SİYASİ TARİH - Deneme Sınavı - 14

Birinci Fas Krizi, dünya savaşına giden süreçte ilk kırılmadır. Çünkü 1875'ten beri Fransa ve Almanya arasında bir savaşın başlaması olasılığı ilk kez belirgin bir şekilde hissedildi.

Savaşın başlamasına bir kıvılcım yetmişti. Nitekim Avusturya - Macaristan İmparatorluğu Veliahdı Arşidük François Ferdinand'ın saraybosna'daki ordu manevraları ziyareti sırasında 28 Haziran 1918'de Gavrilo Prencip adlı bir sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesi dünyayı savaşa sürükledi.

Verdun Savaşı Birinci Dünya Savaşı'nın en kanlı çarpışmalarından biri olarak tarihe geçti. Bir yıla yakın süren savaşın sonucunda Fransızlar 337 bin, Almanlar ise 337 bin kayıp vermişlerdir.

Bu antlaşmaya göre Adana, Antakya Bölgesi, Suriye kıyıları ve Lübnan Fransa'ya, Musul hariç Irak İngiltere'ye bırakıldı.

Paris'te bir araya gelenler dünya savaşının çıkmasından Almanya'yı sorumlu tutma konusunda hemfikirdiler. Bu nedenle sözü edilen ülkeye ceza verme, silahsızlandırma, savaş tazminatı ödetme, sınırları küçültme ve sömürgelerini paylaşma gibi bedeller ödetmeyi amaçladılar.

Başkan Wilson 4. ilkesinde, "Her ülkenin silahlarını, iç güvenliğin gerektiği dereceye indirmek için karşılıklı garantilerin verilip alınması" esasını önce sürmüştü. Milletler Cemiyeti Misakı'nın 8. maddesi söyledir: "Cemiyet üyeleri barışı korumanın; milli silahları ve teçhizatı, milli güvenlik ve milletler arası yükümlülüklerin müştereken yerine getirilmesi ile uyumlu en düşük noktaya indirilmesini gerektiğini kabul ederler"

Fransa’nın Almanya’yla ateşkes imzalamadan önce ülkeyi terk etmiş olan ve gıyabında ölüme mahkûm edilmiş bulunan General Charles de Gaulle, Vichy Hükûmeti’ni tanımadığını belirterek, anavatan toprakları dışında bir direniş gücü oluşturmaya çalıştı. İngilizler, çok geçmeden O’nu “özgür Fransa’nın lideri” olarak kabul ederek iş birliğine gitti.

Almanya 1943 yılından itibaren Müttefik devletler karşısında üstünlüğünü yitirdi. Müttefiklerin, 6 Haziran 1944’te Fransa’nın Normandiya kıyılarına çıkarma yaparak “ikinci cepheyi” açmaları, Almanlara ölümcül bir darbe vurdu

Müttefik blok, 1942 sonbaharından itibaren Almanya’yı nihai yenilgiye uğratmak için planlar yaptığı bir sırada, Türkiye üzerinde baskıyı arttırdı ve savaşa girmesini talep etmeye başladı. Nitekim Churchill ve İsmet İnönü 30 Ocak- 1 Şubat 1943’te Adana- Yenice istasyonu’nda bir araya gelerek Türkiye’nin savaşa girip girmeme konusunu tartıştılar.

Şubat 1763’te Fransa, İngiltere, İspanya ve Portekiz arasında imzalanan Paris Antlaşması’yla Fransa Kuzey Amerika’daki topraklarını kaybetti.

Bu ortam içinde Paris halkı, 14 Temmuz 1789’da monarşinin sembolü olan Bastille (Bastil) hapishanesinin önünde toplandı. Buradaki karışıklıklar sırasında askerlerle çatışma çıktı. Halk birdenbire büyüyen kanlı olaylar sırasında Bastille’i ele geçirdi. Bu durum karşısında Kral geriledi ve Üçüncü alt-Meclisin ilan ettiği Millî Meclisi tanımaya yanaştı. Fransız Devrimi başlamıştı.

Paris halkı 14 Temmuz 1789’da monarşinin sembolü olan Bastille (Bastil) hapishanesinin önünde toplandı. Buradaki karışıklıklar sırasında askerlerle çatışma çıktı. Halk birdenbire büyüyen kanlı olaylar sırasında Bastille’i ele geçirdi. Bu durum karşısında Kral geriledi ve Üçüncü alt-Meclisin ilan ettiği Millî Meclisi tanımaya yanaştı. Fransız Devrimi başlamıştı.

Fransa’daki bu gelişmeler mücadele ruhunu biledi. Savaşın kaderi de Fransa’nın lehine değişmeye başladı. Fransa, ‹ngiltere ve Hollanda’ya da savaş açtı. Bu savaş, Avrupa devletlerinin aralarında birleşerek Fransa’ya karşı sürdürecekleri ve 1815’e kadar yedi kez tekrarlanacak Koalisyon Savaşları’nın birincisidir.

