SİYASİ DÜŞÜNCELER TARİHİ

XVI. yüzyıl, kralların kendilerini sınırlayan din, gelenekler ve feodal hukuku aşmaya başladığı ve bu anlamda sınırsız hükümdarlara doğru evrilmeye başladıkları yüzyıl olmuştur. Kısa sürede bu durum bir takım tepkileri de beraberinde getirmiştir ki Ütopyacı düşünce bunlardan biridir. Bu tepkisel akımın klasik metni olan Utopia'yı yazmış hukuk ve siyaset adamı Thomas More'dur.

XVI. yüzyılda iktidarlar mutlak biçimler almaya başladıkça ortaya çıkan tepkilerden biri de Etienne de La Boetie'nin eseri Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev'de karşımıza çıkmaktadır. "Siyaseti reddetmek için ilkin devlet reddedilmelidir" açıklaması bu eserin temel yaklaşımını göstermektedir.

XVI. yüzyılda yaşamış siyaset bilimcilerden birisi ve Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev'in yazarı olan La Boetie'ye göre tiranlığı ya da devleti mümkün kılan ve besleyen şey, toplumsal alanın bütününe yayılmış iktidar ilişkileridir. Düşünüre göre bu tür bir tiranlığın sonu sivil itaatsizlik sayesinde getirilebilir.

XVI. yüzyıl siyaset bilimcilerinden La Boetie'ye göre tiranlar, halkın gönüllü kulluğunun sürmesini sağlamak için çeşitli yollara başvurmuşlardır. Halkı siyasetten uzak tutabilmek için iktidarın merkezi yapısına son vermek, bu yollardan birisi değildir.

XVI. yüzyıldan itibaren mutlak monarşilere karşı bir tepki de Monarkomaklar'dan gelmiştir. Bu tepkinin anlaşılması için Reform ve Rönesans hareketlerinin bazı sonuçları kesinlikle göz önünde tutulmalıdır. Zira bu dönemde devletler içinde ulusal bir homojenlik anlayışı tetiklenmiş ve XVII. yüzyılda Avrupa'da kanlı din savaşları gerçekleşmiştir. İskoçya böylesi bir savaşlara maruz kalmış devletlerden biridir.

XVI. yüzyılda mutlak iktidara bir tepki olarak ortaya çıkan Monarkomak hareket, tiranlaştığı için krala karşı çıkarken feodal değerleri ve kurumları yeniden canlandırmayı savunmuş ve bu aşamada yeniçağ Avrupa'sının önemli düşünürlerinden birisiyle resmen hesaplaşmışlardır. Machiavelli, Monarkomakların karşı olduğu düşünürdür.

Siyasete egemenlik kavramını sokan ve monarşiyi felsefi-hukuksal temeller üzerine oturtarak ona din dışı anlam kazandıran düşünür Jean Bodin'dir.

Jean Bodin'e göre bir devletin tam bir devlet olup olmaması, kaçınılmaz olarak egemenin kişiliğiyle bağlantılıdır ve asıl sorun, iktidarın yozlaşmasının önüne geçebilmektir. Bu durumun gerçekleşmemesi için Bodin, yöneticinin tanrısal yasalara uyması gerektiğini önermektedir.

Ütopyacı düşüncenin önde gelen siyaset bilimcilerinden Thomas More'un yaşadığı dönemde İngiltere'de ortaya çıkan İki Gül Savaşı, kralın yetkilerinin artmasına ve parlamento gibi kurumların etkisizleşmesine neden olmuştur.

Thomas More’dan çok önce, ütopyanın öncüsü olarak Platon ve onun Devlet adlı yapıtı kabul edilir. Nitekim Platon, Devlet adlı yapıtında ideal bir siyasal toplumun nasıl olması gerektiğini ayrıntılarıyla anlatmıştır.

Bu tür seyahatnameler, robinsonade gibi adlar da taşır. En ünlü örneklerinden biri Daniel Defoe’nun (1659-1731) Robinson Crusoe adlı yapıtıdır.

Ütopyada, siyasal sistemi yeniden üreten en önemli kurum, toplumsal alan içinde sürekli işleyen eğitimdir. Bu eğitim süreci aynı zamanda sistemin mutlu, uyumlu ve istikrarlı bir durağanlık durumunda bulunmasını garanti eder.

Huguenotlar, Fransız Protestanlarıdır. Doğru yanıt; Protestanlar olmalıdır.

Hegemonya; Bir siyasal sistemin, rejimin ya da ideolojinin, genel olarak toplum içinde ve toplum tarafından, çeşitli araçlar, yöntemler ve kurumlar eliyle onaylanmasını, yeniden üretilmesini özetle, toplumsal sistem tarafından kabul edilmesini ifade eder.

Bodin, monarşiyi felsefi­hukuksal temeller üzerine oturtmuş ve ona din dışı bir anlam yüklemiştir. Katolikler ve Huguenotlar arasındaki savaşların yaşandığı bir ortamın  düşünürüdür. Buna bağlı olarak dinsel hoşgörüyü savunur. Düzenin yeniden kurulması için kralın mutlak iktidarından yanadır. Başyapıtı ise Les six livres de la République (Devletin Altı Kitabı)’dir.

Bodin’e göre “monarşi, aristokrasi ve demokrasi” olmak üzere üç devlet biçimi vardır. Ama bu sınıflandırma egemenliğe göredir. Örneğin egemenlik tek bir kişide toplanmışsa monarşi söz konusudur. Bunun dışında, egemenliğin bölünmediği unutulmadan, iktidarın kullanım biçimine göre farklı yönetim biçimleri ortaya çıkabilir. Örneğin egemenlik tek bir kişinin elinde toplandığı için monarşi olan bir devlet biçiminde, bütün yönetsel yetkiler yine kralın elindeyse monarşik bir monarşi, bütün yönetsel yetkiler soyluların elindeyse monarşik bir aristokrasi, bu yetkiler halkın elindeyse monarşik bir demokrasiden söz edilebilir. Böylece üç ayrı devlet biçiminin her birinin altında üç ayrı yönetim biçimi, yani toplam dokuz ayrı yönetim biçimi söz konusu olabilir.