SİYASİ TARİH I - Deneme Sınavı - 5

a) Sömürgecilik ve ekonomik yayılma/emperyalizm
b) Alman siyasi birliğinin kurulması ve Avrupa’da Alman-Fransız rekabeti
c) Balkanlarda Rusya, Avusturya-Macaristan rekabeti
d) Büyük güçler ittifakı ve bağlantılar sistemi: Bloklaşma
e) Silahlanma
f) Aşırı milliyetçilik
g) Dinsel ve kültürel yayılma.

Doğru  cevap- savaş nedeni olmayan şık A şıkkı- "dinsel ve kültürel entegrasyon"dur.

Sermaye sahiplerinin, İngiltere ve Almanya arasındaki rekabet çerçevesinde
kendi hükümetleri üzerinde baskı kurması ve halkın tahrik edilip daha fazla savaş
gemisi istemeye yönlendirilmesi sonucu dev askerî-endüstriyel kompleksler inşa
edildi. Almanya’nın politik-askerî hamlesi İngiltere’de kuşkuyla karşılandı. İngiltere,
Almanya’dan daha fazla para harcayıp daha çok gemi inşa etti. 1905-1906 arasında Amiral Sir John Fischer, İngiliz donanmasını yenilemekle kalmayıp denizcilik tarihinde büyük bir devrim olan dretnot (dreadnought) adı verilen zırhlı savaş gemisinin
inşasını da sağladı. İngiliz askerî teknolojisi çağın savaş makinesi dretnotu ürettikten sonra, daha hızlı hareket eden ve ağır silahlarla donanmış ilk ağır savaş kruvazörünü inşa etti. Almanlar, İngilizlerin savaş teknolojisi alanındaki bu olağanüstü yeniliklerine karşılık vermeye çalıştı.

Bloklararası silahlanma yarışında kara orduları da tepeden tırnağa yeniden yapılandırıldı. Kara orduları için hızlı ateş alan toplar ve makineli tüfekler geliştirildi.

Hızlı ve verimli bir seferberlik yapılabilmesi için bütün tren yolları ağı elden geçirildi. Ülkelerin genelkurmayları saldırı ve savunma amaçlı yeni askerî planlar hazırladılar. Bunların içinde en ünlüsü 1892-1906 yılları arasında Alman Genelkurmay Başkanlığı yapan General Schlieffen, kendi adını taşıyan plandır. Bu plana göre çıkacak bir savaşta Almanya, önce Fransa’yla daha sonra da Rusya’yla savaşarak bu ülkeleri saf dışı bırakacaktı. İngiltere 1908’de, Almanya, Rusya ve Fransa da 1913’te kanunlar çıkartarak, kara ordularının mevcutlarını arttırdılar. Hiç kuşkusuz, her ülke askerî harcamalar için bütçelerinden büyük paylar ayırmak zorunda kaldı.

Lenin’in liderliğindeki Bolşevikler,
1917 yılı Nisan ayı ortalarından itibaren St. Petersburg başta olmak üzere
kontrolü ele geçirdiler. Mayıs 1917’de sosyalistlerin çoğunlukta olduğu yeni bir
hükümet kuruldu. Hükümette etkili olan Savunma Bakanı Alexander Kerensky,
Rus olmayan Kafkas, Fin, Kazak ve Sibirya asıllı askerlerden oluşturulan 200 bin
kişilik yeni bir ordu oluşturdu. Brusilov’un komuta ettiği bu ordu, Galiçya’da Alman,
Avusturya-Macaristan ve Osmanlı birliklerinden oluşturulan kuvvetle çarpıştı.
Rus Ordusu ağır bir yenilgi aldı ve Eylül 1917’de dağıldı. Savunma Bakanı
Kerensky Moskova’ya kaçtı. Lenin ve diğer Bolşevikler, hükümetin otoritesinin
kaybolmasını ve ülkenin bunalıma sürüklenmesini iyi değerlendirerek yönetimi
ele geçirdiler. Sadece dünya savaşının gidişatını değil, 20. yüzyılın da seyrini değiştiren
Ekim Devrimi’ni gerçekleştirdiler. Bolşevikler, “ulusların kendi kaderlerini
tayin etme, barış, toprak, ekmek” ilkeleriyle iktidara gelmişlerdi. Bolşeviklerin
savaşa bakışları ve analizleri farklıydı. Devrim’in lideri Lenin’e göre savaşa tekelci
kapitalizmin yayılmacı güdüsü neden olmuştu ve özünde kendine karşı da yıkıcı
olan bu güç, bizzat kapitalizmin çöküşüne de yol açacaktı. Bolşeviklerin temel
beklentisi, emperyalist rekabetin yerini, yeni işçi sınıfı devletleri arasında oluşacak
uluslararası dayanışmanın almasıydı. Böylelikle kalıcı barış sağlanacaktı. Bolşevikler,
Avrupa’daki devrimci gücü harekete geçirmek üzere Kasım 1917’de bir
barış bildirgesi yayınladılar. Bu bildirgeyle tazminat olmaksızın kalıcı bir barış
antlaşmasının yapılmasını istediklerini ilan ettiler. Ardında da Çarlık Rusya’sının
yaptığı gizli antlaşmaları açıkladılar.

