SİYASİ TARİH II - Deneme Sınavı - 9

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra dünya petrol rezervlerinin yaklaşık % 70’ine sahip olan Orta Doğu coğrafyasının önemi giderek artmaya başladı. Özellikle ABD ve Batı’nın Orta Doğu ülkeleriyle ilişkilerinin temel parametresini petrol oluşturmaya başlamıştı. Venezüella, Suudi Arabistan, Irak, İran ve Kuveyt gibi rezerv sahibi ülkeler, petrol fiyatlarını belirlemek ve kendilerini ilgilendiren sorunlarda ortak hareket edebilmek için 1960 yılında bir araya gelerek Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nü (OPEC) kurmuşlardı. Doğru cevap B'dir.

Kıbrıs Barış Harekâtı’ndan sonra ABD'nin Türkiye’ye uyguladığı silah ambargosu ne zaman kısmen kaldırıldı?

Lübnan’da 1975 yılında başlayan iç savaşın, ülkenin kendi toplumsal ve siyasal yapısından kaynaklanan nedenleri de bulunmaktaydı. Lübnan Sünnilerin, Şiilerin, Dürzîlerin, Hristiyan Marunîlerin, Rum Ortodoksların, Katoliklerin ve Yahudilerin yaşadığı heterojen bir nüfus yapısına sahipti. 1940’ların ortasında bütün bu etnik grupları ve mezhepleri dengede tutacak bir uzlaşma ortamı oluşturulmuşsa da bu dengedeki herhangi bir kaymanın ülkeyi iç savaşa sürüklemesi kaçınılmazdı. Doğru cevap A'dır.

Bolşevik Hükûmet savaştan çekilerek Almanya ve müttefikleriyle 3 Mart 1918’de Brest-Litovsk Antlaşması’nı imzaladı.

1973’te petrol ambargosuyla başlayan ekonomik kriz Batı ekonomileri için başta ciddi zorluklara neden olsa da petrol üreten ülkelere akan kaynakların bu ülkeler tarafından kullanım biçimi, Batı ekonomilerinin krizden maksimum faydayı sağlamalarıyla sonuçlandı: Öncelikle kriz sonucu büyük gelirler elde eden İran, Irak, Venezuela, Cezayir gibi ülkeler elde ettikleri büyük fonları ulusal kalkınma programlarının finansmanında kullandılar. Doğru cevap A'dır.

Dekolonizasyon, sömürgeden kurtuluş anlamına gelmektedir.

Filistin Sorununun tetiklediği ve iç savaşa sürüklediği ülkelerden bir diğeri Lüb­nan oldu. Lübnan’da 1975 yılında başlayan iç savaşın, ülkenin kendi toplumsal ve siyasal yapısından kaynaklanan nedenleri de bulunmaktaydı.

1980’lerin başında Brezilya ve Meksika ekonomilerinin iflasına neden olan gelişmeler dünya ekonomisinde Batı egemenliğinin çok daha belirgin hâle gelmesine, buna paralel olarak artan ekonomik ve siyasal hegemonyanın belirginleşmesine ve ulusal kalkınmacılığın iflasına neden oldu. Doğru cevap B'dir.

Kamboçya, Vietnam ve Afganistan gibi ülkelerin Sovyet etkinlik alanı altına girmesi ÇHC’nin “çevreleyen ama çevrelenen” bir ülke konumuna gelmesine ve ABD-ÇHC işbirliğinin darbe yemesine yol açmıştır. Doğru cevap E'dir. 

“Yeşil Kuşak Doktrini” olarak da adlandırılan bu doktrine göre, Orta Doğu’da İslam, komünizme ve SSCB’ye karşı kullanabilirdi. Bunun yolu ise bölgede ABD politikalarıyla uyumlu ülkelerde İslami gelişimi kontrol ederek, uyumsuz ülkelerde ise kışkırtarak, bu bölgelere SSCB etkisinin girmesini önlemek ve SSCB’yi “Yeşil Kuşak” ile çevrelemekti. Doğru cevap B'dir.

Avrupa’nın özerklik alanını genişleten bu olgu ilk darbeyi 1968 yılında SSCB’nin Çekoslovakya’yı işgali ile yemişti. Doğru cevap C'dir.

