SİYASİ TARİH II - Deneme Sınavı - 11

Fidel Castro ve arkadaşları Ocak 1959’da Küba’da Batista Yönetimi’ni devirerek iktidara geldiler. SSCB’nin hiçbir dahli olmadan geçekleşen bu iktidar değişikliği, ABD açısından kabul edilemezdi. Başından başlayarak Castro yönetimini alaşağı etmeye çalışan ABD, Nisan 1961’de Guetamala örneğinde olduğu gibi bunu güç kullanarak yapmaya çalıştı. Castro Yönetimi’ne karşı Domuzlar Körfezi adı verilen çıkarma başarısızlıkla sonuçlandı.

Brejnev ve sonrasında çok kısa süren Çernenko ve Andropov dönemlerinde de
yeni ve radikal bir politika değişikliği yapılamadı. SSCB açısından radikal bir değişikliğin olması için Michael Gorbaçov’un ve ekibinin iktidara gelmesi gerekecekti.

Gorbaçov ve yeni ABD başkanı Bush arasında
gerçekleştirilen değişik zamanlardaki görüşmeler sonucunda, 29 Haziran 1991’de
imzalanan START-I antlaşmasıyla, iki ülkenin sahip olduğu uzun menzilli stratejik
nükleer füzeler de silahsızlanma kapsamına girmiş oldu.

Milliyetçi dinamiğin kendisini ilk gösterdiği yer Kaf­kasya oldu. Fakat buradaki
milliyetçi hareketlenme kendini Moskova’ya karşı bir ulusal uyanıştan çok, Sovyet
halkları arasındaki etnik çatışmalar şeklinde gösterecekti.

Macaristan Komünist Partisi (Sosyalist İşçi Partisi) içindeki genç reformcular da hızla harekete geçtiler. Gençlerden oluşan bir ekip 1956’dan beri iktidarda bulunan Janos
Kadar ve kadrosuna karşı açıkça muhalefet etmeye başladı. Reformcu kanat 1988
Mayıs’ında toplanan Komünist Parti konferansında başarıya ulaştı ve 32 yıldır iktidarını sürdüren Kadar yönetimden uzaklaştırıldı.
Yönetime gelen reformistler öncelikle sınırlı bir ekonomik liberalleşmenin yolunu açtılar. 1988 Kasım’ında bağımsız siyasal partilerin kurulmasına izin verildi.
1989 başlarında çok partili siyasal yaşamın önündeki engeller resmen kaldırıldı ve
siyasal faaliyetler serbest bırakıldı.

Komünistlerin iktidarda koalisyon kurarak kalma çabalarına rağmen sonuçta, 12 Eylül 1989’da Mazowiecki’nin başbakanlığa atanmasıyla Polonya’nın II. Dünya Savaşı sonrasındaki ilk komünist olmayan başbakanı göreve başlamış oldu.

Yönetim yine sert tedbirler almaktan kaçındı hatta artan gerilim sonucunda Jakes önderliğindeki yönetim istifa etmek zorunda kaldı. Parti önderlerinin istifasından sonra yüz binlerce kişinin katılımıyla Prag’da büyük bir gösteri düzenlendi. Havel önderliğindeki muhalefet “Sivil Forum” adlı bir örgüt kurdu. Çekoslovakya muhalefeti böylece siyasal bir platforma kavuşmuş oluyordu.

Bu çerçevede, Asya-Pasifik bölgesindeki ekonomik gelişmeyi sürdürmek
ve refah düzeyini artırmak için 1989 yılında Japonya, Güney Kore, Singapur, Malezya, Endonezya, Tayland, Filipinler, Brunei, Yeni Zelanda, Avusturalya, Kanada
ve ABD tarafından APEC (Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği Örgütü) kurulmuştur.
Kuruluş aşamasında 12 olan üye sayısı daha sonra 21’e yükselmiştir

Hollanda

Mussolini’ye Göre Faşizm: “Faşist anlayış bir devlet bireyciliğidir. Faşist için her şey devlet içindir; devlet dışında insansal ya da ruhsal hiçbir şey yoktur... Devlet dışında ne bireyler, ne de siyasal partiler, sendikalar, dernekler gibi gruplar vardır. Onun için faşizm, sınıfları tek bir iktisadi ve ahlaksal gerçeklikte birleştiren devlet bütünlüğünü tanımayan ve sınıf savaşıyla tarihsel akışı sertleştiren sosyalizmin karşısındadır. Faşizm sınıf çıkarlarını devlet birliğinde birleştiren korporasyonlar sistemine değer verir.” (Mussolini’n İtalyan Ansiklopedisi’ne yazdığı Faşizm maddesinden bir bölüm)

1973’te petrol ambargosuyla başlayan ekonomik kriz Batı ekonomileri için
başta ciddi zorluklara neden olsa da petrol üreten ülkelere akan kaynakların bu
ülkeler tarafından kullanım biçimi, Batı ekonomilerinin krizden maksimum faydayı sağlamalarıyla sonuçlandı

