SİYASİ DÜŞÜNCELER TARİHİ - Deneme Sınavı - 5

İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi, kendi türünün ilk örneği değildir. 1776 Amerikan Devrimi sırasında bireylerin hak ve özgürlüklerini ilan eden bu tür bildiriler hazırlanmış ve yürürlüğe konmuştu.

Bildiri’nin ilk maddelerinde “bireysel ve mutlak “bir niteliğe sahip olan haklara, 4. maddeden itibaren “toplumsal ve göreli” bir anlam yüklenir; insan haklarının yerini yurttaş hakları alır. “özgürlük, başkalarına zarar vermeyen her şeyi yapabilmektir” denilerek, insanlar birbirlerinin karşısına bir sınır olarak dikilir ve artık doğal değil, toplumsal özgürlükten söz edildiği vurgulanmış olur. Özgürlüğün ve onun ardından diğer hakların sınırlarının altının çizilmesi sonucunda, toplumsal nitelik taşıyan haklar, yani yurttaş hakları belirir.

Sezarizm Roma’daki Sezar gibi, siyasal iktidarı orduya dayanarak ve halkın desteğini alarak yasa dışı bir şekilde ele geçiren güçlü ve karizmatik bir liderin mutlak ve otoriter yönetimini ifade etmek için kullanılır.

Liderlerinden önemli bir bölümü Bordeaux kentinin bulunduğu Gironde (okunuşu Jirond) bölgesinden seçildiği için Jirondenler (yani Girondelular) diye adlandırılan milletvekillerinin oluşturduğu siyasal gruptur.

Jakobenlerin tasarladıkları ulusal eğitim programının temel amacı, çocuklara Devrim’in değerlerini ve anayasayı öğreterek, vatanseverlik duyguları aşılayarak ve erdemleri sevdirerek hepsini Cumhuriyet’in gereklerine uygun yurttaşlar olarak eğitip yetiştirmektir. Bu eğitimin en önemli kurumlarından birisinin ulusal bayramlar olduğu belirtilir. Bu bayramların insanları bir araya toplayıp kitle psikolojisini harekete geçirmesi, bu sayede de istenilen hedefe kolayca ulaşılması amaçlanmaktadır. Okullar ve bayramlar gibi din de, dinsel duygular da Jakobenler tarafından yurttaşlık bilincinin oluşturulmasına yarayan bir araç olarak kullanılır.

Siyasal toplumun yani devletin oluşumunda üç evre olduğunu savunan ulus egemenliği kuramı olan düşünür Sieyès'dir.

1791 Anayasası belli bir ekonomik güce sahip olan erkekleri “aktif yurttaş” olarak belirler.

Katolikliğin devletin resmî dini olması önerilerini geri çeviren ve özgürlük adına diyerek devlet ile Kilise arasındaki bağları gevşeten devrimciler, bu yasayla paradoksal bir karara imza atmış olurlar. Çünkü papazların memur statüsü içine sokulmasıyla bir tür “devletleştirilmiş” bir Kilise yaratılır. Dolayısıyla buradaki amaç, devlet ile Kilise arasındaki bağların devletin belirleyiciliği altında güçlendirilmesidir.

Ilımlı burjuva devrimcilerinin cumhuriyetten nefret etmelerinin nedeni, bu rejimin kurulması durumunda ele geçirmiş oldukları iktidarı (ve bu sayede elde ettikleri tüm kazançları) yitireceklerini düşünmeleridir. Bu rejim “tüm halkın hiçbir ayrım gözetilmeksizin siyasal ve toplumsal yaşama katılımı” olarak algılanmaktadır. Bu durumun gerçekleşmesi, sınıf iktidarının yıkılması anlamına gelecek; artık ne aktif yurttaş-pasif yurttaş ayrımı ile büyük çoğunluğu siyasal haklardan yoksun bırakmak, ne sendikaları ve grevleri yasaklamak ne de sömürge topraklarında kölelik sistemini sürdürmek gibi uygulamaları ülkeye dayatmak mümkün olabilecektir. Hatta cumhuriyetin eşitliğe toplumsal ve ekonomik bir boyut kazandırmasıyla birlikte özel mülkiyet sisteminin de sonu gelebilecektir. Dolayısıyla iktidarı ele geçirmiş olan burjuvazi için amaç, yoksul halk kitlelerinin cumhuriyet adı altında dile getirdikleri demokratik değişim isteklerinin önüne geçmek, bu nedenle de kurulu düzeni korumak, kısacası Devrim’i dondurmaktır.

