SİYASİ DÜŞÜNCELER TARİHİ - Deneme Sınavı - 28

XVII. yüzyıl düşünürlerinden Thomas Hobbes, ortaya koyduğu çeşitli düşüncelerle gerçekte modern devleti betimlemektedir. Hatta, bu modern devlet, totaliter değilse de otoriter biçimde düzenlenmiştir. Bunun temel nedeni, egemenin elinde bulundurduğu egemenlik erki hiç bir şekilde sınırlandırılmadığından dolayıdır.

1688 yılında II. Mary ve III. William'ın çok fazla direnişle karşılaşmadan İngiltere tahtına geçmeleri, tarihçiler tarafından "Şanlı Devrim" diye adlandırılmaktadır. Bu sürecin uzun vadede İngiltere'ye etki etmiş ekonomik sonucu Sanayi Devrimi olarak karşımıza çıkmaktadır. B ve C şıkları, ekonomideki kısa vadedeki sonuçlarıdır. Bunların uzun vadedeki sonucu, sorunun da doğru yanıtı olan A  şıkkıdır. D ve E şıkları tamamen politik sonuçlardır.

Eşitlikçi düşünceleriyle Jean-Jacques Rousseau, hatta Karl Marx'ın bir anlamda öncülleri olan ve mülksüzlerin çıkarlarını temsil ettikleri hareketleriyle bir tür kırsal komünizme geçme çabası içinde olan 'Kazıcılar' hareketinin en önemli önderi Gerrard Winstanley'dir.

John Locke, devletin doğru anlaşılması ve kaynağından türetilmesi için insanların doğada ne durumda olduklarına bakılması gerektiğini belirtip, tarihsel olmayan bir durumu kurgulamaktadır. Ona göre rasyonel olan insanlar, doğaya uygun bir yaşam sürerler. Locke, doğa durumunu daha iyi anlatabilmek için onu başka kavramlarla ilişkilendirir. Özgürlük, bu kavramlardan birisidir.

John Locke'un, kurgusal bir şekilde tasarladığı toplum sözleşmesinde; kadınlar, yabancılar, çocuklar, deliler yanında yoksullar ve emekçilerden oluşan mülksüzlerin de sözleşmeye dahil edilmedikleri görülmektedir. Locke'a göre bunun temel nedeni, devletin kuruluş amacının mülkiyetin korunması amacı taşımasıdır.

John Locke, 1688 Devrimi ile İngiltere'de kurulan siyasal yapının her an bir tiranlaşmaya dönüşebileceğini ve böyle bir durumu saptama hakkının halkta olduğunu belirtirken, bu tehlikeli dönüşüme neden olabilecek etmenin Yürütme gücünden kaynaklandığını ileri sürmektedir.

XVII. yüzyıl düşünürlerinden biri olan Hollandalı Spinoza'nın, John Locke gibi aydınlanmanın öncüsü sayılmasının nedenlerinden biri eserlerinde, eleştirel ve sorgulayıcı düşünceyi ön planda tutmasından kaynaklanmaktadır.

Spinoza'nın da başını çektiği, Arapça'daki karşılığı 'Vahdet-i Vücud" olan ve en genel tanımıyla tanrının evrenden bağımsız düşünülemeyeceğini savunan öğreti panteizmdir.

"Aklını kendin kullanmak cesaretini göster!" parolasıyla Aydınlanma döneminde ortaya çıkan ve insanın yüzyıllar boyu gerçek anlamda aklını kullanamadığını, bunun gerçek sorumluluğunun kurulu düzeni sürdüren iktidarda olduğunu belirten filozof Immanuel Kant'tır.

Aydınlanma filozofları, insan aklını tanrısal aklın bir uzantısı olmaktan kurtarmaya çalışırken, ona başka bir boyut daha kazandırarak tarihsel süreçteki genel doğru şeklinde betimlemeyi amaçlarlar. Buna göre filozofların "insan aklına" kazandırmaya çalıştıkları bu boyut "evrensellik"tir.