1948

Bu ülkeler zaten girdikleri borç sarmalı nedeniyle yıllar içinde GSMH’lerinin çok daha
büyük bir kısmını dış borç geri ödemelerine aktarıyorlardı. Faiz oranlarındaki yükseliş ise hem borçlanma maliyetlerini yükseltmesi hem de dış borç stokunda yarattığı
artış nedeniyle bu sorunu daha da büyüttü. 1980’lerin başında Brezilya ve Meksika
ekonomilerinin if­lasına neden olan bu gelişme dünya ekonomisinde Batı egemenliğinin çok daha belirgin hâle gelmesine, buna paralel olarak artan ekonomik ve siyasal
hegemonyanın belirginleşmesine ve ulusal kalkınmacılığın if­lasına neden oldu.

İkinci Soğuk Savaş’ın başlamasıyla eş zamanlı bir biçimde, uluslararası ekonomik
sistemin yeniden yapılanması Doğu Bloku’nun çöküşünün önemli nedenlerinden
birini oluşturdu

Bloklararası yumuşamaya rağmen özellikle nükleer silahlarda ABD’nin gerisinde olan SSCB, dengeyi sağlamak için Brejnev döneminde askerî harcamaları
sürekli olarak arttırdı. Sofistike silah sistemlerinin geliştirilmesi ve SSCB donanmasının büyük oranda genişletilmesi doğrultusunda konvansiyonel silahlanmayı
da içeren bu politika, askerî harcamalarda yarattığı düzenli artış ile SSCB ekonomisi için büyük bir yük oluşturdu.

Öncelikle, petrol fiyatlarındaki artış, petrol üreticisi ülkelerin gelirlerinde çok
büyük oranlarda artışa neden olsa da petrol üreticisi olmayan ülkelerin büyük
ekonomik sıkıntılarla karşı karşıya gelmelerine neden olmuştu. İkinci olarak, petrol fiyatlarındaki artış Üçüncü Dünya hareketinin birlikteliğini yitirmesinin de önemli nedenlerinden birini oluşturdu. Son olarak, uluslararası ekonomik sistemin yeniden merkezîleşmesinin doğal sonucu olan “denetim” ve “yönetim” dinamiklerinin bağımlı ekonomilere uygulanmasıyla ortaya çıkan çevresel ülkelerin bağımlılıklarının artışı, gerek uluslararası ekonomik gerekse siyasal sistem açısından önemli etkilerde bulundu. Bu dönemde egemen olan Yeni Sağ ideoloji ve neo-liberalizm çerçevesinde dünya ekonomisinin yeniden düzenlenmesine girişildi.

Nixon-Kissinger stratejisinin başarısızlığı, Üçüncü Dünya’da meydana gelen
ABD karşıtı, SSCB yanlısı devrimlerle kendini göstermişti. 1975 yılından itibaren
geçen dört yılda Asya ve Afrika’da yedi Sovyet yanlısı hareket askerî güçle iktidara
geldi. Kısa sürede, SSCB yanlısı olmayan bir rejim kurulsa da İran’ı da kapsayacak şekilde genişleyen, Kamboçya’dan Etiyopya’ya uzanan ve Amerikan yönetimi ve basını tarafından “kriz yayı” olarak adlandırılan bir coğrafyada gerçekleşen bu değişim,
ABD’de büyük endişeye neden oldu.

Carter yönetimi 1980 Ocağı’nda İkinci Soğuk Savaş’ı resmen başlatan yeni doktrinini açıkladı. “Carter Doktrini” olarak adlandırılan bu doktrin, Basra Körfezi’nde ABD’nin yaşamsal çıkarlarına karşı girişilebilecek bir harekete, ABD’nin gerekirse askerî güç kullanarak doğrudan müdahale etmesini içermekteydi.

ABD’de 1970’lerde yükselen Yeni-Sağ akımın sözcüsü olan Reagan, geldiği ilk günden itibaren uygulamaya başladığı politikalarla İkinci Soğuk Savaş’ı keskinleştirdi. Reagan yönetiminin dış politikasının temel özelliği, Carter döneminde İkinci Soğuk Savaş’ın başlangıcında belirlenen stratejileri ortadan kaldırması değil, bunları topyekûn bir savaş için yeniden kurgulaması ve şiddetle uygulamasıydı.

İkinci Soğuk Savaş’ın başlamasındaki en önemli kilometre taşlarından birini Afganistan’ın SSCB tarafından işgali oluşturdu.
Afganistan’daki monarşi rejimi 1973’te sona ermiş ve cumhuriyet ilan edilmişti. 1978’de yapılan bir darbeyle sosyalist bir rejim kuruldu. Başbakanlığa getirilen
Nur Muhammed Taraki, SSCB ile ilişkilerin geliştirilmesine özel bir önem vermekteydi.