SİYASİ TARİH - Deneme Sınavı - 10

Irak’a yönelik bir askerî müdahaleyi meşru kılacak herhangi bir BM Güvenlik Konseyi kararı alınmamış olmasına karşın ABD, İngiltere, Avustralya ve Polonya’nın oluşturduğu koalisyon güçleri 20 Mart 2003’te “Irak’a Özgürlük Operasyonu” çerçevesinde Irak’ı işgal etmeye başlamıştır.

Tilsit Antlaşması Temmuz 1807’de Rus Çarı I. Alexander ile Napoleon’un Avrupa’da nüfuz alanları kurma konusunda uzlaşma sağladıkları antlaşma olmuştur.

1848’in yarattığı yeni çerçevede, dünyaya bakışın da değiştiği görülmektedir. XIX. yüzyılın ilk çeyreğine damgasını vuran Romantizm (İdealizm) yerini Realizm’e bırakıyordu.

İtalya, Almanya ve Avusturya-Macaristan arasında Mayıs 1882’de Üçlü İttifak kurulmuştur.

Rusların Kazakistan’ı istilası ile Hazırlık Dönemi başlar. Bu dönemde Kazak aydınları süratle Rusça öğrenirler ve bu dille yazılan eserler aracılığı ile Avrupa’nın ve dünyanın diğer ülkelerinin edebiyat ve fikir hayatı ile yaşayışları hakkında bilgiler edinirler. Bu şekilde Kazak edebiyatında roman, hikâye, tiyatro gibi yeni türler ortaya çıkar.

Ahmet Baytursınulı’nın üzerinde durduğu en önemli meselelerden biri Kazak alfabesi ve Kazakçanın gramerini hazırlamak. Bu dönemde kitap basımı işi de gelişti. 1862-1900 yılları arasında 70 civarında Kazak kitabı basıldısı, 20. yüzyıl başında yayınlanan Aykap ve Kazak gazetesi, Kazak edebiyatının gelişmesi¬ne. 2 Şubat 1913’de Orınbar’da basılmaya başlayan ve 3.000 (üç bin) adet basılan gazetede bilimi ve sanatı öven yazıların yanı sıra daha önce ya¬yınlanan gazetelerdeki yazıların bibliyoğrafyasına yer verilmiştir.

20 Ağustos 1919’da Ruslar, millî hükümeti yıkarak yerine Kazakistan Muhtar Sovyet Sosyalist Cumhuriyetini kurarlar. Böylece Kazakistan’da Sosyalizm ve Komünizmin baskısı altında bir edebiyat ortaya çıkar. Bu dönem Sovyet Dönemi olarak adlandırılır.

1920’li yılların sonunda Sovyet hükümeti ekonomisini yoluna koymaya başlar. İlk beş yıllık plan kabul edilir. Buna benzer planlar her beş yılda bir yapılır. Bu yüzden bu döne¬me “beş yıllıklar devri” denilir.

Savaş suçluları tutuklanmıştır.

1930’lu yıllarda tiyatronun gelişmesine en çok emeği geçen Beyimbet Maylin oldu. “Bizdin cigitter”, “Calbır” ve “Amankeldi”de bağımsızlık mücadelesinde kolları sıvayan gençleri anlattı. Yine bu dönemde M. Avezov’un L. Soholev ile birlikte yazdığı tragedyası önemli bir yer tutar. Avezov, piyes yazmakla kalmadı, aynı zamanda tiyatro eleştirmenliği de yaptı. Yazdığı ilmi yazılarla da tiyatronun gelişmesine hizmet etti.

Savaş sırasında ABD’nin 1941’de çıkarttığı Ödünç Verme ve Kiralama Yasası çerçevesinde aktardığı yaklaşık 31 milyar dolarlık yardım sayesinde ayakta durabilen İngiltere, Harry Truman’ın Japonya teslim olduktan hemen sonra Eylül 1945’te bu yasayı yürürlükten kaldırmasıyla zor duruma düştü.

ABD ve İngiltere tarafından Ağustos 1941’de ilan edilen ve BM’nin kuruluşunda da temel ilkelerden bazılarını oluşturacak olan Atlantik Bildirgesi’nin (Atlantic Charter) ardından, Ocak 1942’de Birleşmiş Milletler’in Bildirgesi’nin (Declaration by the United Nations) yayınlanmasıyla, henüz fikir aşamasında olan örgütün ismi ilk kez telaffuz edilmişti.