Bolşeviklerin ilhak ve tazminatın kalkması ile Avrupa içinde ve dışında ulusların kendi kaderlerini tayin etme hakkının uygulanması ilkeleri, İttifak Devletleri tarafından İtilaf Devletlerinin de kabul etmesi koşuluyla benimsendi. Ancak İtilaf Devletleri bu ilkeleri kabul etmediler.

• İtilaf blokunda yer alan devletlerin Osmanlı İmparatorluğu’na karşı izledikleri
saldırgan politikalar

• Son savaşlarda kaybedilen toprakların geri alınması

• Ekonomik bağımsızlığın kazanılması

• Almanya’nın savaştan üstün çıkacağı düşüncesi

• Osmanlı-Alman yakınlaşması

• Turan İmparatorluğu kurma düşüncesi

"Osmanlı-Fransız yakınlaşması" şıkkı doğru değildir. Zaten Alman-Fransız rekabeti, Birinci Dünya Savaş'nın çıkış nedenlerinden birisidir. 19. yüzyılın sonuna doğru, hem İngiliz- Fransızlar'ın Osmanlı'da Rum-Ermenilerle daha yoğun ticaret yapması, kapitülasyonlar ve Almanlar'ın "Osmanlı ordusunun eğitimi" ve "demiryolu yapımı" gibi barışcıl yollarla yaklaşması, Fransız ve İngiliz çıkarlarına karşı, Osmanlı-Alman yakınlaşmasını doğurmuş ve Osmanlı baştaki tarafsızlığını bozarak, savaşa Alman-Avusturya-Macaristan-Bulgaristan ittifakıyla katılmıştır.

Kara ve denizde sürdürülen savaş, uçakların askerî teknolojiyle modifiye edilmesinden
sonra havada da yapılmaya başlandı. Almanlar, 1914 ve 1915 yıllarında bir tür büyük balon olan Zeplini Polonya ve İngiltere’nin bombalanmasında kullanmışlardı. Fakat bu hava aracının dayanıksız olması nedeniyle önemli başarılar sağlayamadılar. Fakat bir yandan da uçağın savaşta kullanılması için arayışa girdiler.

Fransız ve Alman Ordusu Batı Cephesi’nde 1914’ün sonlarında siper savaşları başladığında uçakları gözlem ve keşif yapmak için kullanmışlardı. Almanlar makineli tüfeği uçağa monte ederek dünyanın ilk gerçek avcı uçağını yapmayı başarmışlardı. Bu uçağı ilk olarak 1916’da Verdun Savaşı’nda kullandılar.

1917 yılının başında da Alman mühendisler ilk olarak uzun menzilli bombardıman uçaklarını dizayn ettiler. Alman bombardıman uçakları ilk saldırılarını 13 Haziran 1917’de Londra’ya gerçekleştirdiler.

İttifak Devletleri’yle imzalanan ateşkes antlaşmalarıyla Kasım 1918’de fiilen sona erdi.

Dört yıl boyunca süren dünya savaşı 12 milyon kişinin ölümüne, bu sayının iki katından fazlasının yaralanmasına yol açtı.

Siyasi harita değişti.

Rusya, Osmanlı ve Avusturya-Macaristan İmparatorlukları dağıldı.

Yeni silahlar denedi ve çevre büyük zarar gördü.

İnsanoğlu binlerce yıldır mücadele ederek oluşturmaya çalıştığı eşit, özgür ve barışçıl bir dünya düşüncesine, bu savaşa girişmekle büyük bir darbe vurdu.