında hak iddia etmekteydiler. 25 Haziran 1950’de Kuzey Kore birlikleri, iki ülkeyi ayıran 38. paralel üzerinden Güney’e saldırdı. ABD’nin çağrısıyla toplanan BM Güvenlik Konseyi Kuzey Kore’nin eyleminin barışın ihlali olduğuna ve saldırganın durdurulması için silahlı kuvvet kullanılmasına karar verdi. Kore Savaşı, ABD tarafından SSCB ve ÇHC destekli komünizmin yayılmasının durdurulması için verilen bir mücadele olarak görüldü.

Yumuşsama dönemi öncesinde Temmuz 1955’te ABD, Fransa, ‹ngiltere ve SSCB yetkilileri Cenevre’de bir araya gelerek Cenevre görüşmelerini gerçekleştirdiler.

Federal Almanya’nın NATO’ya üye olarak alınmasından hemen sonra 14 Mayıs 1955’te Varşova’da Arnavutluk, Bulgaristan, Çekoslovakya, Demokratik Almanya Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya, Romanya ve SSCB arasında Dostluk, İşlbirliği ve Karşlılıklı Yardım Antlaşması imzalandı. Böylece, komünist partilerin iktidarda olduğu Doğu Avrupa ülkeleri de NATO gibi bir kolektif savunma örgütü çatısı altında bir araya gelmiş oldular. Varşova Paktı’nı kuran antlaşmada da BM Şartı’nın 51. maddesinde yer alan kolektif meşru müdafaa hakkına atıf yapılmakta ve İttifak’ın sadece savunma amaçlı olduğunun altı çizilmekteydi. NATO’nun ve Varşova Paktı’nın karşılıklı olarak savunmaya vurgu yapıyor olmaları, Soğuk Savaş’ın bu iki karşıt blok arasında giderek tırmanmakta olduğu gerçeğini değiştirmiyordu.

U-2 Olay› sadece Doğu ve Batı bloklar› arasında diyalog çabalarını olumsuz yönde etkilemedi, ayn› zamanda SSCB’nin Türkiye ile ilişkileinde de bir krize yol açtmıştır.