SİYASİ TARİH II - Deneme Sınavı - 1

Bağdat Paktı girişiminin amaç ve sonuçları açısından farklılıklar gösterdiği
öne sürülmektedir. Pakt, söylemde SSCB’nin çevresinde bir “güvenlik koridoru”
oluşturmak amacıyla kurulmuştu. Ancak, bu anlamda etkisi olumsuz oldu: Eylül
1955’te Mısır, Çekoslovakya ile silah yardımı anlaşması imzalamış ve bu yolla SSCB
Orta Doğu’ya girmişti. Bunu, Kasım 1955’te SSCB ile Suriye arasında imzalanan ilk
ticaret anlaşması izledi. Araplar, SSCB’den çekinmediler.

1957’de yaşanan Suriye bunalımının tırmanışı 6 Ağustos’ta Suriye ile SSCB
arasında imzalanan teknik ve ekonomik iş birliği anlaşmasıyla başlamıştır. Anlaşmaya göre, SSCB Suriye’ye 500 milyon dolar uzun dönemli askerî-ekonomik yardımda bulunacaktı.

Uluslarüstülük (Supranasyonellik): Bir örgüte üye olan devletlerin yetki ve egemenlik
alanlarının bir bölümünü, kendi aralarında antlaşmalar yaparak, kurdukları örgütün
organlarına devretmeleri. AKÇT, AET ve AAET uluslarüstü yapıya sahip örgütlerdir.

Çoğu Asya ve Afrika’da yer alan bu devletler Soğuk Savaş içersindeki iki kamptan herhangi birine yanaşmak istemediler. Bu devletlerin başında Hindistan geliyordu. Bir yandan İngiliz emperyalizmine uzak duran Nehru Yönetimi, diğer yandan ÇHC’den
rahatsızdı. ABD’nin Asya’da kurduğu ittifaklar sistemi bölge devletlerini de benzer
kaygıya itince ilk girişim Nisan 1954’te Colombo’da (Sri Lanka) toplanarak gerçekleşti. Colombo Devletleri olarak anılan Hindistan, Pakistan, Sri Lanka, Endonezya
ile Burma Asya ve Afrika devletlerini biraraya getirecek bir toplantı düzenleme kararı aldılar

Savaşın ardından Kore yarımadasının kuzey ve güney olmak üzere ikiye ayrıldığı­ na değinilmişti. Çin Devrimi, bölgedeki dengeleri değiştirmişti. Bu değişimi sap­ tayan Kim il Sung, Ocak 1950’de güneye saldırmak için SSCB’den destek istedi. Daha önceki önerileri geri çeviren Stalin, bu kez Mao’nun da onayını alarak destek verdi. Stalin’in desteğini ve Mao’nun onayını alan Pyongyang Yönetimi, 25 Hazi­ran 1950’de 38. paraleli geçerek saldırdı. ABD, konuyu BM Güvenlik Konseyi’ne götürdü. SSCB, ÇHC’nin BM’de temsil edilmemesini protesto etmek için toplantı­lara katılmıyordu. Sovyet vetosundan kurtulan ABD, 27 Haziran’da Güvenlik Kon­ seyinden karar çıkarmayı başardı. Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti (KDHC) saldırgan ilan edildi ve Kore Cumhuriyeti’ne (KC) yardım kararı alındı. Japonya’da General Mac Arthur komutasındaki ABD birlikleri, BM (Birleşmiş Milletler) Gücü olarak Kore’ye kaydırıldı. ABD ayrıca ÇHC’nin Tayvan’a saldırmasını engellemek için 7. Filo’yu bu bölgeye yolladı. Doğru cevap A şıkkıdır.

8 Eylül 1954’te Batı Bloku’nun Güneydoğu Asya parçasını oluşturacak bir örgüt kur­ du: Güneydoğu Asya Antlaşması Örgütü (South East Asia Treaty Organization, SEATO). ABD, İngiltere, Fransa, Yeni Zelanda, Avustralya, Filipinler, Tayland ve Pakistan’ın katıldığı bu askerî ittifak bölgedeki “komünist yayılmayı” “çevreleme” hedefini taşıyordu. Doğru cevap A şıkkıdır.

