SİYASİ DÜŞÜNCELER TARİHİ - Deneme Sınavı - 31

İnsan yalnız, tek başına yaşamak ister

Aklını kullanmaması

İtalya

Spinoza demokrasiye vurgu yaparken yurttaşlarının özgürlüğünü en iyi gerçekleştirebilecek devlet modeli olduğunu söyler ve devlet modelini özgürlük kavramı ile ilişkilendirir. Bağnazlık ise ifade özgürlüğünün sınırlarının belirlenmesine bir sebeptir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Aydınlanma filozofları sistem kurma anlayışına uzaktır. Onların amacı felsefeyi günlük yaşama sokarak düşünceye pratik bir boyut katmak böylece insanı özgürleştirip toplumu yeniden düzenlemektir. Bunun için de edebi yapıtlardan faydalanmayı tercih etmişlerdir. Doğru cevap D seçeneği.

İnsanın kendi aklını bir başkasının kılavuzluğu olmadan kullanmayışını ergin olmama durumu olarak tanımlayan Kant bunun zamanla insanın ikinci doğasıymış gibi yaşamaya başladığını da söyler ve mevcut sistemi sorumlu tutar. Doğru cevap E seçeneği.

Aydınlanma filozofları insan aklını Tanrısal aklın uzantısı olarak görmez. İnsan aklına etkin, eleştirel ve değiştirici özellikler yüklerler. Yetkin bir geleceğin kurulabilmesinin insan aklının ilerlemesiyle gerçekleşebileceğini söylerler. Doğru cevap B seçeneği.

İnsanın ergin olmayışından kurtulması doğru bilgilerle donanmış aklını kullanması ile mümkündür böylece insanlığın ilerlemesi de sağlanır. Bunların tamamının gerçekleşebilmesi eğitim ile sağlanabilir. Doğru cevap C seçeneği.

Bireysel mutluluk ile toplumsal mutluluk birbiriyle ilişkilidir. Toplumsal mutluluk dendiğinde insanların birbirine karşı olan tutumlarını belirleyen ahlaki kurallar akla gelir. Aydınlanma düşüncesi de mutluluğu ahlaki bir çerçevede değerlendirir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Aydınlanma filozofları toplumsal özgürlüğü hukuksal eşitlik ile ilişkilendirirler. Yasalar önünde herkesin eşit olduğunu söylemelerine karşın statü ve servet bakımından herkesin eşit olamayacağı bir gerçektir ve mutlak eşitlik aslında bir düştür. Doğru cevap E seçeneği.

Dini dogma ve hurafeler cehaleti besler ve cehalet sürekli yeniden üretilerek insan aklı köreltilir. Körelen insan aklı bağnazlaşır ve farklı inançtaki kişilere karşı hoşgörüsüz ve tahammülsüz olur. Bu tahammülsüzlük ortamında insanlar kin, öfke ve düşmanlık duygularıyla hareket ederler ve bu da toplumu savaşa sürükler. Doğru cevap D seçeneğidir.

Aydınlanmacılar aklın ve felsefenin ilerlemesini destekleyecek siyasal değişim için mevcut aykırı yasaların düzeltilmesi sağlamak adına itiraz ve taleplerin yasal zeminlerde gösterilmesi gerektiğine dikkat çekerler. Varolan düzenin içinde yasadışılık göstermeden itirazlar edilebileceğini bu sebeple de devrim düşüncesinin zorla bir değişim yaratma olması sebebiyle yasadışılık olduğunu vurgularken devrim yerine evrimci yaklaşımı benimserler. Doğru cevap A seçeneği.

Aydınlanmacılar düzenin bir halk hareketi şeklinde zorla değiştirilmesi yani devrimi yadsırlar. Çünkü devrimle baskı ortamının kaldırılabileceğini fakat özgürlük ortamının gerçekleştirilemeyeceğine inanırlar. Buna karşılık reformlarla gerçekleşecek evrimci yaklaşımı benimserler. Doğru cevap C seçeneğidir.

Ulaşılması amaçlanan mutlu toplum, doğal yasaların, özgürlüğün ve eşitliğin hüküm sürdüğü bir toplum olacaktır. Ancak bu hedefe varabilmek için, aklı körelten dinsel dogmalarla mücadele edilmesi ve dinsel alanın yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.

Göreceli yaklaşım, ahlaki yapıyı insanın tutkulu ve çıkarcı doğasından türeten anlayış üzerine temellenir. Evrenselci yaklaşımda ahlak "iyilik yap, iyilik gör" şeklinde nitelendirilebilecek faydacı bir anlamla donanmıştır. İyi insan olmak toplumun yararını gözetmek demektir.

Spinoza'nın temel yapı taşları şunlardır. İnsan Doğası ve Özgürlük Doğa Durumu ve Sözleşme Özgürlükçü Siyasal Toplum Bireysel Özgürlükler ve Sınırları

Aydınlanma Çağı'nın en önemli düşünürleri; Voltaire (1694-1778) Hume (1711-1776) Diderot (1713-1784) Helvétius (1715-1771) D’Alembert (1717-1783) D’Holbach (1723-1789) Kant (1724-1804) Mendelssohn (1729-1786) Condorcet (1743-1794

Özellikle, Skolastik felsefenin akIl anlayışı reddedilir. Çünkü bu felsefeye göre, insan aklı Tanrısal mutlak aklın bir uzantısıydı; daha doğrusu, insanın aklını kullanması, bu mutlak akla katılması, bu mutlak aklın işaret ettiği kabul edilen her türlü fiziksel ve metafiziksel “hakikati” sorgusuz sualsiz kabul etmesiydi. Böyle bir anlayış insan aklını edilginleştiriyor, insanın geleneksel kurumların ve düşünce kalıplarının dışına çıkabilmesini olanaksızlaştırılıyordu. Oysa burjuvazi, feodalizmle yoğrulmuş kurulu düzeni değiştirmeyi amaçlıyordu. Bu nedenle Aydınlanma filozofları, insan aklını Tanrısal aklın bir uzantısı olmaktan kurtarırlar ve ona “insanın etkin, eleştirel ve değiştirici yetisi” anlamını yüklerler.

Turgot ile Quesnay'in önemli temsilcileri olduğu Fizyokratlar, ekonomide "bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler" sloganını ortaya atmışlar ve yasal despotizm olarak adlandırdıkları aydın despotizmini doğal yasaların uygulanmasının dolayısıyla doğal düzenin sürdürülmesinin gereği olarak savunmuşlardır.

Ahlaki yapıyı insanın tutkulu ve çıkarcı doğasından türeten anlayış üzerine temellenir. Göreceli ahlak anlayışına göre insan doğarken iyi ile kötü, haklı ile haksız kavramlarını beraberinde getirmemiştir, dolayısıyla değişmez evrensel ahlak ilkeleri yoktur.