SİYASİ TARİH II - Deneme Sınavı - 11

Müttefik devletlerin İngilizlere yardımcı olmak üzere Kuzey Afrika’ya asker göndermesi savaşın gidişatını değiştirdi. Yapılan savaşlar sonucu Mihver Devletleri yenildi ve 1943 yılının Mayıs ayında teslim olmak zorunda kaldılar. Böylece Müttefikler, Kuzey Afrika
Savaşları’nda başarı kazanarak Akdeniz’in güney kıyılarına egemen oldu.

Her ne kadar İtalya 1939 yılında Arnavutluk’u ele geçirmiş olsa da Hitler’in işgal etmesi gereken birkaç devlet daha vardı. Nitekim Hitler, 20 Kasım 1940’ta Macaristan’ı, 23 Kasım’da Romanya’yı ve ertesi gün de Slovakya’yı zorla Üçlü Pakt’ın
içine almayı başardı. Bulgaristan ise Hitler’in bu saldırgan tavrına uzun bir süre
direnmesine rağmen 1 Mart 1941 tarihinde Üçlü Pakt’a katılmak zorunda kaldı.

ABD, Avrupa’da başlayan savaş karşısında ilk anda tarafsız kaldı. Ancak başta İngiltere olmak üzere Müttefik Devletlere değişik zamanlarda askeri yardımlarda bulunmaktan da geri kalmadı. 1939 Kasım’ında “Peşin Öde ve Al Yasası” çıktığından
beri İngilizlere silah satmaya başlamıştı. Bunu 1941 Mayıs’ındaki “Ödünç Ver-Kirala Programı” izledi. Böylece mallar artık bedeli savaştan sonra alınmak üzere verilmeye başlandı. Bunlara ek olarak ABD, Atlantik’teki İngiliz ticaret konvoylarını
da korudu. ABD’nin savaşa sürüklenmesinde Japonya’nın yayılmacı niyetleri önemli rol
oynadı.

Nitekim Japon Hava Kuvvetleri 7 Aralık 1941’de savaş tarihinin en akıllıca planlanıp yürütülmüş saldırılarından birini gerçekleştirdi. Pearl Harbour’daki Birleşik Devletler Pasifik Donanması’na kısa sürede büyük hasar verdi. Japonya, Pasifik’teki Birleşik Devletler Donanması’nı bertaraf ederek zaman kazanmak istiyordu. Bu herkes için tam bir sürprizdi. ABD saldırıdan bir saat sonra bu ülkeye savaş ilan etti.

Kazablanka Konferansı’nın toplanmasının temelinde Sovyetlerin savaşın gidişatı ile ilgili kaygıları yer almıştı. Sovyetler, 1941 yılının sonlarında savaşa katılan
ABD’nin Almanlara karşı ikinci bir cephe açmasını ve üzerindeki, baskının hafifletilmesini istemişti. ABD, 1942 yılı Kasım ayında Fas ve Cezayir’e ordu göndererek Kuzey Afrika’daki savaşı sonlandırmak için büyük bir adım attı. Konferans,
ABD Başkanı Roosevelt ve İngiltere Başbakanı Churchill ile diğer üst düzey komutanlar arasında, 14-20 Ocak 1943 tarihleri arasında Fas’ın Kazablanka kentinde gizli olarak gerçekleştirildi.

Moskova Konferansında Sovyetler, savaşın kısaltılması için ikinci cephenin en geç 1944 ilkbaharında açılmasını, Almanya’nın bombardımanı için İsveç hava alanlarının kullanılmasını ve Türkiye’nin savaşa girmesini istedi

İkinci Dünya Savaşı sırasında Almanya-Japonya ekseninde oluşan Mihver devletlerine karşı kurulan “demokrasi cephesi” savaşın sonuna doğru dağıldı. Dağılmanın gün yüzüne çıktığı yer Potsdam (Berlin) Konferansı oldu.

1944’teki Moskova Konferansı sırasında, İngiltere Başbakanı Churchill ve SSCB lideri Stalin, savaş sonrasında Avrupa’da kurulacak nüfuz alanları üzerinde “sözlü olarak” anlaştılar. Buna göre, SSCB Romanya’da %90, Bulgaristan’da %75; İngiltere ise Yunanistan’da %90 nüfuza sahip olacaklardı. Macaristan ve Yugoslavya’da ise iki tarafın
nüfuzu eşit olacaktı.

Savaş sonrasında bir barış antlaşması imzalamak üzere 29 Temmuz-15 Ekim
1946 tarihleri arasında 21 devletin katıldığı bir dizi konferans düzenlendi. Sonunda Paris Barış Antlaşmaları 10 Şubat 1947’de imzalandı. Bulgaristan, Finlandiya,
İtalya, Macaristan ve Romanya’yla çeşitli sınır düzenlemeleri yapıldı. Almanya’yla
(birleşme gerçekleşmediği için) ve Avusturya’yla (işgale uğramış devlet statüsüne
sahip olduğu için) barış antlaşması imzalanamadı. Japonya’yla ise ABD ile ayrı bir
antlaşma imzaladı.

Fransa, savaş sonrasında büyük bir siyasi ve ekonomik istikrarsızlık içine düştü.
Nazi işgali sona erince 1944 Ekim’inde Charles de Gaulle önderliğinde bir “Ulusal Birlik” hükûmeti kuruldu.