ÇHC ile Hindistan arasında sınır çatışmalarına varan bir anlaşmazlığın tohum­ ları bu dönemde atıldı: “Tibet Sorunu”. Dinî önder Dalai Lama tarafından yönetilen Tibet, merkezî hükûmetin zayıf­lığı nedeniyle özerk bir yapıya sahipti. En büyük hedefi, merkezî denetimi kurmak olan Pekin Yönetimi, 1950 Sonbahar’ında Tibet’e birliklerini soktu. ÇHC ile arasındaki tampon bölgenin ortadan kalkması Hindis­ tan’ı rahatsız etti. Komünist yönetimin uygulanmayarak Tibet’e özerklik tanınması Dalai Lama’yı Pekin’le iş birliğine yöneltmişti. Fakat Tibet’te ÇHC yönetimine karşı mücadele sürdü. Dalai Lama, isyanın bastırılmasına yardım etmedi. 1959’da ÇHC, tüm Tibet’te yönetimi ele geçirdi. Dalai Lama, Hindistan’a kaçtı. 1960­62 arasında sınır çatışmaları yaşandı. 20 Ekim­21 Kasım 1962’de ÇHC Hindistan’ın kuzeyin­ den saldırıya geçerek burada kendi güvenliği açısından stratejik bölgeleri ele geçirdi. ÇHC­Hindistan anlaşmazlığında SSCB de ABD de değişik nedenlerle Hindistan’ın yanında yer aldılar. Doğru cevap D şıkkıdır.

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından blokların pekişmesi sürecinin Orta Doğu’daki ilk adımını Bağdat Paktı oluşturdu. Türkiye, Pakistan, Irak, İngiltere, ABD ve İran arasında yapılan ikili askerî ve teknik yardım anlaşmalarının yanında, bağlaşmaya ismini veren 24 Şubat 1955’te Bağdat’ta imzalanan Türkiye ile Irak arasında “Karşı­ lıklı İşbirliği Antlaşması”ydı. Doğru cevap D şıkkıdır.

24 Şubat 1955’te Bağdat’ta imzalanan Türkiye ile Irak arasında “Karşı­lıklı İşbirliği Antlaşması”ydı. Balkan Paktı gibi bu bağlaşma da BM Antlaşması’nın 51. maddesine dayanarak kuruldu (m.1). Diğer bölge devletlerinin katılımına açık­ tı (m.5) ve bu katılım özellikle istenmekteydi. Doğru cevap A şıkkıdır.

Nil nehrine bir baraj inşa etmek için finansal kaynağa ihtiyaç duan Nâ­sır yönetimi 26 Temmuz 1956’da Süveyş Kanalı’nı kendi denetimine aldı. Bunun üzerine İngiltere, Fransa ve İsrail ile birlikte Kanal’ı işgal etti. Üzerinde önceden anlaşmaya varılan gizli plan uyarınca, 29 Ekim 1956’da İsrail Mısır’a savaş ilan etti. Bunu, “kanalı korumaya alma” amacıyla İngiliz ve Fransız birliklerinin işgali iz­ledi. Aslında bu planda, ABD’nin yanı sıra o sırada Macaristan’daki ayaklanmayla ilgilenen SSCB’nin de tarafsız kalması bekleniyordu. Ancak, ne SSCB ne ABD böl­ gedeki Arap kamuoyunu karşılarına alabilecek pasif bir tutum takındılar. Sonun­ da, sorun BM’ye gitti ve orada anlaşmaya varıldı. Doğru cevap B şıkkıdır.

ABD, bölgedeki denetimin yavaşça Batı’nın elinden çık­ tığı izlenimini edinmişti. Denetimin yeniden sağlanmasına yönelik atılan adım ise 5 Ocak 1957’de ilan edilen ve Mart’ta Kongre’de kabul edilen Eisenhower Doktrini oldu. Kongre’de okunan bildiride propaganda savaşının SSCB tarafından kazanıl­ dığı sonucuna varılmıştı. Doktrinle ABD Başkanı, Orta Doğu devletlerinden biri komünist denetimi altındaki bir devlet tarafından doğrudan ya da dolaylı bir saldı­ rıya uğrayıp, ABD’den yardım isterse bu yardımda bulunmaya Kongre tarafından yetkili kılınmıştı. Doktrin, Bağdat Paktı üyesi olan Irak dışında Arap dünyasında yalnızca Lübnan tarafından kabul edildi. Bu nedenle doktrinin ilanı kısa vadede Orta Doğu’da ABD’nin istemediği gelişmelerin önünü kesmek bir yana, bunlara ivme kazandırdı.Doğru cevap A şıkkıdır.

Batı Avrupa’daki ekonomik bütünleşmenin ilk adımı Marshall Yardımı’nın eş güdümünü sağlamak için kurulan OEEC olmuştu. Bunu Mayıs 1951’de imzalanan antlaşmayla Fransa, FAC, İtalya ve Benelux ülkelerinin katıldığı Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu izledi. Doğru cevap A şıkkıdır.