SİYASİ TARİH II - Deneme Sınavı - 4

ABD, Cenevre Sözleşmeleri’ni onaylamadı. Güneyde Bao Dai’nin yerine ABD
yanlısı Ngo Dinh Diem’i destekledi. 1955’te yapılan referandumla Güney Vietnam
Cumhuriyeti kuruldu. Ardından yapılan seçimde Diem oyların % 98’ini alarak
cumhurbaşkanı oldu.

Toprak anlaşmazlıklarının yanı sıra İngiliz emperyalizminin “böl ve yönet”
politikasının da etkisiyle birbirine hasım olarak bağımsızlıklarına kavuşan Pakistan ile Hindistan’ın yolları Soğuk Savaş’ın etkisiyle tamamen ayrıldı. Hindistan, bloklardan uzak durmaya çalışırken Pakistan açıkça Batı Bloku’nda yer aldı.
1954’te SEATO’nun ardından 1955’te Bağdat Paktı’na da üye oldu. Pakistan’ın Batı
yanlısı tutumu kuşku götürmezse de dış politikasının asıl belirleyicisi Hindistan
karşıtlığıydı. ÇHC ile Hindistan arasında çıkan anlaşmazlıkta ÇHC’yi destekledi.

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından blokların pekişmesi sürecinin Orta Doğu’daki
ilk adımını Bağdat Paktı oluşturdu. Türkiye, Pakistan, Irak, İngiltere, ABD ve İran
arasında yapılan ikili askerî ve teknik yardım anlaşmalarının yanında, bağlaşmaya
ismini veren 24 Şubat 1955’te Bağdat’ta imzalanan Türkiye ile Irak arasında “Karşılıklı İşbirliği Antlaşması”ydı. Balkan Paktı gibi bu bağlaşma da BM Antlaşması’nın
51. maddesine dayanarak kuruldu (m.1).

1991

1992

1991

İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesini takip eden 10 yıl içinde iki kutuplu dünya
düzeni tüm yönleriyle ortaya çıkmıştı. Dünyanın pek çok ülkesi ABD ve SSCB liderliğindeki bloklar arasında bölünmüşlerdi. Sömürgeden bağımsızlığını kazanan
ülkelerin kümelendiği Bağlantısızlar Hareketi ise henüz emekleme aşamasındaydı. İki blokun en önemli askerî örgütleri olan NATO ve Varşova Paktı arasındaki
sınır, aynı zamanda Avrupa’nın bölünmüşlüğünü de simgelemekteydi. Silahlanma
yarışı tüm hızıyla devam ederken iki blokun liderleri Afrika’dan Orta Doğu’ya, Latin Amerika’dan Güneydoğu Asya’ya kadar uzanan çok geniş bir coğrafyada siyasi
ve askerî etkinliklerini artırmanın peşine düşmüşlerdi.

9 Mayıs 1955’te Federal Almanya’nın NATO’ya üye olması SSCB’nin tepkisine
yol açmış, 14 Mayıs’ta Varşova Paktı kurulmuştu. Bir gün sonra da Avusturya ile
ABD, Fransa, İngiltere ve SSCB arasında Avusturya Devlet Antlaşması imzalanmış ve bu ülkedeki işgal sona erdirilmişti.

Filistin kurumlarında reformlar

Temmuz 1955’te ABD, Fransa, İngiltere ve SSCB yetkilileri Cenevre’de bir araya gelerek, iki blok arasındaki gerilimi azaltacak önlemler üzerinde ilk defa görüştüler. Cenevre toplantısında nükleer silahlanma yarışı gibi hassas konularda hiçbir ilerleme sağlanamadı. İki Almanya’nın birleşmesi de Federal Almanya’nın daha birkaç ay önce NATO’ya alınması sebebiyle Cenevre’de ele alınan ama sonuçsuz kalan konulardan biri oldu. Soğuk Savaş şartlarının ortadan kaldırılması için somut bir adım atılamasa da Cenevre toplantısı, ABD ve SSCB liderlerinin arasında bir diyalog kanalı oluşturması bakımından önemlidir.

SSCB lideri Hruşov, Şubat 1956’daki SSCB Komünist Partisi’nin XX. Kongresi’nde
Stalin dönemini ağır şekilde eleştirmiş ve SSCB yönetim kademelerini Stalincilerden arındırmaya girişmişti. Hruşov dış politikada da Stalin’in çizgisinden uzaklaşmak, hem kapitalist blokla hem de iki blokun dışında kalan ülkelerle iyi ilişkiler
geliştirmek istiyordu. Kısaca “Barış içinde bir arada yaşama” olarak adlandırılan
bu politikaya göre Stalin’den farklı olarak Hruşov, komünist ve kapitalist blokların
birbirlerini yok etmeye çalışmadan, bir arada yaşayabileceklerini savunuyordu.
1955’te Yugoslavya ziyareti sırasında Tito’ya, komünizme farklı yollardan ulaşılabileceğini söyleyerek, iki ülke arasındaki soğukluğu gidermeye çalışmıştı.

Madrid

Ekim 1957’de Sputnik adlı yapay uyduyu yörüngeye oturtmayı başaran SSCB,
uzay yarışında ABD’nin bir adım önüne geçti. Daha da önemlisi, 1958’de SSCB ilk
Kıtalararası Güdümlü Füze (ICBM) denemesini başarıyla gerçekleştirdi. ABD, Explorer I adlı uyduyu uzaya yollayarak ve kendi füzelerini geliştirerek SSCB’nin bu hamlelerini cevapsız bırakmadı. Kıtalararası Güdümlü Füzelerin icadı, ABD yönetiminin Soğuk Savaş algısını değiştirdi.

Ricardo Lagos

1993

Paraguay

14 Mayıs’ta Paris’te toplanan Zirve’de konuşan Hruşov U-2 casus uçağının ülkesine karşı düşmanca faaliyetin bir parçası olduğunu ifade ederek ABD Başkanı
Eisenhower’ı ülkesinden özür dilemeye çağırdı. Eisenhower özür dilemeyince de
Hruşov toplantıyı terk etti. U-2 Olayı sadece Doğu ve Batı blokları arasında diyalog çabalarını olumsuz yönde etkilemedi, aynı zamanda SSCB’nin Türkiye ile
ilişkilerinde bir krize yol açtı. Zira U-2 uçuşlarının İncirlik üssünden de yapıldığı
gerekçesiyle SSCB Türkiye’ye bu tür “düşmanca eylemleri” tekrar etmemesi uyarısında bulundu. Türkiye’nin ise kendi topraklarında yürütülen bu casusluk faaliyetinden haberi bile yoktu.

U-2 olayından sonra ABD ve SSCB arasında gerilim her geçen gün artmaya devam
etti. Ağustos 1961’de SSCB’nin isteğiyle Demokratik Almanya hükûmeti Doğu ve
Batı Berlin’i fiziki olarak da birbirinden ayıran bir duvarın inşasına başladı. Berlin
Duvarı, yıkılacağı 1989’a kadar, Soğuk Savaş’ın en çarpıcı sembolü olarak kalacaktır

ABD 11 Eylül’den sonra Clinton dönemindeki çok-taraf­lılığı esas alan politikayı sürdürmeye devam etti.

Önleyici savaş