Yunanistan İkinci Dünya Savaşı’nda önce İtalyanlar ve ardından Almanlar tarafından işgal edilmişti. İşgalin sonlarına doğu Yunanistan’da hakim güç Ulusal
Kurtuluş Ordusu’ydu (ELAS). Sol eğilimli olmakla birlikte tamamı komünistlerden oluşmayan bu örgüt 1944 sonunda 2 milyon üyeye sahipti ve monarşi karşıtıydı. 1944’te İngiltere Yunanistan’ın işgalden kurtulmasına destek verdi ve işgal
Kasım’da sona erdi. İngltere iktidarın komünistlerin eline geçmesini engellemek
için müdahalede bulundu ve ELAS’ın Atina’yı terk etmesini sağladı. 1946’da yapılan seçimleri ELAS boykot etti. Ardından yapılan referandumun ardından kral
ülkeye döndü. Bunun üzerine iç savaş başladı. 24 Aralık 1946’da General Markos
“Geçici Demokratik Yunan Cumhuriyeti” adıyla yeni bir hükûmet kurdu. ELAS’a
Yugoslavya, Arnavutluk ve Bulgaristan üzerinden yardım geliyordu.

Savaştan her anlamda en kârlı çıkan devlet ABD oldu

Mayıs 1954’te Fransa, İngiltere, SSCB, ÇHC, ABD, Güney Vietnam, DVC, Laos ve Kamboçya’nın temsilcilerinin katılımıyla Cenevre’de gerçekleşen konferans sonunda Temmuz’da ateşkes sağlandı. Vietnam 17. paralel sınır olmak üzere ikiye bölündü. Böylece, Almanya ve Kore’den sonra üçüncü bir devlet daha ikiye bölünmüş oldu. Yanıt C'dir.

ABD Başkanı Truman 12 Mart 1947’de Kongre’de bir konuşma yaptı. Truman konuşmasında “...silahlı bir azınlık ya da dış baskılarla boyunduruk altına alınmaya karşı koyan özgür halkları desteklemenin Birleşik Devletler’in siyaseti olması gerektiğine inandığını” söyledi. Sözünü ettiği ilk devlet iç savaşın sürdüğü Yunanistan, ikincisi ise Sovyet istekleri karşısında destek bekleyen Türkiye idi.

ABD’nin Avrupa’da istikrar ve güvenliği sağlamaya yönelik ikinci adımı Marshall Yardımı’ydı. Avrupa’da savaş nedeniyle ekonominin çökmesi, Sovyet birliklerinin varlığıyla pekişerek komünizm tehdidini ortaya çıkarıyordu. Oysa ABD’de
bir üretim fazlası söz konusuydu. ABD, 1924’te Dawes Planı’yla Almanya’yı nasıl
yeniden sistemin içerisine dahil etmeye çalıştıysa benzer bir planı Avrupa’nın batısı için uygulamaya soktu

1960’ların başında bölgedeki asıl sorun Laos’tu. 1954’te bağımsızlığını kazandıktan sonra milliyetçi Souvanna Phouma 1957’de koalisyon hükûmeti kurarak Soğuk Savaş’tan uzak durmaya çalıştı. Ama 1958’de CIA’in darbe girişimi yaşandı. 1960’ta Souvanna yeniden iktidara gelip Sovyet/ KVC desteğini aradıysa da iç savaş nedeniyle ülkeyi terk etmek zorunda kaldı. Sonunda Haziran 1962’de yapılan anlaşmayla askerî ittifaklara katılmama koşuluyla Souvanna’nın koalisyon hükûmeti iktidara geldiyse de ABD’nin artan müdahaleleri sonucu istikrar sağlanamadı. Yanıt D’dir.

Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü ise çevreleme politikasının bu coğrafyadaki askerî ittifakı ve temel direği işlevini gördü. 4 Nisan 1949’da
kurulan örgütün 12 kurucu üyesi vardır: ABD, Belçika, Danimarka, Fransa, Hollanda, İngiltere, İtalya, İzlanda, Kanada, Lüksemburg, Norveç, Portekiz.

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Orta Doğu’nun iki süper güç arasında etkinlik mücadelesine sahne oldu. Bir yandan İsrail Devleti’nin kurulması, öte yandan sömürge yönetimlerinin sona ermesiyle İngiltere ve Fransa’nın bölgeden ayrılmaları bölgedeki güç dengelerini önemli ölçüde değiştirdi. Ellili yıllarda bölgede silahlı çatışmaya da dönüşen ilk anlaşmazlık Mısır’da yaşandı. Yanıt B’dir.

Bağdat Paktı'na ismini veren 24 Şubat 1955’te Bağdat’ta imzalanan Türkiye ile Irak arasında “Karşılıklı İşbirliği Antlaşması”ydı.  Diğer bölge devletlerinin katılımına açıktı  ve bu katılım özellikle istenmekteydi. Bağlaşmaya 4 Nisan’da İngiltere, 23
Eylül’de Pakistan ve 3 Kasım’da İran katıldılar. ABD ise Sürekli Konsey toplantılarına gözlemci gönderdi, “Ekonomik Komite” ve “Bozguncu Eylemleri Önleme
Komitesi”ne üye oldu ancak resmen bu bağlaşmaya katılmadı. Yanıt D'dir.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra uluslararası sistemde en göze çarpan gelişme, önceki yüzyıllarda “dünyanın merkezi” konumundaki Avrupa’nın bu özelliğini yitirmiş olmasıdır.  “Üzerinde güneş batmayan” İngiliz İmparatorluğu, bir yandan sömürgelerine birer birer bağımsızlığı tanırken diğer yandan daha çok iç işlerine yönelmişti. Batı/Doğu ekseninde ikiye ayrılan Avrupa’da en önemli kaygı yakılıp yıkılan Avrupa’nın yeniden inşasıydı. Soğuk Savaş’la birlikte güç merkezi açıkça ABD’ye kaymıştır. Doğru cevap A'dır.