SİYASİ TARİH - Deneme Sınavı - 10

Woodrow Wilson’dan sonra ABD Başkanlığı’na seçilen Waren G. Harding, 1921’den itibaren dış politikada izolasyonu (Monreo Doktrini) benimsedi ve ülkesinin Milletler Cemiyeti’nin dışında kalmasını kararlaştırdı.

ABD, İngiltere, Japonya, Fransa ve İtalya arasında 6 fiubat 1922’de imzalanan “Deniz Silahlarının Sınırlandırılması Antlaşması’yla bu devletlerin sahip olabilecekleri maksimum deniz gücü belirlendi.

ABD’nin ve Sovyet Rusya’nın Milletler Cemiyeti’nde yer almaması, Fransa ve İngiltere arasında görüş ayrılıklarının derinleşmesi de barışın uygulanmasını sekteye uğratan etkenlerdir.

Almanya Eylül 1926’da Milletler Cemiyeti Konseyi’ne daimi üye olarak girdi.

Küçük Antant, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun ardından kalan boşluğu doldurmak, Tuna ve Balkanlar bölgesinde istikrarı kurmak üzere yapılmıştı.

Çözüm: Balkanlar 1875’ten sonra âdeta “saatli bir bombaya” dönüştü. 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşından sonra imzalanan ve statükoyu alt-üst eden Ayastefanos Antlaşması (3 Mart 1878) ile Berlin Antlaşması (13 Temmuz 1878) Avusturya-Macaristan’ın tepkisine yol açtı.

Alman İmparatoru II. Wilhelm, 31 Mart 1905’te bir savaş gemisi ile Tanca’ya çıkarak, Almanya’nın Fas’taki çıkarlarının korunacağını ve Fas’ın bağımsız bir devlet olarak varlığını sürdürmesi gerektiğini açıkladı. Bu hamle, “Birinci Fas krizi” olarak adlandırılan uluslararası gelişmenin fitilini ateşledi.

Çözüm: Rusya’nın Panslavist politikası ve Avusturya-Macaristan’ın yayılma isteği, Balkan coğrafyasının gerilmesine yol açmıştı. Bulgaristan’ın bağımsızlığını ilan etmesi (1908) bu gerilimi arttıran unsurlardan biri olmuştu.

Çözüm: Osmanlı Hükümeti’nin ateşkes isteğine bir süre cevap vermeyen müttefik Balkan Devletleri, 3 Aralık 1912’de bu isteğe olumlu yaklaşarak, ateşkes antlaşmasını imzaladılar. Londra’da başlayan barış görüşmeleri 30 Mayıs 1913’te sonuçlandı ve Midye-Enez çizgisi sınır olarak saptandı.

Almanya, bir oldubitti ile Osmanlı İmparatorluğu’nu savaşa sürükleyerek üzerindeki yükü hafifletmeye çalıştı. Nitekim Osmanlı Hükûmeti tarafından donanma komutanlığına getirilen Alman Amirali Souchon, başta Yavuz ve Midilli olmak üzere Osmanlı donanmasını 29-30 Ekim 1914’te Karadeniz’e çıkartarak Odessa ve Sivastopol gibi Rus limanlarını bombardıman ettirdi. Bu olay üzerine Rusya 2 Kasım’da, İngiltere ve Fransa da 5 Kasım’da Osmanlı İmparatorluğu’na savaş ilan ettiler.
Osmanlı İmparatorluğu da 12 Kasım 1914’te bu devletlere resmen savaş açarak çöküşünü hızlandıracak adımı attı.

İtalya’nın temel amacı daha fazla toprak vaat edenlerin safında savaşmaktı. Nitekim İtilaf Devletleri’nin kendi aralarında yaptıkları 26 Nisan 1915 tarihli Londra Antlaşması genişleme amacı taşıyan İtalya’ya önemli vaatlerle doluydu.

Kral tarafından Başbakanlıktan uzaklaştırılan Venizelos, Selanik’te bir ayaklanma çıkartarak, ayrı bir hükûmet kurdu. İngiliz-Fransız birlikleri Atina’ya girerek, Kral› tahttan indirerek, oğlu Aleksandr’ı başa geçirdiler. Yeni dönemde tekrar başbakanlığa getirilen Venizelos, 26 Haziran 1917’de İttifak Devletleri’ne savaş açtı.

Görüşmeler sonunda Osmanlı İmparatorluğu, 30 Ekim 1918’de Mondros Ateşkes Antlaşması’nı imzalayarak savaştan çekildi. Bu antlaşma imparatorluğu âdeta siyasal açıdan sona erdirici bir niteliğe sahipti.

Siyasi Tarih kitapları genellikle Fransız Devrimi’nin yapıldığı 1789 yılını bir başlangıç noktası olarak alırlar.

Paris halkı, 14 Temmuz 1789’da monarşinin sembolü olan Bastille (Bastil) hapishanesinin önünde toplandı. Buradaki karışıklıklar sırasında askerlerle çatışma çıktı. Halk birdenbire büyüyen kanlı olaylar sırasında Bastille’i ele geçirdi.

Fransa’da sol kanatta yer alan ve yönetimde gittikçe etkisi artan bir grup (Girondin’ler), Devrim Avrupa’ya yayılmadıkça Fransa’nın güven içinde olamayacağı görüşündeydi. Bunun için de savaşın gerekliliğine inanıyorlardı. Sağ kanatta yer alan bazıları da bir savaşın halkı Kral’ın çevresinde toplayacağı ve böylece Devrim’in ılımlı bir çizgide tutulabileceği görüşündeydi. Dış ve iç ortam böylesine uygun bir hale gelince, savaş kaçınılmaz demekti. Nitekim 20 Nisan 1792’de Meclis Avusturya’ya savaş açtı.

Devrim sonrası Fransa’da yeni iç huzursuzluklar baş gösterdi. Uzun süren savaş sebebiyle ülke ekonomisi zor durumdaydı. Krallık yanlıları yönetime karşı isyana başladı. Bu isyanların bastırılmasında henüz 24 yaşındayken 1793’te general rütbesine yükseltilmiş olan Napolyon Bonapart önemli bir rol oynadı.

Napolyon 9 Kasım 1799’da “18 Brumaire Darbesini” gerçekleştirip başa geçti. 30 Mart 1814’te Koalisyon güçleri Paris’e girdi. Napolyon’u imparatorluktan feragat ederek teslim aldı. Daha sonra da Akdeniz’deki Elbe adasına sürgüne gönderildi.

Çözüm: 9 Mart 1814’te İngiltere ile Avusturya, Rusya ve Prusya arasında Chaumont Antlaşması imzalandı. Buna göre, aralarında 20 yıllık bir “Dörtlü İttifak” oluşturuldu.

Belçika üzerine yürüyen Napoleon’un ordusu 18 Haziran 1815’te Brüksel yakınlarındaki Waterloo’da Müttefiklerle yaptığı savaşı kaybetti. Bu hezimet, Napoleon’un siyasi kariyerinin de sonu oldu.