SİYASİ DÜŞÜNCELER TARİHİ

1793

Sieyes’e göre, soyluların dışındaki insanlardan oluşan tiers etat, topluma yararlı tüm işleri yerine getirdiği için her şeydir, “ulusa ait olan her şeyi kapsamaktadır”, kısacası “tam bir ulustur.” Özünde her şey olan tiers etat, soyluların her şeyi gasp etmiş olmaları nedeniyle bugüne dek bir hiç konumuna indirgenmiştir. Oysa soylular akla ve doğal hukuka aykırı olarak ayrıcalıklara sahip oldukları için, gerçekte toplumsal örgütlenmenin içinde bile değillerdir.

Sieyes “ulus” ile “halk” kavramlarını özdeş bir biçimde kullanır. Aynı tutum Fransız Devrimi boyunca çeşitli devrimciler tarafından da sürdürülmüştür.

Devletin oluşumunda üçüncü evre, ulusal iradenin siyasal temsil yoluyla ortaya konmasıdır. Sieyes’in deyişiyle, “ortaklar, çok kalabalık olduklarından ve çok geniş bir alana yayıldıklarından ortak iradelerini kendileri kolayca kullanamazlar. ” Dolayısıyla iktidar, bir kaç kişiye emanet edilir. Bu son evrede ikinci evreden farklı olarak, “hareket eden, artık gerçek ortak irade değil, ama temsilî ortak iradedir.

Kraliyetin ve büyük soyluların muhalefetine tepki gösteren Paris halkı ya da bu tarihten sonraki adlandırmayla, sans-culotte’lar, 14 Temmuz’da Bastille Kalesi’ni ele geçirir ve böylece ülkenin dört bir yanında yerel yönetimlerde burjuvazi iktidara gelir.

26 Ağustos 1789’da Ulusal Kurucu Meclis tarafından kabul edilen ve salt “negatif” haklara yer verip çalışma ya da eğitim gibi “pozitif” haklara hiç değinmeyen İnsan ve Yurttaş Haklan Bildirisi, kendi türünün ilk örneği değildir. 1789 Bildirisi, bütün insanlığa seslenen evrensel bir yapıt olarak belirir.

Burjuva devrimcilerine göre, zaman zaman halk kavramıyla özdeş bir biçimde kullandıkları ulusun, dolayısıyla ulusal birliğin var kılınması, herkesin yurttaş olmasıyla mümkündür. Çünkü yurttaşlar, aralarındaki sosyo-ekonomik farklılıklar ve eşitsizlikler göz ardı edilerek, yasalar aracılığıyla birbirlerinin aynı ya da hiç olmazsa benzeri kişiler olarak tanımlanmaktadır.

Bireysel doğal haklar, 2. maddede “özgürlük, mülkiyet, güvenlik ve baskıya karşı direnme” hakları olarak açıklanır. Ayrıca bunlara, 1. maddede yer alan “eşit doğup eşit yaşama” hakkı ile 11. maddede “düşüncelerin ve görüşlerin özgür iletişimi ” şeklinde belirtilen düşünceleri ifade etme hakkını da eklemek gerekir.

Fransız Bildirisi, haklar bakımından insandan yurttaşa yönelerek Amerikan bildirilerinden farklı bir yaklaşımı dile getirmiş olur. Çünkü bu bildiri, doğal hakların somutluk ve işlerlik kazanmasının (liberalizme özgü “doğal uyum’’ yerine) ancak siyasal iktidar sayesinde mümkün olduğu anlayışı üzerine kuruludur.

Devrimcilerin el attıkları ilk konu, inanç ve ibadet özgürlüğünün tam anlamıyla gerçekleştirilmesidir. Mirabeau, Ulusal Kurucu Meclis’teki konuşmasında, hoşgörüyü değil de din özgürlüğünü savunarak, bu yönde izlenecek politikanın temelini ortaya koyar. Böylece Katolikler dışında Protestanlar ile Yahudiler de inançlarını özgürce uygulama olanağına      kavuşacaklardır.

