SİYASİ TARİH II

Yüzdeler Antlaşması:
1944’teki Moskova Konferansı sırasında, İngiltere Başbakanı Churchill ve SSCB lideri Stalin, savaş sonrasında Avrupa’da kurulacak nüfuz alanları üzerinde “sözlü
olarak” anlaştılar. Buna göre, SSCB Romanya’da %90, Bulgaristan’da %75; İngiltere ise Yunanistan’da %90 nüfuza sahip olacaklardı. Macaristan ve Yugoslavya’da ise iki tarafın nüfuzu eşit olacaktı.

1946 tarihleri arasında 21 devletin katıldığı bir dizi konferans düzenlendi. Sonunda Paris Barış Antlaşmaları 10 Şubat 1947’de imzalandı. Bulgaristan, Finlandiya, İtalya, Macaristan ve Romanya’yla çeşitli sınır düzenlemeleri yapıldı. Almanya’yla (birleşme gerçekleşmediği için) ve Avusturya’yla (işgale uğramış devlet statüsüne sahip olduğu için) barış antlaşması imzalanamadı. Japonya’yla ise ABD ile ayrı bir antlaşma imzaladı.

Uluslararası barış ve güvenliğin korunmasında başlıca sorumluluk Güvenlik Konseyi’ndedir (m. 24). Ancak, saldırıya uğrayan devletin meşru müdafaa hakkı söz konusudur. Bunu yalnız başına yapacağı gibi “ortaklaşa” da yapabilir. BM Şartı böylece kolektif güvenlik örgütlerinin de önünü açmış, bunları da ayrıca düzenlemiştir (m. 52-54).

Mccarthyizm: Cumhuriyetçi Parti’den 1947-1957 yıllarıarasında ABD senatörü olan McCarthy’nin adıyla anılan politik davranış biçimi. McCarthy, Soğuk Savaş’ın
başlangıç yıllarında binlerce Amerikalıyı SSCB’yle iş birliği yapmakla suçlamıştı.
McCarthyizm, muhalif siyasi duruşu baskı altına almak için uygulanan, çoğu zaman dayanaksız suçlama ve iftiraları tarif etmek için kullanılır.

İkinci Vuruş Yeteneği:
Nükleer silahların yayılmaya başlamasıyla geliştirilen bu tabir, taraflardan biri saldırdığında, saldırıya uğrayan tarafın, karşılık vererek saldırganı yok etme yeteneğine sahip olması demekti. Kısaca çıkacak bir nükleer savaşın kazananı olmayacaktı. Buna duruma “karşılıklı yok etme garantisi” (mutual assured destruction) adı verildi.

Mayıs’ta kurulan Filistin Özel Komisyonu (UNSCOP) çatışmanın kaynaklarını araştırmak ve çözüm yolları önermekle görevlendirildi. UNSCOP, Filistin’de iki ayrı devletin kurulmasını ve Kudüs’ün BM denetimine bırakılmasını önerdi. Arapların başından başlayarak BM ile işbirliğini reddetmeleri, Yahudi soykırımının Batı’da yarattığı Yahudi sempatisi ve Siyonistlerin lobi çalışmaları sayesinde Kasım 1947’de BM Genel Kurulu bölünmeyi onayladı.

Savaş sonrasında Asya kıtasındaki en önemli gelişme hiç kuşkusuz Çin Devrimi’dir. 1937’de başlayan Japon işgaline karşı Çan Kay Şek önderliğindeki milliyetçilerle Mao önderliğindeki komünistler birlikte savaşmışlardı. Kuzeyde komünistler, güneyde ise milliyetçiler denetimi ellerinde tutuyorlardı.

Ekonomik ve Sosyal Konsey (ECOSOC) örgütün ekonomik, sosyal, kültürel alanlardaki çalışmalarını yürütmek için kurulmuştur (m. 62/1). ECOSOC, Uluslararası Para Fonu’ndan (IMF) Bilim ve Kültür Örgütü’ne (UNESCO) bir dizi uzmanlık kuruluşuyla iş birliği yaparken insan hakları konusunda pek çok antlaşma/sözleşmeyi de hazırlamıştır. 1948 tarihli İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi bunların en bilinenidir.

1947’de Avrupa’daki 9 komünist partinin katılımıyla Kominform kuruldu (Polonya, SSCB, Çekoslovakya, Macaristan, Romanya, Bulgaristan, Yugoslavya, İtalya ve Fransa)

17 Mart’ta imzalanan Brüksel Antlaşması’na İngiltere, Fransa ve “Benelux” devletleri (Belçika, Hollanda, Lüksemburg) katılmışlardı.

Savaş sonrasında bir barış antlaşması imzalamak üzere 29 Temmuz-15 Ekim 1946 tarihleri arasında 21 devletin katıldığı bir dizi konferans düzenlendi. Sonunda Paris Barış Antlaşmaları 10 Şubat 1947’de imzalandı.

İkinci Dünya Savaşı ve sonrasında yaşanan insan hareketleri önceki boyutlarını aştı. Savaşta ve sonrasında yaşanan gelişmeler nedeniyle yalnızca Avrupa’da 30 milyon kişinin yer değiştirdiği hesaplanıyordu. Diğer kıtaları işin içine kattığımızda 100 milyonlarca kişinin evinden, yerinden, yurdundan koparıldığını söyleyebiliriz. Benzer bir hareketlilik, daha küçük ölçekte Birinci Dünya Savaşı sonunda da yaşanmış ve Milletler Cemiyeti (MC) çatısı altında “Nansen Pasaportu”yla geçici bir çözüm üretilmişti.

Doğu Avrupa’daki sosyalist ülkeler için Batı literatüründe uzun süre “Demir Perde Ülkeleri” nitelemesi yapılmıştır.

Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü ise çevreleme politikasının bu coğrafyadaki askerî ittifakı ve temel direği işlevini gördü.

SSCB, önderlik rolünü ekonomik alanda da oynamaya çalıştı. 1949’da SSCB, Bulgaristan, Çekoslovakya, Macaristan, Polonya ve Romanya’nın katılımıyla CO- MECON kuruldu. Marshall Yardımı’nı yürütmek için kurulan Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü’ne yanıt niteliğinde kurulan örgütün amacı, iş birliği ve eş güdüm yoluyla üye devletlerin ekonomik kalkınmalarını desteklemekti.

Soğuk Savaşı “soğuk” kılan nükleer silahların varlığı oldu

Kuzey Afrika cephesi dışında Savaş’a doğrudan katılmasa da Orta Doğu’da savaş sonrasında çok önemli gelişmeler yaşandı. İran, 1942’de kuzeyden SSCB, güneyden İngiltere tarafından işgal edilmişti

Savaş sonrasında Orta Doğu’da yaşanan bu köklü değişim/dönüşümün bir benzeri de Asya kıtasında yaşandı. Öyle ki bu gelişmelerin çoğu günümüz uluslararası ilişkilerinde de belirleyici rol oynamaktadır. Güneydoğu Asya savaşın en dehşet verici olaylarına sahne olmuş ve neredeyse tamamı Japon işgaline uğramıştı.

Savaş sonrasında Asya kıtasındaki en önemli gelişme hiç kuşkusuz Çin Devrimi’dir.

Latin Amerika ülkeleri İkinci Dünya Savaşı’na fiilen katılmadı ve bir yıkıma uğramadı.