SİYASİ DÜŞÜNCELER TARİHİ - Deneme Sınavı - 4

Stoacı düşünce özgürlüğü siyasal olarak ele almaz. Özgürlük daha çok bilinçsel, ruhsal, içsel bir durum olarak kavranır. Stoacılık siyasetten uzaklaşmanın, soğumanın adıdır. Bunun en önemli temsilcilerinden biri ise Seneca’dır.

En büyük ve en bilinen köle ayaklanması, İ.Ö. 73’te, Trakyalı bir gladyatör olan Spartacus’un önderliğinde gerçekleşen ayaklanmadır. İki yıl boyunca bastırılamayan ayaklanma, Spartacus’un öldürülmesiyle dağıtılır ve ele geçirilen 6000 köle Roma’dan Capua’ya dek uzanan Appia yolunda çarmıha gerilir.

Bu kuram, Kilise’ye hem dünyevi işleri idare etme, düzeni ve adaleti sağlama, hem de dinsel alanı çekip çevirme hakkını ileri sürme imkânı verir. Kilise, bir yandan maddi ya da dünyevi kılıcın kralların ya da imparatorların elinde olduğunu söylüyor ama öbür yandan bu kılıcın ancak Kilise’nin buyruklarına tabi olarak kullanılması gerektiğini ileri sürüyordu. Böylece, krallar ya da imparatorlar adeta Kilise’nin hizmetkârı ya da feodal döneme uygun bir ifadeyle vasalı hâline getirilmiş oluyordu.

Kentlerin kendi kurumsal yönetim mekanizmalarını oluşturmaları, aynı zamanda feodal bağlılık, sadakat ve sözleşme ilişkilerini de ciddi bir biçimde sarsmış, farklı bir ifadeyle “kent havası özgür kalmaya başlamıştır.” Artık kişisel bağlılık ilişkilerinin yerini, bizzat kente bağlılık almaya, yani toprak temelli aidiyet duygusu yeşermeye başlamıştır ki toprak temelli bu aidiyet duygusu giderek ülke ya da vatan toprağı duygusuna giden yolu açar.

Sığıntı ya da yanaşma anlamına gelen client, kendisi yurttaş olmayıp bir yurttaşın koruması altında bulunan ve ona hizmet etme yükümlülüğüyle başlı bulunan kişilere verilen addır. Korumacılık kelimesi aslında bu kelimeden türemiştir.

Kutsal yazılara göre, ‘Ne papa kılıcını imparatordan ne de imparator kılıcını papadan almıştır. İki iktidarın yetki alanı birbirinden tümüyle ayrıdır. İkinci olarak, imparatorun ya da kralın iktidarı Tanrı tarafından geliyorsa da burada bir aracı vardır. Bu aracı, Kilise değil, halktır. Son olarak da Papa, tıpkı kral gibi kendi yetki alanı içerisinde sınırlıdır. Üç ifade de doğrudur.

XVII. yüzyılın önemli düşünürlerinden biri olan Hollandalı Baruch (Benedictus) Spinoza (1632-1677)’nın, tıpkı John Locke gibi Aydınlanmanın bir öncüsü, bir habercisi olduğu söylenebilir. Çünkü Spinoza, Teolojik-Politik İnceleme ile Politik İnceleme adlı yapıtlarında bilimsel yeniliklerden, eleştirel ve sorgulayıcı düşünceden, fikirlerin özgürce ifade edilmesinden yana bir tutum takınır.

Panteist bir yaklaşımı benimseyerek Tanrı ile doğayı özdeşleştirdiği için dinsiz, hatta ateist (Tanrı tanımaz) olmakla suçlanmış olan Spinoza, erdemi, dolayısıyla mutluluğu dinsel anlamından tümüyle soyutlar. Ona göre erdemli olup mutluluğa ulaşmak ve iyi bir yaşam sürmek, dinsel inançlara bağlılık ile değil, sadece akla dayalı bir düşünme ile mümkündür. Bu görüşü, insan doğası anlayışıyla doğrudan ilişkilidir.

