SİYASİ DÜŞÜNCELER TARİHİ - Deneme Sınavı - 22

John Locke, olması gereken siyasal yapıyı oluşturduktan sonra, bu yapının tiranlaşma koşullarını ve sonuçlarını ele alır. A, B, C ve D şıklarından en az birinin oluşması, meşruluğun yitirilmesi yani kralın bir tirana dönüşmesi olarak nitelendirilmektedir. Lakin kralın görevini yerine getirmesi ve yasalarını uygulaması bu durumlardan biri değildir.

1640 Devrimi’nin son yıllarında ortaya çıkan ve iktidarı ele geçiren Cromwell tarafından bastırılan hareketlerden birisi olan Kazıcılar hareketi eşitlikçi düşünceleriyle Jean-Jacques Rousseau’nun, hatta Karl Marx’ın habercileri gibidir.

Bir toplumda, bir toplulukta ya da bir mecliste çoğunluğun kararının geçerli olarak kabul edilmesine çoğunluk ilkesi adı verilir. Locke’un deyişiyle, bir topluma katılmakla çoğunluğa karar verme ve uygulama hakkını tanımak aynı şeydir.

Locke’un “uygar yönetim” modelinde yasama ile yürütme güçlerinin farklı kişilere bırakılmasının pratik nedeni süreklilik konusundaki farklılıktır: Yürütme gücü, yasaları uygulayıp yürütmek için sürekli olmalıdır. Oysa belli dönemler içinde yasaları yapıp dağılan yasama gücünün sürekli olması gerekmez. Siyasal neden denebilecek ikinci neden, yönetimin mutlak bir nitelik almasını engellemeye yönelik asıl nedendir: İki temel gücü birden elinde bulunduran kişi iktidarının sınırlarını aşma eğilimi içine girer. Yasamanın yürütmeyi ya da yürütmenin yasamayı kapsamasıyla birlikte hak ve özgürlüklerin çiğnendiği, adaletsizliğin hüküm sürdüğü bir durum ortaya çıkar. Çünkü iki gücü birden ellerinde tutan kişiler, yaptıkları ve uyguladıkları yasalarla kendilerini bağımlı görmezler; üstelik yasaları kendi kişisel çıkarları doğrultusunda yapıp uygularlar. Bu iki gücün birbirinden bağımsız olması sayesinde ise yasaları yapanlar ile uygulayanların birbirlerini dengeleyip denetledikleri bir sistem kurulmuş olur.

Ütopyacı düşüncenin klasik metni olan Utopia’nm yazarı Ingiliz hukuk ve siyaset adamı Thomas More (1478-I535)’dur.

Francis Bacon ütopyacı yazarlardandır.

Kutsal yazılara göre, ‘Ne papa kılıcını imparatordan ne de imparator kılıcını papadan almıştır. İki iktidarın yetki alanı birbirinden tümüyle ayrıdır. İkinci olarak, imparatorun ya da kralın iktidarı Tanrı tarafından geliyorsa da burada bir aracı vardır. Bu aracı, Kilise değil, halktır. Son olarak da Papa, tıpkı kral gibi kendi yetki alanı içerisinde sınırlıdır. Üç ifade de doğrudur.

Defensor Pacis, Padovalı Marsilius’a aittir. Doksan Beş Tez, Martin Luther Doksan Beş Tez’le Katolik dünyayı parçalayarak yeni bir dinin öncülüğünü yapmıştır. İl Principe (Prens), Machiavelli’nin en ünlü kitabıdır. Dante’nin De Monarchia (Monarşi Üzerine) adlı eseri siyasal düşünce bakımından önem taşımakla birlikte, Divina Commedia (İlahi Komedya) başyapıtı olarak anılmaktadır.

Savaşın kaçınılmazlığı söz konusu olduğunda, Machiavelli’nin siyaset anlayışı savaşın hayati önemini gözler önüne sermektedir. Ona göre, savaş gerçekleşmesi gereken bir şeydir ve her siyasal özne, güç ilişkileri sisteminin bir parçası olduğundan kendisini sürekli bir savaş ortamı içinde bulur.