Halkın özgürlüğünün üzerine bir şal örtüp bir “kültür devrimi” gerçekleştirmek ve böylece halkı cumhuriyetçi özgürlük bilincine sahip kılmak anlamında yeniden yaratmak, dolayısıyla da (Rousseau’nun dediği gibi) insanın doğasını dönüştürerek ona “toplumsal özgür insan” doğası kazandırmak, yani insanı sözde değil ama gerçekte yurttaş olarak biçimlendirmektir. Bu kavramı 1960’da ortaya atıp uygulayan Çin Komünist Partisi Başkanı Mao Zedong’dur.

Jakobenler Kulübü, devrimin ilk beş yılına damgasını vurmuş olan siyasal bir oluşumdur.

İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi, kendi türünün ilk örneği değildir. 1776 Amerikan Devrimi sırasında bireylerin hak ve özgürlüklerini ilan eden bu tür bildiriler hazırlanmış ve yürürlüğe konmuştu.

Bildiri’nin ilk maddelerinde “bireysel ve mutlak “bir niteliğe sahip olan haklara, 4. maddeden itibaren “toplumsal ve göreli” bir anlam yüklenir; insan haklarının yerini yurttaş hakları alır. “özgürlük, başkalarına zarar vermeyen her şeyi yapabilmektir” denilerek, insanlar birbirlerinin karşısına bir sınır olarak dikilir ve artık doğal değil, toplumsal özgürlükten söz edildiği vurgulanmış olur. Özgürlüğün ve onun ardından diğer hakların sınırlarının altının çizilmesi sonucunda, toplumsal nitelik taşıyan haklar, yani yurttaş hakları belirir.

Sezarizm Roma’daki Sezar gibi, siyasal iktidarı orduya dayanarak ve halkın desteğini alarak yasa dışı bir şekilde ele geçiren güçlü ve karizmatik bir liderin mutlak ve otoriter yönetimini ifade etmek için kullanılır.

Liderlerinden önemli bir bölümü Bordeaux kentinin bulunduğu Gironde (okunuşu Jirond) bölgesinden seçildiği için Jirondenler (yani Girondelular) diye adlandırılan milletvekillerinin oluşturduğu siyasal gruptur.

Jakobenlerin tasarladıkları ulusal eğitim programının temel amacı, çocuklara Devrim’in değerlerini ve anayasayı öğreterek, vatanseverlik duyguları aşılayarak ve erdemleri sevdirerek hepsini Cumhuriyet’in gereklerine uygun yurttaşlar olarak eğitip yetiştirmektir. Bu eğitimin en önemli kurumlarından birisinin ulusal bayramlar olduğu belirtilir. Bu bayramların insanları bir araya toplayıp kitle psikolojisini harekete geçirmesi, bu sayede de istenilen hedefe kolayca ulaşılması amaçlanmaktadır. Okullar ve bayramlar gibi din de, dinsel duygular da Jakobenler tarafından yurttaşlık bilincinin oluşturulmasına yarayan bir araç olarak kullanılır.

Siyasal toplumun yani devletin oluşumunda üç evre olduğunu savunan ulus egemenliği kuramı olan düşünür Sieyès'dir.

1791 Anayasası belli bir ekonomik güce sahip olan erkekleri “aktif yurttaş” olarak belirler.

Katolikliğin devletin resmî dini olması önerilerini geri çeviren ve özgürlük adına diyerek devlet ile Kilise arasındaki bağları gevşeten devrimciler, bu yasayla paradoksal bir karara imza atmış olurlar. Çünkü papazların memur statüsü içine sokulmasıyla bir tür “devletleştirilmiş” bir Kilise yaratılır. Dolayısıyla buradaki amaç, devlet ile Kilise arasındaki bağların devletin belirleyiciliği altında güçlendirilmesidir.