Hitler, Avusturya Başbakanı’nı şatosuna davet etti. Bu davet sırasında Avusturya Başbakanı’na yedi maddelik bir ültimatom verdi. Bu ültimatomda, Avusturya’daki Nazilerin serbest hareket etmelerinin sağlanması, savaş ve maliye bakanlıklarına getirilmelerinin önünün açılması, iki ülke ordu ve ekonomisinin birleştirilmesi ve bunun dört gün içinde yerine getirilmesi gibi maddeler vardı. Avusturya Başbakanı mevcut istekleri yerine getirmekle birlikte, birleşmenin plebisitle (halk oylamasıyla) yapılacağını bildirdi. Ancak Hitler bu oylamayla zaman kaybetmek istemedi ve koşulların olgunlaştığını düşünerek, 11 Mart 1938 tarihinde ordusunu Avusturya’nın işgali için harekete geçirdi.

1980’li yılların başında Ronald Reagan başkanlığında kurulan ABD hükümetinin, o dönemde ortaya çıkan Yeni Sağ ideolojisi çerçevesinde izlemeye başladığı
neo-liberal/arz yanlı ekonomi politikaları radikal biçimde uygulanmıştır.

Bloklararası yumuşamaya rağmen özellikle nükleer silahlarda ABD’nin gerisinde olan SSCB, dengeyi sağlamak için Brejnev döneminde askerî harcamaları sürekli olarak arttırdı.

ABD’de 1976’da yapılan seçimleri kazanan Demokrat Partili Jimmy Carter yönetimi, temelde Başkan Richard Nixon ve Dışişleri Bakanı Henry Kissinger ikilisi tarafından 1969’da oluşturulan ve bloklararası ilişkilerde yumuşamayı ve ABD’nin
küresel müdahaleci retoriğini değiştiren yeni stratejisine özellikle iktidarının ilk iki
yılında büyük oranda sadık kalmıştır.

Kamboçya, Vietnam ve Afganistan gibi ülkelerin Sovyet etkinlik alanı altına girmesi ÇHC’nin “çevreleyen ama çevrelenen” bir ülke konumuna gelmesine sebep olmuştur.

“Carter Doktrini” olarak adlandırılan bu doktrin, Basra Körfezi’nde ABD’nin yaşamsal çıkarlarına karşı girişilebilecek bir harekete, ABD’nin gerekirse askerî güç kullanarak doğrudan müdahale etmesini içermekteydi. Nixon Doktrini’nin terki ve Eisenhower Doktrini’nin restorasyonu anlamına gelen bu değişiklik, ABD’nin yeniden güç ve çatışma
politikalarına döndüğünü göstermektedir.

Carter yönetiminin etkin isimlerinden olan ulusal güvenlik danışmanı Zbigniew Brzezinski tarafından geliştirilen bir başka politika CarterDoktrini’nin taktik yanını oluşturdu. “Yeşil Kuşak Doktrini” olarak da adlandırılan bu doktrine göre, Orta Doğu’da İslam, komünizme ve SSCB’ye karşı kullanabilirdi. Bunun yolu ise bölgede ABD politikalarıyla uyumlu ülkelerde İslami gelişimi kontrol ederek, uyumsuz ülkelerde ise kışkırtarak, bu bölgelere SSCB etkisinin girmesini önlemek ve SSCB’yi “Yeşil Kuşak” ile çevrelemekti.

Avrupa Parlamentosu seçimleri ilk kez 1979 yılında yapıldı.

Polonya’nın Doğu Avrupa’daki rejim karşıtı hareketlerin ilk ortaya çıktığı yer olması tabi ki tesadüf değildi. Polonya tarihsel olarak Rusya’ya hep kuşkuyla bakmış bir ülkeydi. Ülke 18. yüzyıldan itibaren Rus etki alanına girmiş ve Rusya’nın ön ayak olmasıyla iki defa da parçalanarak bağımsızlığını yitirmişti. Bu husus Polonyalılardaki Rus karşıtlığının temelini oluşturmaktaydı. Rus karşıtlığı da milliyetçi dinamiği beslemekteydi. Buna paralel olarak, nüfusunun çoğunluğu Katolik olan ülkede komünist rejime rağmen dinî duygular hâlâ güçlüydü ve kilise önemli bir kurum olarak varlığını sürdürmekteydi. Üstelik 1978’de bir Polonyalı olan II. Jean Paul’ün Papa seçilmesiyle kilisenin toplum üzerindeki etkisi daha da artmıştı. Doğru cevap C'dir.