Thomas için başlıca dört yasa vardır. Sonsuz yasa, doğal yasa, insani yasa ve tanrısal yasa.

Marcus Tullius Cicero (İÖ 106-43) varlıklı atlılar sınıfının mensubu olarak aktif bir siyasetçi ve iyi hatip olmanın yanı sıra, Roma düşüncesinin en önemli isimlerinden biridir. Soyluların ve varsılların desteğiyle önce konsüllük, ardından senatörlük yapmıştır. Kısa yaşam öyküsünün de gösterdiği gibi, Cicero kişinin en üstün uğraşının politika ya da devlet adamlığı olduğu düşüncesindedir.

Stoacı düşünce özgürlüğü siyasal olarak ele almaz. Özgürlük daha çok bilinçsel, ruhsal, içsel bir durum olarak kavranır. Stoacılık siyasetten uzaklaşmanın, soğumanın adıdır. Bunun en önemli temsilcilerinden biri ise Seneca’dır.

Augustinus’a göre devlet, amacı ve adaleti yönetmesi bakımından iyi ama kökeni bakımından kötüdür. Devlet gerekli kılınmıştır çünkü insanlar Tanrı’dan ayrılıp kargaşaya düşmüş ve Tanrı bu yüzden insanları birbirinin üstüne hükümran kılmıştır. O hâlde devlet, kökeni bakımından ilk günahla malul, bir cezadan öte değildir.

Augustinus’un Tanrı Devletinden sonra, Orta Çağda üretilmiş, ilk kapsamlı siyasal inceleme metni olan Policraticus’un yazarı Salisburyli John’dur.

XIV. yüzyılın ikinci yarısından XVI. yüzyılın sonuna değin Batı Avrupa büyük bir değişim süreci geçirir. Özellikle Kilise’nin tekelinde tutmaya çalıştığı dinin yavaşça Papalık’ın kontrolü dışında kendine yeni kanallar bulması, farklı dinsel anlayışların gelişmesiyle dinde bir yenileşme ve nihayet Katolik Kilisesi’nin dışında yeni “ulusal kiliseler” ortaya çıkar. Aynı zamanda Kilise kontrolündeki toplumsal yaşam, Kilise zayıfladıkça tüm boyutlarıyla yenilenir. Bir bütün olarak toplumsal hayatın, özel olarak kültürel dünyanın yenilenmesi ve bu yenilenme doğrultusunda Antik Yunan ve Roma dünyasının değerlerinin yeniden anlamlı hâle gelmesi Rönesans kapsamında değerlendirilir.

Fransa’da, Papalık’ın dinsel alanda yetkilerini sınırlandıran, dünyevi iktidarını kabul etmeyen, kralın ve ona bağlı yöneticilerin Papalık buyruklarına uyma yükümlülüğünü ortadan kaldıran, Kilise’nin devlet işlerine karışamayacağını ama kralın gerektiği zaman Kilise’ye müdahale edebileceğini savunan, Fransa’ya özgü dinsel ve siyasal öğretilerin tümüne verilen ad ‘Gallikanizm’dir.

Düşsel geziler türü, seyahatname adını da taşır. En ünlü örnekleri Robinson Crusoe ve Gulliver’in Seyahatleridir. Düşsel geziler insanlar tarafından bilinmeyen, hayali yerlere yapılan gezileri anlatır.

Sieyès, tüm bireylerin kamusal haklar ve özgürlükler bakımından eşit olmalarını, bu eşitliği yadsıyıp ayrıcalıklarına saplanıp kalan soyluların yurttaş olmadıklarını savunmaktadır.

Sieyès’e göre, soyluların dışındaki insanlardan oluşan tiers état, topluma yararlı tüm işleri yerine getirdiği için her şeydir, “ulusa ait olan her şeyi kapsamaktadır”, kısacası “tam bir ulustur.” soylular, akla ve doğal hukuka aykırı olarak ayrıcalıklara sahip oldukları için, gerçekte toplumsal örgütlenmenin içinde bile değillerdir