Fransa’ya karşı Avrupa’da ‹kinci Koalisyon doğdu. Fransa bir kez daha güç durumda kalmıştı. Mısır seferinin de iyi gitmediği bir sırada Napoleon, savaş meydanını bırakıp gizlice Paris’e geldi ve 9 Kasım 1799’da “18 Brumaire Darbesi”ni gerçekleştirdi.

Temmuz 1807’de yapılan Tilsit Antlaşması’yla Rus Çarı I. Alexander ile Napoleon Avrupa’da nüfuz alanları kurma konusunda anlaştılar. Fransa, Rusya’nın Finlandiya ve Balkanlar üzerindeki haklarını kabul etti. Rusya ise Fransa’nın Avrupa’yı denetlemesine onay verdi. Ayrıca Rusya, Fransa’nın ‹ngiltere’ye karşı başlattığı “kıta ablukası”na katılacaktı.

Fransız ordusunun ‹spanya’yla meşgul oluşunu bir fırsat olarak gören Avusturya, Pressburg Antlaşması’yla kaybettiği toprakları alabilmek ümidiyle ‹ngiltere’yle yeniden bir koalisyon oluşturarak Nisan 1809’da Almanya ve Kuzey ‹talya’ya girdi. Viyana yakınlarındaki Wagram’da Temmuz 1809’da yapılan muharebede, Napoleon bir kez daha Avusturya’yı yenerek, Balkanlar bölgesinde Avusturya’dan aldığı toprakları kendisine bağladı. Ayrıca Polonya’da da Fransa’nın kontrolünde Varşova Büyük Dükalığı kuruldu. Özellikle bu hamle Rusya ile Fransa’nın arasının iyice soğumaya başlamasına sebep olacaktır

Verona Kongresi Avrupa Uyumu çerçevesinde düzenlenen kongrelerin sonuncusu oldu. Avrupa’nın yeni siyasi güçleriyle uzlaşmak yerine onlara karşı tutucu ve güçsüz rejimleri ayakta tutmaya çalışan bu sistem başarısız kalmaya mahkûmdu. Metternich’in tüm çabalarına rağmen “Avrupa Uyumu” denilen sistem, ne liberalizmin ve milliyetçiliğin, ne de uzun dönemde öteki siyasi akımların gittikçe güçlenmesini önleyebilmiştir. Bu ise doğrudan doğruya sistemin çöküşünü hazırlamıştır. Zenginleşen burjuvazi, kendi görüşüne uygun bir hükûmet biçimi doğrultusunda çalışıyordu. Napoleon’un yenilgisinden bu yana Avrupa’daki yenilikçi akımlar üzerinde yoğunlaşan baskıların, en sonunda bir patlamaya yol açması kaçınılmazdı

Fransız Devrimi, devrim sonrasında yaşanan uzun süreli savaşlar ve XVIII. yüzyılın son çeyreğinde başlayan Sanayi Devrimi’nin (‹kinci Ünite’de ele alınacaktır) meydana getirdiği siyasal, ekonomik ve sosyal şartlar, Avrupa’da yeni siyasal doktrinlerin ortaya çıkmasına ve taraftar toplamasına yol açtı. 1819’da “Liberalizm”, 1820’de “Radikalizm”, 1832’de “Sosyalizm”, 1835’te “Muhafazakârlık” kelimeleri siyasal alanda kullanılmaya başladı. Yine 1830’larda “bireycilik”, “anayasacılık” gibi kavramlar yaygınlık kazandı. “Milliyetçilik” ve “Komünizm” ise 1840’larda siyaset sözlüğüne dahil oldular.

ABD’nin bu ilk yıllarında, ana hatlarıyla ‹kinci Dünya Savaşı’na kadar sürecek olan temel bir dış politika ilkesi de ortaya çıktı. “Yalnızcılık” (izolasyonizm) adı verilen bu ilke iki aşamada olgunlaştı. Birincisi, ilk başkan Washington’un görev süresinin sonunda 1796’da Kongre’de yaptığı “Veda Konuşması”dır. Washington, ABD’nin bağımsızlığını koruyabilmesi için mutlaka dış etkilerden uzak kalması gerektiğinin altını çizerek “Avrupa ile mümkün olduğunca az siyasi ilişki kurulmasını” ve “yabancı ülkelerle sürekli ittifaklara girmekten kaçınılmasını” salık vermesidir. 1798-1800 yılları arasında Fransa, 1812’de ise ‹ngiltere’yle savaşsa da Avrupa’daki siyasi durum sayesinde, bu ülkelerle barış yapmayı başardı.

Robespierre, Cumhuriyet’e ihanetle suçlanarak bazı Jacobin arkadaşlarıyla birlikte 28 Temmuz 1794’te idam edilmiştir.