BM’nin ayrıca Ekonomik ve Sosyal Konsey, Uluslararası Adalet Divanı, Vesayet Konseyi ve Sekretarya adında organları ve BM bağlı olarak çalışan çok sayıda ihtisas ajansı bulunmaktadır.

ABD, İngiltere ve SSCB liderleri Potsdam’da toplandıklarında Sovyet ordusu (Kızıl Ordu) Baltık devletlerini, Bulgaristan’ı, Çekoslovakya’yı, Macaristan’ı, Polonya’yı ve Romanya’yı control altına almıştı. Bu ülkelerde komünistler güçlenmekteydi. Gürcistan 1921'de Sovyetler Birliği'ne katılmıştı.

Avusturya ise Baıtlılar tarafından “işgale uğramış ‘’dost devlet” kabul edilmiş olduğundan bu devletle bir barış antlaşması yapılmasına ihtiyaç duyulmadı. Bununla birlikte Avusturya ile ABD, İngiltere ve SSCB arasında 15 Mayıs 1955’te “Avusturya Devlet Antlaşması” imzalandı. Antlaşmayla, Avusturya’nın egemenliği teminat altına alınmakta ülkede Nazi ve faşist partilerinin kurulamayacağı düzenlenmekteydi. Antlaşma, Avusturya’yı daimi tarafsız statüye soktu. Bundan dolayı Avusturya hâlen NATO üyesi değildir.

Soğuk Savaşı tabiri İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ilk kez İngiliz romancı George Orwell tarafından Ekim 1945’te bir İngiliz gazetesine yazılan Almanya’nın geleceğiyle ilgili bir makalede kullanılmıştır. ABD Başkanı Truman’ın danışmanı Bernard Brauch ise Nisan 1947’de yaptığı bir konuşmada ABD ve SSCB arasındaki ilişkileri yorumlarken Soğuk Savaşı benzetmesini yapmıştır. Tam olarak hangi olaydan sonra başladığı net olmamakla birlikte 1945-1948 döneminde yaşanan bir dizi gelişme, Soğuk Savaş taraflarının belirginleşmesine yol açmıştır.

Eylül 1954’te ABD, Avustralya, Filipinler, Fransa, İngiltere, Pakistan ve Tayland arasında imzalanan Manila Antlaşması’yla Güneydoğu Asya Antlaşması Örgütü (SEATO) adlı bir askerî ittifak kuruldu.

Federal Almanya’nın NATO’ya üye olarak alınmasından hemen sonra 14 Mayıs 1955’te Varşova’da Arnavutluk, Bulgaristan, Çekoslovakya, Demokratik Almanya Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya, Romanya ve SSCB arasında Dostluk, İşbirliği ve Karşılıklı Yardım Antlaşması imzalandı. Böylece, komünist partilerin iktidarda olduğu Doğu Avrupa ülkeleri de NATO gibi bir kolektif savunma örgütü çatısı altında bir araya gelmiş oldular.

BM Genel Kurulu 29 Kasım 1947 aldığı 181 sayılı karar ile Filistin’in bir Arap, Bir Yahudi devleti kurulacak şekilde bölünmesine, Kudüs’ün ise her iki devletede ait olmayacak şekilde uluslararası yönetim altına sokulmasına karar verildi. Kararla Filistin’in %44’ü Araplara %56’sı Yahudilere bırakılmaktaydı.

XIX. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun Suriye topraklarında doğup gelişen Arap milliyetçiliği düşüncesi, Birinci Dünya Savaşı sonrasında Batılıların kendilerini aldattığını düşünen birçok Arap aydınının temel ideolojisi hâline gelmişti. Mısır’da bir yandan, 1928’de Hasan El Benna tarafından kurulan Müslüman Kardeşler örgütünün islam birliğini hedefleyen (Pan İslamist) düşünceleri taraftar toplarken, diğer yandan da Arap milliyetçilerinin Arap Biriği (Pan Arabizm) fikri yaygınlaşıyordu.