Sieyès, tüm bireylerin kamusal haklar ve özgürlükler bakımından eşit olmalarını, bu eşitliği yadsıyıp ayrıcalıklarına saplanıp kalan soyluların yurttaş olmadıklarını savunmaktadır.

Sieyès’e göre, soyluların dışındaki insanlardan oluşan tiers état, topluma yararlı tüm işleri yerine getirdiği için her şeydir, “ulusa ait olan her şeyi kapsamaktadır”, kısacası “tam bir ulustur.” Soylular, akla ve doğal hukuka aykırı olarak ayrıcalıklara sahip oldukları için, gerçekte toplumsal örgütlenmenin içinde bile değillerdir.

Soruda açıklaması verilen yapılanma, Jakobenler Kulübü’dür. Bu kulübe Jakoben sözcüğünün yakıştırılmasının nedeni, Paris’te Jakobenler diye bilinen eski bir Dominiken manastırını dernek binası olarak kullanmış olmalarıdır.

Bildiri, tüm yurttaşların haklarını düzenlemekte, eşitliklere dayalı bir toplum anlayışını savunmakta, soyut ve metafizik bir içeriğe sahip ve insanların haklar açısından eşit doğduklarını savunmaktadır. Bu yüzden, (B), (C), (D) ve (E) şıkları yanlıştır. Yalnızca negatif haklara yer vermiş olması ise doğru bilgidir.

Özellikle siyasal haklardan yoksul bırakıldıkları için tam anlamıyla yurttaş sayılmayan kadınlar, İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisinin kendilerine hitap etmediğini düşünmüşlerdir. Olympe de Gouges’un Eylül 1791’de Kadın ve Kadın Yurttaş Hakları Bildirisi’ni kaleme almasının nedeni de budur.

Soruda açıklaması verilen ifade, emredici vekâlettir. Temsilcinin bu talimatın dışına çıkması mümkün değildir, yoksa seçmenleri tarafından azledilebilir.

Ilımlı devrimcilere göre cumhuriyet, Fransa’ya uygun değildir. Çünkü cumhuriyet, ancak kent devletleri gibi küçük nüfusu olan küçük bir ülkede var olabilir. Dahası, Amerika’daki gibi bir cumhuriyet, federal yapı şeklinde düzenlendiğinden, Fransa’nın üniter devlet anlayışıyla bağdaşmamaktadır.

Çoğu Jakobenler Kulübü üyesi olan ve Konvansiyon’un üst sıralarında oturdukları için “Dağlılar” olarak adlandırılan milletvekillerinin oluşturduğu siyasal gruptur.

Soruda verilen açıklamayı yapan kişi, Robespierre’dir.

Soruda açıklaması verilen kavram, kültür devrimi kavramıdır. Bu kavramı 1960’larda ortaya atıp uygulayan, Çin Komünist Partisi Başkanı Mao Zedong’dur. Çin’deki uygulanışında bir iktidar mücadelesi boyutuna da sahip olmuştur.

Polybios (İÖ 200-120) Roma’ya savaş esiri olarak götürülmüş Yunanlı bir düşünürdür. Ancak kısa zamanda Roma’nın büyük gücü karşısında Roma’ya hayran kalmış ve bu başarıyı açıklama iddiasıyla İstoriai (Tarihler) adlı yapıtını kaleme almıştır.