Spinoza’ya göre yurttaşların özgürlüğünü en iyi gerçekleştiren, daha doğrusu siyasal planda özgürlük adını almayı hak eden yönetim biçimi demokrasidir.

Dante, Aydınlanma Çağı düşünürlerinden biri değildir.

Aydınlanma filozofları, insan aklını Tanrısal aklın bir uzantısı olmaktan kurtarırlar ve ona “insanın etkin, eleştirel ve değiştirici yetisi” anlamını yüklerler. Her birey, bu yeti sayesinde öğrenen, bilgi edinen ve aydınlanan bir kişi konumuna yükselebilir yeter ki bu yetisini işletebilsin ya da Kant’ın deyişiyle aklını başkasının kılavuzluğuna başvurmaksızın kendi kullanmak cesaretini gösterebilsin. Bu bağlamda, bireysel aklın bilgilere, gerçeğe ulaşmasında gözlem ve deney ön plana çıkartılır.

Aydınlanmacılar, insanların zihinsel ya da entelektüel bakımdan eşitsiz olduklarını kabul edip entelektüel elitist bir tutum benimserler.

Filozoflar, aklın ilerlemesiyle birlikte insanlığın özüne uygun daha uygar, daha ahlaklı ve daha mutlu bir yaşama kavuşacağı inancına sahiptirler. Ulaşılması amaçlanan mutlu toplum, doğal yasaların (dolayısıyla doğal hakların), özgürlüğün ve eşitliğin hüküm sürdüğü bir toplum olacaktır.

Filozoflara göre toplumdaki özgürlüğün ilk anlamı, hiçbir insanın bir başkasının mülkiyetinde bulunmaması, yani köle olmamasıdır. Bu bağlamda, feodal düzene içkin olan serflik düzeni de bir tür kölelik olarak kabul edilip yadsınmaktadır.

Verilen öncüllerin hepsi Aydınlanma Çağı filozoflarının Katolik Kilisesi’nin yol açtığını düşündüğü kötülüklerdendir.

Özgürlükçü siyasal yapının ilkelerini saptayan ve halka kuşkuyla yaklaşan Aydınlanmacılar, bu ilkelerin hangi yönetim biçiminde gerçekleşebileceği sorusunu sorduklarında buna yanıt olarak cumhuriyet (ya da genellikle cumhuriyet ile bir tuttukları demokrasi) demezler.

Parlamento günümüzde yasama meclisi anlamına gelir.

Ulusun Ruhu: Amerikalı antropologların bir ulusun kültürü dedikleri şeydir, yani belirli bir yaşam biçimi ile ortak ilişkilerdir. Zaman içinde topluluğu şekillendiren maddi ve manevi etkenlerin toplamının sonucu olan ulusun ruhu, yasaların, dolayısıyla yönetim biçiminin nedenidir.

İlkenin Değişmesi: Bir ülkede toprağa dayalı ekonominin giderek ticaret, ardından da sanayi ağırlıklı hâle geldiğini ve yeni sınıfların belirdiğini ya da bir başka ülkede siyasal otoritenin katkısıyla barajların kurulması sonucunda hem iklimin değiştiğini hem toprakların verimliliğin arttığını, böylece ticaretin gelişip zenginleşmenin yaşandığını varsayalım. İşte, bu koşulların değişmesi, bu ülke halkının törelerinin, düşünce ve yaşam biçimlerinin, kısacası ulusal ruhunun da değişmesine neden olacaktır.

Impeachment: Bir bakanın ya da bir yüksek devlet görevlisinin (savcı işlevini üstlenen) Avam Kamarası tarafından suçlanıp (yargıç görevini üstlenen) Lordlar Kamarası tarafından yargılanması kuralıdır.