Genellikle somut koşullar göz önüne alınmaksızın toplumsal yapının evrensel olarak kabul edilen belli ilkeler doğrultusunda yeniden, bir bakıma sıfırdan yapılandırılmasına Toplum Mühendisliği denilmektedir. Aydınlanma filozoflarını benzer şekilde böylesi bir toplum mühendisliğine iten temel etmen genellikle burjuvaziye özgü değerlere, ilkelere ve kurumlara akıl ile evrensellik kazandırmaktır.

Aydınlanma dönemi filozofları eğitimin değeri konusunda hemfikir olsalar da dönemin bazı düşünürleri yapıtlarını cahil kitleler için değil, küçük bir aydın grubu için hazırladıklarını belirtmişlerdir. Örneğin, Felsefe Sözlüğü kitabının önsözünde "bu kitap yalnızca aydın kişiler tarafından okunabilir, ayaktakımı bu tür bilgiler için yaratılmamıştır" diyen filozof Voltaire'dir.

Aydınlanma filozoflarından Condorcet'in; "bir yanda gerçek akıl, adalet ve insan hakları, öte yanda mülkiyetin, özgürlüğün ve güvenliğin önemi her yerde aynı olduğuna göre, bütün devletlerin aynı ceza yasalarına, aynı medeni yasalara, aynı ticaret yasalarına, vb. sahip olmaları" gerekir düşüncesinden yola çıkarak dönem filozoflarının varmaya çalıştıkları temel kavramlar, Doğal Hukuk ve Barış'tır.

Aydınlanma filozofları, siyaset konusunda çok farklı görüşler ortaya koysalar da bir noktada birleşerek, "her halk, yönetimi onu nasıl yapıyorsa öyledir" anlayışını kabullenip özellikle Fransız Devrimi önderlerine miras bırakacakları bir yaklaşım benimsemişlerdir. "Siyasal Belirleyicilik", söz konusu yaklaşımı ifade etmektedir.

Aşağıdakilerden hangisi, aydınlanmacıların liberal siyasal düzen özlemleriyle çelişen aydın despotizmini zaman zaman savunmuş olmalarının ardında yatan temel nedenlerden biri, filozofların, aydınlanmaya yatkın olarak gördükleri ya da kabul ettikleri bazı monarklarla işbirliği içine girmeleri ve bu sayede toplumların modernleşme çabası sırasında, feodal yapı ve kilise gibi geleneksel kurumlarıyla mücadelede monarklara yardım etmeleri düşüncesinden kaynaklanmaktadır.

Soyluların dışındaki insanlar, ulusa ait olan her şeyi kapsamaktadır düşüncesi, din adamı ve devrimin çeşitli meclislerinde yer almış Emmanuel Sieyes'in (1748-1836) toplumsal tabakalar ile ilgili görüşünü tam olarak yansıtmaktadır.

Sieyes, siyasal toplumun (devletin) oluşumunda üç evrenin bulunduğunu ileri sürerek ikinci evrede; "Ulusal iradeye (dolayısıyla yasalara) katılan ve ona itaat eden her birey yurttaşa dönüşür ve diğerleriyle aynı güvenliğe, aynı özgürlüğe ve aynı haklara kavuşur. Böylece feodal bağımlılıklardan ve kulluk konumunda  kurtulan yurttaşlar, ortak iyiliğin dile getirildiği kamusal alanda, farklılaşmanın olmadığı bir birliktelik, hatta bir türdeşlik içine girerler" şeklinde bir açıklama yaparken, Rousseau'dan etkilendiğini açıkça ortaya koymaktadır.

Paris'te ve daha sonra diğer kentlerdeki devrimci halk kesimini ifade etmek için kullanılmış ve 14 Temmuz'da Bastille Kalesi'ni ele geçirmiş Sans-cullotte denilen grup, Fransız toplumunun büyük ölçüde küçük burjuvazi kesimini kapsamaktadır?

Fransız Devrimine damgasını vurmuş Jakobenler Kulübü ile ilgili olarak,  "Paris'te örgütlendikleri ilk binaları eski bir Dominiken manastırı olduğu için Jakoben adı yakıştırılmıştır" açıklaması uygun seçenektir.